5. Wybrane kategorie służące do opisu różnic indywidualnych
Cecha - niezmienna dyspozycja albo względnie stała tendencja do określonych zachowań w powtarzalnych sytuacjach adekwatnych do tych zachowań
Wymiar - pojęcie służące podkreśleniu, że jednostki zajmują określone miejsce na osi reprezentującej nasilenie danej cechy i że możliwe jest jej zmierzenie. Dana jednostka zajmuje jakieś miejsce na tej osi.
Czynnik - wyodrębnione w rezultacie analizy czynnikowej zmienne skorelowane ze zmiennymi eksperymentalnymi np. wyniki testów i wyjaśniające część zależności statystycznych pomiędzy tymi zmiennymi.
Badamy grupę osób 4 testami A B C D. Dla każdej osoby da się określić wynik. Istnieje pomiędzy tymi wynikami wysoka korelacja, jeśli ktoś dobrze wypadnie w 3 testach to i w 4 też. Istnieje pewna zbieżność wyników. Analiza czynnikowa pozwala sprowadzić matryce wartości w jedną. Możemy wyodrębnić ukrytą wartość (latentną), która wpływa na wynik, ale jej nie widzimy. Oznacza się to zwykle literą g (od angielskiego general). Jeżeli człowiek ma poziom ogólnej zdolności niski to na ogół będzie sobie gorzej radził z innymi testami.
Styl - sposób przebiegu procesu, czynności albo działania.
Typ
6. Pojęcie cechy w ujęciu Gordona Allporta
Allport wprowadził pojęcie cechy. Pozwala ono na skonstruowanie narzędzi, które dokładnie opisują cechy np. kwestionariusze (inwentarze osobowości). Jeżeli możemy owe cechy opisać i zbadać to możemy wykazać różnice ilościowe.
Cecha to struktura neuropsychiczna mająca zdolność dostarczania wielu bodźców funkcjonalnie równoważnych oraz inicjowania i ukierunkowania równoważnych (spójnych znaczeniowo) form zachowania adaptacyjnego (Allport, 1934, s.295)
7. Pogląd Waltera Mischela na temat cech
„Jest oczywiste, że podstawowym wyzwaniem nie było i nie jest to czy dyspozycje istnieją, lecz założenie, co do ich istoty. Wyzwanie koncentrowało się na ograniczonej użyteczności wnioskowania w oparciu o przejawy zachowania o szerokich, pozbawionych kontekstu dyspozycjach jako podstawy do próby wyjaśnienia zjawisk osobowościowych i do przewidywania specyficznego zachowania jednostki w specyficznych sytuacjach”. (Mischel, 1990, s. 131)
8. Pojęcie cechy uwzględniające krytykę Waltera Mischela
Cecha - jest to względnie stała i swoista dla jednostki uogólniona tendencja do zachowania lub reagowania w określony sposób, wyrażająca się w różnych a zarazem spójnych z tą tendencją sytuacjach np. tendencja do lęku może ujawniać się w sytuacjach egzaminu i wtedy, kiedy idziemy do dentysty, kiedy jesteśmy w kontakcie z innymi ludźmi.
9.Status cechy (źródło: Strelau, 2002)
10. Różnice między pojęciami stanu i cechy stosowanymi w badaniach nad osobowością (źródło: Strelau, 2002)
Stan |
Cecha |
warunki krótkotrwałe |
warunki długotrwałe |
przejawia się w sposób ciągły |
ujawnia się w odpowiedzi na bodziec lub w określonych sytuacjach (tendencje) |
konkretny (łatwoobserwowalny) |
abstrakcyjne (zakładamy, że ludzie mają tendencje) |
zależny od sytuacji |
zależna od osoby |
ma charakter zdarzenia |
ma charakter dyspozycji |
współwarunkowany przez cechę |
przejawia się w stanach |
może być zaobserwowany |
nie może być zaobserwowany |
może być mierzony bezpośrednio (możemy go dokładnie zmikerzyc za pomocą wskaźników) |
może być mierzona pośrednio (można ją badać tylko na podstawie otrzymanych odpowiedzi osoby badanej w kwestionatriuszu) |
11. Pojęcie typu wg Williama Sterna
Typ - „dominująca dyspozycja psychiczna bądź psychofizyczna, która przysługuje dającej się wyróżnić na jej podstawie grupę ludzi, przy czym jednak grupy tej nie można jednoznacznie, wszechstronnie oddzielić od innych grup” np. są osoby zdecydowanie ekstrawertyczne, zdecydowanie introwertyczne, ale większość ma trochę cech tego i tego typu.
12. Typologia Hipokratesa - Goldena w ujęciu „szufladkowym” Kanta i wymiarowym
Choleryk (działa szybko i gwałtownie)
|
Melancholik (uczucia powolne i głębokie) |
Sangwinik (uczucia silne i płytkie)
|
Flegmatyk (działa szybko i bezwładnie) |
Kant (1788)
W.Wurat (1887)
Typologia wymiarowa - opiera się na nasileniu
Typologia „szufladkowa” - opiera się na posiadaniu lub nie posiadaniu danej cechy
13. Charakterystyki specyficzne dla kategorii typu:
Typ stanowi kategorię klasyfikacyjną
Typ stoi na pograniczu tego co ogólne i indywidualne
Pojęcie typu obejmuje względnie stałe cechy psychiczne, fizjologiczne bądź anatomiczne
Granice między typami są płynne
Pojęcie typu obejmuje przede wszystkim cechy lub zespół cech dominujących
10.03.2008 Wykład 2
Wyszukiwarka