OKRES SENSOMOTORYCZNY.
W tym okresie dziecko myśli głównie przez działania. Faza ta obejmuje czas od urodzenia do dwóch lat. Została podzielona na sześć etapów rozwoju:
1.Odruchy (0-1 miesiąc) - aktywność odruchowa.
2.Pierwsze rozróżnienia (1-4 miesiąc) - koordynacja ruchów.
3.Odtwarzanie (4-8 mies.) - koordynacja ruchów ręki i oczu; odtwarzanie interesujących zdarzeń.
4.Koordynacja schematów (8 - 12 mies.) - stosowanie znanych rozwiązań do nowych problemów, przewidywanie.
5.Eksperymentowanie (12-18 mies.) - odkrywanie nowych sposobów działania.
6.Reprezentacja (18-24 mies.) - wymyślanie nowych sposobów działania poprzez wewnętrzne kombinacje.
OKRES PRZEDOPERACYJNY
Dziecko w wieku 2-7 lat zaczyna funkcjonować w coraz większym stopniu w trybie pojęciowym i przedstawieniowym. Staje się coraz bardziej zdolne do umysłowego reprezentowania zdarzeń. Głównym osiągnięciem rozwojowym stadium przedoperacyjnego jest zdolność reprezentowania (przedstawiania) przedmiotów i zdarzeń. Jest kilka rodzajów reprezentacji (przedstawień) ważnych dla rozwoju poznawczego. Są to, w kolejności ich występowania: naśladownictwo odroczone (naśladowanie nieobecnych przedmiotów i zdarzeń), zabawa symboliczna (np. klocek zastępuje samochód), rysunek, obrazy umysłowe (wewnętrzne reprezentacje przedmiotów i przeszłych doświadczeń), mowa (mowa egocentryczna oraz mowa uspołeczniona).
Cechami rozwoju przedoperacyjnego są:
1. Egocentryzm-dziecko jest przekonane , że wszyscy myślą tak samo jak ono. Są przekonane, że ich myśli są zgodne z prawdą.
2. Niezdolność do rozumienia przekształceń.
3. Centracja - dziecko wykazuje tendencje do skupiania uwagi na jednym tylko aspekcie prezentowanego mu bodźca wzrokowego.
4. Odwracalność-możliwość cofnięcia swego myślenia do punktu, w którym się rozpoczęło.
Opisane wyżej cechy są niezbędne do rozwoju myślenia logicznego i występują w sposób naturalny. Najbardziej widziane są w tym, co bywa nazywane problemem zachowania stałości. Zachowanie stałości (niezmiennik) oznacza, że ilość substancji (liczebność zbioru) pozostaje taka sama bez względu na zmiany dokonywane na wymiarach nie związanych z nią. Poziom rozumienia niezmienników stanowi miarę rozwoju struktur logiczno-matematycznych dziecka. (B.J. Wadsworth, WSiP1998, s. 46-95)
OKRES OPERACJI KONKRETNYCH
Okres ten przypada na wiek 7-11 lat. W tym wieku procesy rozumowania stają się logiczne. W tym stadium dziecko rozwija procesy myślenia logicznego, mogące mieć zastosowanie przy rozwiązywaniu problemów, które są konkretne. Zadania dotyczące zachowania stałości nie sprawiają już problemu. Gdy natrafia na sprzeczność między myśleniem a percepcją, jak np. w problemach dotyczących niezmienników, opiera swoje rozstrzygnięcia na rozumowaniu a nie na percepcji. W tym czasie dziecko przestaje być uzależnione od percepcji i staje się zdolne do rozwiązywania większości problemów poznawczych (np. do zachowania stałości), z którymi nie mogły sobie poradzić wcześniej. Dziecko potrafi decentrować swoje spostrzeżenia i zwraca uwagę na przekształcenia, a co najważniejsze- posiada zdolność odwracania operacji umysłowych. Dziecko w fazie operacji konkretnych staje się ponadto bardziej uspołecznione i mniej egocentryczne w posługiwaniu się mową niż wcześniej.
Myślenie na poziomie operacji konkretnych przewyższa myślenie przedoperacyjne pod względem jakości. Pojawiają się schematy operacji logicznych takich jak seriacja (porządkowanie) i klasyfikacja. Rozwijają się pojęcia przyczynowości, przestrzeni, czasu, prędkości.
W tej fazie dziecko dochodzi do funkcjonalnych zastosowań rozumowania logicznego, to nie osiąga jeszcze najwyższego poziomu zastosowań operacji logicznych. Dzieci w widoczny sposób rozwijają operacje logiczne, to jednak operacje te (odwracalność, klasyfikacja i inne) są pomocne jedynie w rozwiązywaniu problemów dotyczących konkretnych ( rzeczywistych, obserwowalnych) przedmiotów i zdarzeń, z którymi dziecko się styka. Na tym poziomie rozwoju dzieci przeważnie nie potrafią jeszcze zastosować logiki do rozwiązywania hipotetycznych, czysto słownych lub abstrakcyjnych problemów. ( B.J.Wadsworth,WsiP1998,s.109-110)
OKRES OPERACJIFORMALNYCH 11-do końca
Dziecko nabywa zdolność do rozumowania abstrakcyjnego bez odwoływania się do konkretnych przedmiotów i wydarzeń. Dzieci potrafią rozwiązywać problemy w umyśle za pomocą systematycznego testowania zbioru hipotez i równoczesnego badania ich wzajemnych zależności. Staje się w coraz większym stopniu podobne do myślenia człowieka.