MPP WYKŁAD 1 z 5.10.2008r.- system prawa międzynarodowego

DEFINICJA - zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych.

Prawo międzynarodowe publiczne nie dotyczy osób fizycznych.

Norma prawa- to może być hipoteza, dyspozycja, sankcja.

Gdy państwo naruszy stosunki to można jakieś sankcje nałożyć:

-gospodarcze(embargo)

-dyplomatyczne(zerwanie stosunków)

-interwencja zbrojna

-wprowadzenie wiz

-wykluczenie z organizacji międzynarodowej

-odebranie prawa głosu

-rezolucje potępiające

1. Cechą charakterystyczna prawa międzynarodowego publicznego jest inny rodzaj norm, a sankcje tych norm tez są inne. W prawie międz-publ dozwolone jest użycie siły. Natomiast prawo omija pojęcie wojny. Zamiast tego jest: konflikt, operacje prewencyjne itp.

2. Inną cechą charakterystyczną jest brak hierarchii norm PMP.

(Rozdział3 konstytucji art.87) konstytucja

Ratyfikowane umowy

Ustawy

Inne ratyfikowane umowy

Inne umowy

Wszystko jest tak samo ważne- czy to norma pisana czy zwyczajowa czy ogólna zasada prawa. Poza tym MTS może orzekać „egzekwo et bono” czyli równość i słuszność.

Normy bezwzględnie obowiązujące -> ius cogentis są powszechnie zaakceptowane przez społeczność międzynarodową.

Są tylko 3 normy bezwzględne:

- zakaz niewolnictwa

-zakaz dyskryminacji rasowej

-zakaz ludobójstwa.

Barcelona Traction- wyrok MTS z 1970r w sprawie statku „Barcelona”. W wyroku znalazło się bardzo ważne stwierdzenie „we współczesnym PM zobowiązania te (erga omnes-) wynikają np. z postawienia poza prawem aktów agresji i ludobójstwa, a także zasad i norm dotyczących praw fundamentalnych jednostki ludzkiej włączając w to ochronę przed niewolnictwem i dyskryminacją rasową” - jest to jedyny dokument gdzie znalazł się taki zapis. (jest pewien zbiór zobowiązań który obowiązuje we wszystkich państwach).

Nie ma nic o zakazie tortur - gdyż w europie wydaje się to oczywiste.

Art.103 KNZ - mówi, że państwa członkowskie nie będą przyjmowały na siebie zobowiązań sprzecznych z kartą. Art. ten wskazuje na szczególną rolę KNZ.

3. Kolejną cechą charakterystyczną jest rózna jakość (charakter) norm prawa międzynarodowego. Ogólne zasady prawa, uchwały organów organizacji międzynarodowych, itd.- źródła prawa.

4. Suwerenna równość członków społeczności międzynarodowej (podmiotów międzynarodowych) - co jednocześnie wiąże się z brakiem rządu międzynarodowego.

(ONZ ma charakter koordynacyjny)

5. Brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego- tzn, że żadnego państwa nie można zmusić do tego aby była stroną w sądzie międzynarodowym.

(np. polska dopiero w 1990r złożyła deklarację do MTS, że uznaje wyroki z wyjątkami, np. polska nie będzie się sądzić o ochronę środowiska, granicę, długi zagraniczne.)

Stosunki pomiędzy państwami czyli wewnątrz społeczności międzynarodowej. Ogół państw tworzy społeczność międzynarodową.

Rozwój społeczności międzynarodowej można podzielić na kilka etapów.

1. Starożytność do Xwieku. Państwa które powstały na gruzach imperium rzymskiego. Ta społeczność międzynarodowa to to co powstało na gruzach imperium rzymskiego, a potem zostało zjednoczone przez chrześcijaństwo. Do najważniejszych nazwisk można zaliczyć: Platon, Tylybiusza i Herodod.

Cyceron ur. Ok. 106r p.n.e. zm 46r p.n.e. - napisał dzieło „De oficis”- o obowiązkach pod adresem syna. Te 2 doktryny przetrwały do dziś. Po pierwsze podłożył podwaliny pod pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych a po 2 stworzenie zasady dobrej wiary w wykonywaniu zobowiązań.

Późne średniowiecze- to głównie rozwój prawa wojennego. Wybitne nazwiska z tego okresu to :

Św.Izydor z Sewilli- napisał dzieło „Etymologia”. Jest to dzieło głównie o prawie wojennym (czyli sposób prowadzenia wojny, zajmowania terenów, podpisywania traktatów).

Św.Augustyn - który zaczął formułować ideę wojny sprawiedliwej.

2. Okres od XI - XVI (do daty zburzenia Konstantynopola 1476r). to nadal wszystkie państwa chrześcijańskie ale ponad to do stosunków międzynarodowych dopuszczono Turcję- ale nie jako prowadzenie wojny. Francja zawarła umowę handlową z Turcją o handlu, przyjaźni i współpracy.

Pojawiły się namiastki prawa humanitarnego - tzw pokoje boże (tregua dei)- czyli nie prowadzenie wojny w czasie świąt, postu i od zachodu do wschodu słońca.

