System finansowy państwa - to ogół norm prawnych oraz zbiór instrukcji finansowych których zadaniem jest gromadzenie dzielenie oraz wydatkowanie zasobów pieniężnych w państwie dlatego też wyróżnia się tzw. Ogniwa systemu finansowego jak: system budżetowy, bankowy, ubezpieczeń, podmiotów gospodarczych, gospodarstw domowych.
System bankowy - to najważniejsze ogniwo dokonuje on podziału środków pomiędzy bankiem centralnym i bankami komercjalnymi. NBP pełni wiele funkcji niemniej jest jedynym emitentem pieniądza papierowego w Polsce Odpowiada on za ilość pieniędzy w obiegu i za politykę kredytowo pieniężną. Relacje w stosunku do banku komercyjnego określa za pomocą: stopy rezerw obowiązkowych refinansowanie banków, operacje otwartego rynku.
System ubezpieczeń - zajmuje się tworzeniem podziałem i całą organizacją funduszu ubezpieczeniowego Fundusz ten posiada środki ze składek ubezpieczeniowych o charakterze obowiązkowym lub dobrowolnym. Ubezpieczenia mogą być: społeczne, gospodarcze(majątkowe , osobowe)
System finansowy przedsiębiorstw - to gromadzenie i wydawanie środków przez podmioty gospodarcze.
System finansowy ludności - formułuje on źródła pochodzenia środków pieniężnych przez obywateli które mogą być różne.
Pomiędzy tymi ogniwami systemu finansowego występują określone relacje. (Rys3%)
Dochody budżetu państwa - należy wyróżnić kilka kryteriów podziału dochodów najpopularniejsze to podział na dochody podatkowe oraz nie podatkowe wśród podatkowych to tzw. Podatki centralne natomiast nie podatkowe to opłaty cła i inne dochody np. mandaty i publiczna działalność zarobkowa.
Kolejnym kryterium to podział na dochody rzeczywiste - pochodzące z poza systemu budżetowego. Inne dochody rozliczeniowe - transfery z budżetu państwa do budżetów samorządowych Mogą być one klasyfikowane jako dochody ekonomiczne organizacyjne i prawne.
Dochody publiczne dzielimy na: daniny publiczne (podatki i inne świadczenia o charakterze publiczno prawnym) oraz pozostałe dochody wśród których wyróżniamy: opłaty, dochody ze sprzedaży praw i świadczenia usług, najem dzierżawa w formie pieniężnej, inne np. cła.
Wydatki - istnieje wiele kryteriów wydatków budżetu państwa obejmują one przede wszystkim: wydatki samego budżetu, wydatki budżetu jednostek samorządu terytorialnego, pozostałych funduszy publicznych przede wszystkim Funduszu ubezpieczeń społecznych.
Praktycznym kryterium to kryterium przedmiotu wydatków: administracja publiczna, obrona narodowa, porządek publiczny, wymiar sprawiedliwości, oświata nauka, ochrona zdrowia, opieka społeczna.
Wydatki bieżące - związane są z bieżącą obsługą urządzeń publicznych w tym dotyczącą również wydatków inwestycyjnych
Wydatki bezzwrotne to transfery dotacje i subwencje.
Dotacja - to przeznaczenie środków na konkretny cel i wówczas nazywa się to dotacją celową morze być ona związana z bieżącą dofinansowaniem np. inwestycji.
Subwencja natomiast to środki przekazane na określone przepisami prawa konkretne dziedziny gospodarcze np. oświata czy drogi.
Deficyt budżetowy - ujemna różnica pomiędzy dochodami a wydatkami publiczno budżetowymi. Wyróżnić należy deficyt ekonomiczny i deficyt sektora finansów publicznych bardzo często deficyt finansów publicznych może być zmniejszany lub zwiększony o deficyt lub nadwyżkę budżetów JST, funduszów celowych jak również o rozliczenia zagraniczne.
Deficyt ekonomiczny= deficyt finansów publicznych - dopłaty do II filara ubezpieczenia społecznego
Finansowanie deficytu budżetowego - kredyty, pożyczki, nadwyżka z lat ubiegłych, emisja papierów wartościowych, prywatyzacja majątku skarbu państwa.
