Ryzyko w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Wykład 1 20-10-2013 r.Egzamin - podstawa wykład.Test wielokrotnego wyboru oraz prosty przykład.Literatura: Jajuga; Kaczmarek; Zachorowska; Ostrowska; Zając;
Ryzyko a niepewnośćNiepewność pojawia się wówczas gdy nie da się ustalić, jakie elementy składają się na daną sytuację (dane zdarzenie), jaka jest ich wartość lub jakie jest prawdopodobieństwo ich wystąpienia,Niepewność można rozpatrzyć w aspekcie subiektywnym (czynnym) i obiektywnym (biernym):- czynny wymiar niepewności związany jest z działaniem decydenta, które stanowi wyraz jego subiektywnej percepcji i oceny sytuacji;- bierny wymiar jest obiektywnym odbiciem rzeczywistości, w której podejmowane są działania.Nauka o org. I zarządzaniu traktuje niepewność jako nieodłączny element funkcjonowania org. Jest on związany z otoczeniem.A.K. Koźmiński: niepewność to brak informacji o przyszłych zdarzeniach, nieprzewidywalność utrudniająca określenie warunków, ich skutków i dokonania wyboru. Miarą niepewności jest różnica między informacjami posiadanymi a niezbędnymi do podjęcia decyzji.M. Crozier i E. Friedberg - w każdej org. Można wyróżnić cztery podstawowe typy źródeł niepewności:- wynikające z niewiedzy i braku umiejętności rozwiązywania problemów ważnych dla org.- tkwiące w relacji organizacji z otoczeniem;- związane z brakiem zgodności między siecią zadań a siecią informacyjną w org. lub między informacjami potrzebnymi do realizacji zadań a informacjami posiadanymi;- związane z wieloznacznością i wielofunkcyjnością przepisów org.W przeszłości ryzyko było kojarzone z czymś nieubłagalnym, rozwój nauki stworzyło przesłanki do rozwoju teorii ryzyku.Wiek XVII Fermat i Pascal podstawy prawdopodobieństwa.Ryzyko definicje i teorie:Szkoła klasycznaZagadnienie związane z ryzykiem jako szczególnym rodzajem niepewności są analizowane na trzech płaszczyznach:- Tradycyjnej - przedmiotem analiz są współzależności między ryzykiem a niepewnością, stratą, zagrożeniem, prawdopodobieństwem traktowanym jako synonim;- rzeczowej - w tym aspekcie brana jest pod uwagę materializacja ryzyka która daje początek procesowi identyfikacji i analizy jego elementów składowych co dalej prowadzi do ustalenia końcowego wymiaru ryzyka;- przyczynowo- skutkowe - ryzyko traktowane jest jako pochodna występowania i akwizycji jego przyczyn.Początek naukowego zainteresowania ryzykiem wiąże się z pracami H. Willeta, który zdefiniował ryzyko jako zobiektywizowaną niepewność dotyczącą wystąpienia niepożądanego zdarzenia;Jako jeden z pierwszych rozróżnił pojęcie ryzyka i niepewności F.H. Knight. W jego ujęciu ważne jest rozróżnienie niepewności mierzalnej i niemierzalnej. Ryzyko jest tą formą niepewności nie dającą się skwantyfikować to niepewność sensu stricte.Knight stwierdził, że w praktyce gospodarczej występują dwa rodzaje zdarzeń:- zdarzenie niepowtarzalne - które nie są mierzalne ponieważ nie można uzyskać o nich informacji zobiektywizowanych, a tym samym zastosować wobec nich rachunku prawdopodobieństwa; zdarzenia takie noszą zdarzeń niepewnych;- zdarzenia powtarzalne - wyceniane, których potencjalne istnienie można zmierzyć za pomogą rachunku prawdopodobieństwa Obiektywnych, grupa takich zdarzeń nosi nazwę ryzyko.F.H. Knight był podstawą do prac G.L. Shackle; E. Gutenberg; B. Minc; O. Lange.Szkoła defensywnaRyzyko w nurcie defensywnym jest zjawiskiem negatywnym. Efektem występowania ryzyka w działalności gospodarczej jest ponoszenie strat.W śród przedstawicieli można wyróżnić: W. Bruhwiler; F. Philips; W. Mellwig.W. Bruhwiler : Ryzyko to niebezpieczeństwo negatywnego odchylenia od celu.Mellwig : Ryzyko to niebezpieczeństwo osiągnięcia niekorzystnego rezultatu.Na nurcie negatywnym opiera się teoria ubezpieczeń. Ryzyko jest w niej postrzegane jako wystąpienie lub możliwość wystąpienia negatywnego odchylenia od założonego stan. W ubezpieczeniach termin ryzyko jest często utożsamiany także z niebezpieczeństwem zagrażającym danym obiektom lub osobą.W teorii ryzyka ubezpieczeniowego pojęcie ryzyka jest utożsamiane jako:- A Balasiński ryzyko nazywa możliwość wystąpienia określonego zdarzenia wypadku lub szkody losowej; ryzyko jest więc synonimem niebezpieczeństwa zagrażającego obiektom i osobom;- Z. Szymański uważa że ryzyko to