Troja, Ilion, Truva, gród w Troadzie, o który, wg tradycji greckiej toczyła się wojna trojańska. Obecnie wzgórze Hisarlik u ujścia rzeki Küçük Menderes (starożytny Skamander). Troję odkrył archeolog amator H. Schliemann (1870), który odsłonił 9 warstw osadniczych (oznaczonych numerami I-IX) od 3000 p.n.e. do czasów grecko-rzymskich. W jednej z warstw (II, którą uznał błędnie za pozostałość Troi opisywanej przez Homera) znalazł zespół złotych wyrobów i nazwał je "skarbem Priama".

Dalsze badania (1932-1938, amerykańskie) wykazały, że resztki Troi Homera znajdują się w warstwie VII a, "skarb" zaś datowano na okres 2500-2200 p.n.e. Najstarsza warstwa osadnicza (I) odpowiada okresowi wczesnego brązu (3000-2500 p.n.e.), obejmuje osadę otoczoną murem, resztki pierwszych znanych megaronów. Warstwa II (2500-2200 p.n.e.) zawiera wiele megaronów i kompleks pałacowy z propylonem.

Gród zniszczyły ok. 2200 p.n.e. prawdopodobnie ludy indoeuropejskie. Wielki rozkwit miasta (Troja VI) nastąpił ok. 1900-1275 p.n.e. (W. Dörpfeld uważał ją za Troję Homera). Świadczą o nim resztki potężnych murów, wieże i bramy, ruiny domów i pałaców, przedmioty codziennego użytku. Miasto zdobyli Achajowie w znacznie uboższej, następnej fazie (VIIa), ok. 1200 p.n.e., wkrótce po zniszczeniu Troi VI przez trzęsienie ziemi.

Troja IX (VII w. p.n.e.), zwana Ilionem (rzymskie Ilium Novum) to początkowo centrum kultu Ateny. W czasach hellenistycznych zbudowano w Troi świątynię Ateny (IV w. p.n.e.), prawdopodobnie na ruinach starszej, a także okrąg poświęcony przez Aleksandra III Wielkiego bohaterom wojny trojańskiej. Rzymianie, kierując się względami propagandowymi, otaczali Troję opieką (legenda o Eneaszu) i wznieśli tu wiele budowli, m.in. buleuterion i teatr, które dotrwały do IV w. W Troi trwają nadal prace wykopaliskowe.

---