W tym czasie rozwija się koncepcja wojny sprawiedliwej- św. Tomasz z Akwinu pisał, że wojnę można uznać za wojnę sprawiedliwą jeśli: prowadzi ją władca nie osoba prywatna, prowadzi się ją dla sprawiedliwych przyczyn (cazus Bella), i intencja wojujących musi być słuszna.

Potem do tej idei dodano jeszcze jeden warunek - skutki wojny muszą przewyższać straty (tzn. opłaca się prowadzić wojnę dla pewnych korzyści).

Rozwija się też prawo dyplomatyczne - poseł jest nietykalny.

Polska szkoła wojny z początku XV w: Paweł Włodkowic i Stanisław ze Skarbimierza. Stanisław ze Skarbimierza napisał „kazanie o wojnach sprawiedliwych”. Polska szkoła wojny oprócz idei św. Tomasza z Akwinu mówiła, że wiary(umów, rozejmów) należy dochować nawet poganom. Poza tym żadnej religii nie można krzewić mieczem.

Rozwój prawa konsularnego do połowy XIV w- zaczęły się pojawiać instytucje konsula który w wyjątkowych sytuacjach był wysyłany przez władców. Byli oni wybierani przez społeczność (np. konsul N w Turcji był wybierany przez ludność N). dopiero w XV w pojawił się pierwszy konsul wybrany przez władcę.

Zawierano wtedy umowy zwane kapitulacjami- określany one prawa konsulów. Pierwsze zawarte były już w XII w -tureckie na rzecz konsulów francuskich- przetrwały aż do XXw. Umowy kapitulacyjne rozwinęły się dzięki kupcom -bo państwa zawierały umowy handlowe- rozwój prawa traktatowego.

3. Koniec XVI w - XVII w - okres zwany klasycznym. Wtedy też powstają najważniejsze dziedziny prawa międzynarodowego. Nastąpił rozwój prawa morza, dyplomatycznego- np. Krzysztof Warszewicki „O posłach i poselstwie”.

Najważniejsza postacią jest Hugo von Grot -holender. Napisał: „trzy księgi o prawie wojny i pokoju” w 1625r w którym określił zakres prawa międzynarodowego, pisał o prawie morza, prawie dyplomatycznym. Jest nazywany ojcem prawa narodów. Ale wczesniej w 1609r napisał dzieło „O prawie łupów” gdzie w rozdz. 11 „o wolności mórz” napisał, że morze jest otwarte dla wszystkich. Postawił tezę że nie można zawłaszczyć żadnych szlaków morskich. W XVII w „Traktat o traktowaniu mniejszości narodowych” - dotyczył Żydów w Polsce. Wyraził w nim pogląd na temat ustroju w Polsce czyli tzw. złotej wolności szlacheckiej, który wg niego powinien być stosowany we wszystkich państwach. Zwolennikiem wolności mórz był Zygmunt August.

4. XVIII w - pojawiają się nowe państwa, rozpoczyna się na serio kolonizacja. Następuje rozwój prawa dyplomatycznego, prawa morza, rozwój krajowej nauki prawa międzynarodowego -> Hieronim Strojnowski.

Jan Jakub Rousseau i francuski dyplomata Portalis - twierdzili że wojna to stosunek „państwa do państwa” a nie człowieka do człowieka. Jeśli wojna to problem władców a ludzie powinni być chronieni.

W tym okresie pierwszy raz dochodzi do rozstrzygnięcia sporu w formie arbitrażu -1794r. wydano orzeczenie w sprawie Jaya - traktat o przyjaźni i współpracy między USA i UK. UK blokowała ten handel i ten spór rozpatrywał arbitraż czyli 6 arbitrów którzy wybrali 1 super arbitra.

5. XIX w - (aż do końca I w. św.). społecznośc międzynarodowa znacznie się poszerza. XIX wiek to nowa forma uprawiania dyplomacji wielostronnej (kongres wiedeński 1815r). Berlin, Paryż, Konstantynopol. Są wtedy tez organizowane konferencje pokojowe- najsłynniejsza w Hadze 1899-1907r. Powołano na niej stały komitet arbitrażowy i określono zasady jego działania. W 1902r SA przeprowadził się do Hagi do Pałacu Pokoju (Holandia). Dziś jest to siedziba MTS.

W tym okresie nastąpiło uformłuowanie norm prawa humanitarnego- Dinart- po bitwie pod Solferino założył z 4 kolegami Komitet Czerwonego Krzyża. Pierwsza konwencja genewska 1863r o ochronie ofiar wojny. CK wiele potem jeszcze stworzył konwencji.

Powstały pierwsze organizacje międzynarodowe. IPU (powszechna unia państw) i ITU (międzynarodowy związek telekomunikacyjny).

6. XIX w (od 1919r) do 11.09.2001r. to kres rozwoju prawa organizacji międzynarodowych . powstały największe organizacje np. Liga Narodów. Nastąpił też rozwój praw człowieka oraz rozwój stałego sądownictwa międzynarodowego- arbitraże przestały być popularne. Pierwszy stały sąd w 1919r Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej a obecnie MTS.

Następuje tez rozwój prawa konsularnego, lotniczego, ochrony środowiska, prawa traktatów. Zupełnie przeobraziła się społeczność międzynarodowa.

---