niepewność zajścia szkody której stopień uwarunkowany jest przez zespół wpływów działających na możliwość i intensywność zajść.Autorzy ksiązki Fundamentals of Risk and Insurance definiują ryzyko jako stan rzeczywistości w którym istnieje możliwość zdarzenia którym jest niepomyślne odchylenie od oczekiwanego rezultatu.Nurt ofensywny:Reprezentanci nurtu traktują ryzyko jako immanentną cechę działalności przedsiębiorstwa i interpretują je nie tylko jako źródło strat ale również potencjalne źródło zysków.Większość przedstawicieli rozróżnia pojecie niepewności i ryzyka traktując pierwsze z nich jako zjawiska statyczne natomiast drugie jako kategorię dynamiczną ściśle związaną z działaniem.Reprezentanci: P.F. Drucker; K.J. Arrow; L. Osiatyński. Zdaniem P. Druckera w przed. Istnieją cztery rodzaje ryzyka:- ryzyko które trzeba podjąć które leży w naturze przedsiębiorstwa;- ryzyko na które można sobie pozwolić;- ryzyko na które nie można sobie pozwolić;- ryzyko na podjęcie którego nie można sobie nie pozwolić. Szkoła z perspektywy teorii podejmowania decyzji.Można wyróżnić dwie klasy decyzji i związane z mini dwie teorie decyzji:- T. decyzji racjonalnych szuka odpowiedzi na pytanie jak racjonalnie podejmować decyzje o dokonywać wybory racjonalnego rozwiązania;- Psychologiczna teoria decyzji - próbuje zbadać jak rzeczywiście ludzie podejmują decyzje.Teoria decyzji racjonalnych wykorzystywana jest głównie przez matematyków i ekonomistów i opiera się na zasadzie kwantyfikacjiGłówni reprezentanci tego nurtu: R.D. Luce; H. Reiffa; R.L. Ackoff; J. Mothes; W. Sadowski.Rozwiązanie problemu polega na wyborze najlepszego działania. Metoda rozwiązania zależy od problemu.Psychologiczna teoria decyzji dotyczy faktycznego sposobu podejmowania decyzji przez ludzi. W ramach tej teorii wyróżnia się dwa rodzaje zadań:- Zadania deterministyczne czyli takie w których zmienne losowe ze znanym prawdopodobieństwem rozkładu. Do rozwiązania takich zadań służy programowanie liniowe i rachunek różniczkowy;- Zadania probabilistyczne w których występuje niepewność co do wyniku który się uzyska. Wybierając alternatywę decydent podejmuje ryzyko ponieważ istnieje określone prawdopodobieństwo, że wybór ten doprowadzi do wyniku niekorzystnego. Rozwiązanie zadania probabilistycznego oparte jest na rachunku prawdopodobieństwa.Kryterium ogólne:- ryzyko właściwe - odnoszące się do zdarzeń losowych takich jak pożary powodzie itp.;- ryzyko subiektywne - wiąże się z niedoskonałością człowieka który subiektywnie ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia pewnych zjawisk w przyszłości;- r. obiektywne - absolutna forma niepewności która jest związane z niemożliwością przewidzenia rozwoju niektórych zjawisk.Kryterium możliwości realizacji ryzyka- r. czyste - występuje wówczas gdy realizacja ryzyka może przynieść dwie możliwości stratę lub brak straty;- r. spekulatywne - występuje kiedy skutkiem podjęcia r. może być strata brak straty lub zysk.Kryterium możliwości skutków ryzyka w pieniądzu:- r. finansowe;- r. nie finansowe.Kryterium Stadlera- r. rzeczowe np. awaria procesu technologicznego;- r. wartościowe - np. cen, walutowe, kredytowe.K. metody określenia ryzyka:- r. probabilistyczne - daje się obliczyć metodami matematycznymi;- r. estymatyczne - możliwe do ustalenia na postawie danych statystycznymi.K. wpływ decydenta:- r. z wyboru;- r. z konieczności.K. czynniki kształtujące ryzyko:- r. systematyczne - zależy od sił zewnętrznych i z związku z tym nie podlega kontroli jednostki np. Inflacja;- r. specyficzne - jest uwarunkowane przyczynami mikroekonomicznymi tkwiącymi wewnątrz jednostki i w jej najbliższym otoczeniu np. ryzyko zarządzania, płynności, kredytowe, wypłacalności kontrahentów.K. funkcjonalne:- r. produkcyjne;- r. zbytu;- r. finansowe;- r. inwestycyjne;- r. postępu technologicznego;- r. kapitałowe.Klasyfikacja ryzyka w dział. Gosp.Ryzyko rynkowe:- kursowe;- stóp procentowych;- płynności instrumentów finansowych;- cen towarów;- wycofanie kapitału;- bankructwa.Ryzyko kredytowe:- upadłości; - płynności firmy;- koncentracji;- drugiej strony transakcji;Ryzyko operacyjne:- organizacyjne;-kontroli;- systemowe;- defraudacyjne;- administracyjne.Ryzyko biznesowe:- produktu;- sprzedaży; - reputacji;- konkurencji;- środowiska gospodarczego.