WYKŁAD 10 07.12.2005
Sauropodomorpha
Prosauropoda - mogły stawać na tylnych łapach, kciuk z wygiętym, wydłużonym pazurem, pewno do walki w postawie dwunożnej.
Sauropoda - wyłącznie 4 nożne, wielkie 20 - 50 ton (do 100 ton!) - największe lądowe zwierzęta. Głowa 13 km ponad gruntem. Wielkie ciśnienie krwi - naczynia krwionośne specjalnie przystosowane do tego ciśnienia. Są zmiennocieplne.
Np. Brachiosaurus (jura)
Termoregulacja opierała się na inercji termicznej. W miarę zwiększania masy ciała metabolizm się obniża.
Ptasiomiedniczne (Ornithischia)
Roślinożerne: łopatkowate zęby z tępą krenulacją, rogowe dzioby, koniec szczęk bezzębny, żuchwa z kością przedzębową(praedentale)
Pierwotnie małe, dwunożne. Wśród Dinozaurów najbardziej zbliżyły się do przeżuwaczy.
Ze wzrostem 2 razy przeszły do czworonożności. Thyreophora oraz większość ceratopsów.
Tarczonośne (Thyreophora)
Stegozaury - płyty wzdłuż grzbietu, ukrwione.
Ankylosauria(Pancerne) - pokryte osteodermami, ogon maczuga.
Ornitopody (Ornithopoda)
Uzębienie wyspecjalizowane do żucia pokarmu, poprzeczne ruchu zwykle górnego szeregu zębowego, pleurokinetyzm.
Kaczodziobe (Hadrosauridae) - rozszerzone końce szczęk, bez zębów. Wyrostek k. nosowej: zachowania tokowe lub/i wokalizacja może z fałdami do nadymania, jak trąby u fok: słonie morskie i kapturzaki
Marginocefale (Marginocephalia)
Grubogłowe (Pachycephalosauria) - dach czaszki kopułowaty, pewno do walki
Rogate (Ceratopsia) - kołnierz z kości ciemieniowej i łuskowej, potężny dziób. Pierwotnie dwunożne.
WYMARCIE
65 mln lat temu. Jeden z większych, ale nie największy(największy miał miejsce na koniec Permu). Wymarły Mezozaury, Dinozaury oprócz ptasich braci.. 40 rodzin kręgowców.
Przyczyny: Uderzenie asteroidu(krater na Jukatanie), pożary, zaciemnienie, nadmiar CO2, brak fotosyntezy. W kilku miejscach na świecie występuje irydowa warstewka to pozwala sądzić, że w tym miejscu uderzył asteroid.
Nie wymarły Krokodyle i Żółwie
Uderzeniu towarzyszyła regresja(obniżenie poziomu morza) w tym wypadku o 150 metrów!!!
Z dnia na dzień pojawiały się inne drapieżniki.
Wymarcie to przyczyna skutków katastroficznych i długofalowych.
PTAKI (Aves) - od końca Jury.
Opierzone i uskrzydlone(latające Teropody) prawdopodobnie ze specyficznym(Prokinetyzm) aparatem szczękowym.
Podział:
pierwotne z długim ogonem(gadzioogonowe - Sauriurae)
Ornithurae - Pygostylia
Pióra:
Zbudowane z beta - keratyny, łańcuchy po około 100 aminokwasów(połączone dwusiarczkowymi mostkami)
Skok sokoła - czasem występują pióry na łuskach, nie ma struktur przejściowych pomiędzy łuską a piórem!!!
Rozwój pióra:
Brodawka(papilla) zagłębia się, powstaje mieszek pióra(folliculus pemae), u podstawy nabłonkowy kołnierz, z niego promienie pióra głównego i dodatkowego
Pióro rośnie tylko u podstawy
Funkcja: -termoregulacja
-lot ….
…. wynikiem działania 2 sił
1.siła wznosząca przepływ powietrza wokół skrzydła
2.siła napędowa uderzenie skrzydłem pod pewnym kątem, opór przeciwdziała sile napędowej.
Płat nośny siła wznosząca = Prawo Bernouliego
Ciśnienie cieczy lub gazu zmniejsza się !!do kwadratu!! gdy szybkość przepływu wzrasta
Skrzydło jest w przekroju wypukło - wklęsłe dlatego powietrze nad skrzydłem ma dłuższą drogę do przebycia i musi płynać szybciej niż powietrze pod skrzydłem. Dlatego ciśnienie nad skrzydłem jest mniejsze od ciśnienia pod skrzydłem.
Skrzydła bardziej są „wciągane” niż „odpychaja” się o ośrodek(powietrze). Wypukłowklęsły kształt mogą przybierać również lotki.
Powolny lot jest trudny aerodynamicznie. Do lotu niezbędna jest pewna minimalna szybkość przepływu powietrza. Szybki lot jest aerodynamicznie prostszy niż lot wolny.
Do wolnego lotu niezbędne są kontrolowane zmiany położenia płaszczyzn skrzydła, szczególnie pronacja/supinacja ramienia(i całego skrzydła), załamywanie odcinka z lotkami pierwszorzędnymi.
Stąd trudności niektórych ptaków ze startem i lądowaniem.
Zawisanie(hovering)
Skrajny przypadek - zawisanie: Kolibry osiągaja to poprzez odwracanie skrzydła o 180 stopni przed podniesieniem skrzydła. Cofając skrzydło także uzyskują dodatkowa siłę wznoszącą (odwracając skrzydło)
Praptaki (Archaeopterygidae)
Znaleziono jedno pióro i 10 szkieletów z okolic Solnhofen, Bawarii
Archeopteryx - gdyby nie znaleziono odcisków piór zostałby opisany jako mały teropod.
Trony kręgów płaskie lub lekko dwuwklęsłe, tylko 5 par kręgów krzyżowych, długi ogon 21-23 kręgów, kość krucza płytkowata, kość łonowa prawie do dołu, brak możliwości pełnego złożenia skrzydła.
Skrzydło u Archeopteryx: w nadgarstku k. półksiężycowata. Silne pazury na palcach dłoni, pewno do wspinania się.
Wykład 10
3