Pomiar gospodarki - gospodarkę mierzy się metodą SNA tzn. że Wszystkie dziedziny życia tworzą określony produkt za pośrednictwem pewnych wartości. Poprzednio w naszej gospodarce pomiar odbywał się metodą MPS która twierdziła że tylko wartości produkcyjne tworzą gospodarkę.
PNB - produkt narodowy brutto pieniężny wskaźnik bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonej w gospodarce w danym okresie czasu. Miernik ten jest liczony według tzw. Wartości dodanej jest to wartość wytworzona na każdym etapie przetwórstwa oblicza się ją poprzez odjęcie od wartości bieżącej produkcji sumę kosztów rzeczowych czynników produkcji wytworzonych na poprzednim etapie.
PKB - produkt krajowy brutto to wartość produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem
Przesłanki decentralizacji sektora finansów publicznych: 1 nie racjonalność sektora publicznego w scentralizowanym państwie - nierówny podział dochodów z korzyścią dla sektora rządowego wymusił potrzebę uruchomienia procesów i decyzji politycznych zakładających odchodzenie od struktur pionowych. 2 - coraz szersze zadania dla samorządu wynikające z nieskuteczności polityki regionalnej. 3 - proces integracji europejskiej- zmniejszenie roli państwa na rzecz układów międzynarodowych. 4 zasięg terytorialny znacznej większości dóbr publicznych i społecznych świadczonych przez sektor publiczny. 5 mocno rozwijające się ruchy regionalne będące przeciwstawieniem się państwu scentralizowanemu. 6 utrzymywanie się ujemnej różnicy między dochodami a wydatkami publicznymi
Cele decentralizacji sektora finansów publicznych są związane głównie z dążeniem do racjonalnego i efektywnego zarządzania środkami publicznymi
Zasady gospodarki budżetowej JST: 1 zasada samodzielności wiąże się z posiadaniem przez JST ustawowo określonych dochodów oraz posiadaniem władztwa podatkowego. 2 zasada jawności realizowana jest przez: jawność gospodarki, publikowanie uchwał budżetowych, publikowanie sprawozdań z wykonania budżetu, podawanie do publicznej wiadomości kwot dotacji udzielonej z budżetu Zasada ta nakłada na JST obowiązek informowania każdego mieszkańca o sprawach gromadzenia i wydawania środków publicznych. 3 zasada przejrzystości budżetowej jest realizowana przez zachowanie jednolitej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz stosowanie tych samych reguł w rachunkowości. Klasyfikacja dochodów i wydatków opiera się na następujących kryteriach: przedmiotowym - dochody grupowane są według źródła ich pozyskania wydatki natomiast według celu ich przeznaczenia, podmiotowego - podmioty budżetu grupowane są według podmiotów zobowiązanych do ich gromadzenia. 4 Zasada równego dostępu każdy podmiot funkcjonujący na rynku może wnioskować o przyznanie środków na realizację zadań publicznych. 5 zasada jedności - mówi o tym że w poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego kraju tworzy się jeden zasób środków finansowych- budżet gminy, powiatu województwa.
Przychody JST, cech przychodów JST: w odróżnieniu od dochodów ich wykorzystanie ma charakter fakultatywny i zazwyczaj wiąże się z zakresem inwestycji ekonomicznych JST, pomimo tego, że każdy z nich posiada odrębne warunki i możliwości w zarządzaniu finansami samorządowymi to zawsze umożliwia pokrycie niedoboru i finansowanie wydatków nieznajdujących pokrycia w planowanych dochodach.
Skład przychodów, które podlegają przepisom ustawy o finansach publicznych: -kredyt pożyczka oraz papiery wartościowe emitowane przez JST i zaciągane do wysokości określonej w uchwale budżetowej, - kredyt pożyczki oraz wyemitowane papiery wartościowe z przeznaczeniem na pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru, - leasing komunalny, - sprzedaż majątku JST
Łączna kwot przypadających do spłat w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek oraz spłat kwot wynikających udzielonych przez JST poręczeń, wraz z należnymi odsetkami od tych kredytów pożyczek… a także przypadających w danym roku wykupu papierów wartościowych emitowanych przez JST nie może przekroczyć 15% dochodów JST planowanych na dany rok budżetowy.