Wykład 3 6.03.2008
Wymiar sprawiedliwości
Definicje wymiaru sprawiedliwości
def. przedmiotowa
wymiar sprawiedliwości - ochrona prawna sprawowana w zakresie prawa sądowego (czyli prawa cywilnego i prawa karnego)
def. podmiotowa
wymiar sprawiedliwości - rozstrzyganie konfliktów prawnych przez sądy
def. modalna
wymiar sprawiedliwości - takie orzekanie, które odbywa się w specjalnych warunkach gwarantujących bezstronność i wysoką jakość rozstrzygania konfliktów prawnych
Warunki wysokiej jakości orzekania
niezawisłość - sądy muszą mieć zagwarantowaną niezawisłość orzekania
specjalna procedura rozstrzygania - sądy muszą mieć specjalne procedury rozstrzygania dające stronom wzmożone gwarancje ochrony ich praw
Organy ochrony prawnej
Organem ochrony prawnej są ustawowo zorganizowane grupy ludzi mające za zadania urzeczywistnianie ochrony prawnej, wymiaru sprawiedliwości. Organy ochrony prawnej rządzą się zasadą odrębności.
zasada odrębności
organizacyjnej - organy ochrony prawnej nie powinny być częścią organów ustawodawczych czy wykonawczych
funkcjonalnej - nie powinno być możliwości odwołania się do organów ustawodawczych czy wykonawczych
Podział organów ochrony prawnej
państwowe, społeczne i mieszane
państwowe - takie, które mają charakter urzędniczy, zasiadają w nich funkcjonariusze państwowi np. prokuratura
społeczne - takie, które rozstrzygają problemy prawne powierzone im przez ustawę ale składają się z niezawodowego personelu, mieszkańców danej społeczności etc.
mieszane - np. Izba Morska (orzekają sędziowie oraz ławnicy), sąd powszechny I instancji (orzekają sędziowie i ławnicy)
orzekające i nieorzekające
orzekające - wydają decyzje w sprawie konfliktów prawnych np. sądy, Izby Morskie. Jest to najważniejsza grupa organów ochrony prawnej. Od ich jakości zależy jakość demokracji w państwie.
sądowe - sądy, czyli najważniejsza grupa - powołuje się je do rozstrzygania w sprawach gdzie ważna jest jakość rozstrzygania a nie szybkość
pozasądowe - organy quasi-sądowe - powołane do rozstrzygania konfliktów prawnych, podobnie jak sądy mają ukształtowaną strukturę i organizację ale nie posiadają wszystkich gwarancji niezawisłości i zasad proceduralnych sądów. Nie orzekają one w imieniu państwa.
niesądowe - dr Dębski nie wyróżnia tej grupy - nie zajmują się na co dzień ochroną prawną ale niejako przy okazji sprawują takie same funkcje np. Administracja Lasów Państwowych, która przede wszystkim zajmuje się administracją lasów ale mają też prawo nakładania kar
nieorzekające - współdziałają w orzekaniu z sądami np. prokuratura
Izby Morskie
Sądy polubowne
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Orzekające organy sądowe
sąd w znaczeniu materialnym i formalnym
znaczenie materialne - organ powołany do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, orzeka w imieniu państwa, jest wyposażony w specjalne gwarancje ustrojowe i procesowe prawidłowego rozstrzygania
znaczenie formalne - każdy organ, który ustawa nazywa sądem
Trybunał Stanu - sąd w znaczeniu materialnym ale nie formalnym
Sądy powszechne, szczególne, Sąd Najwyższy - sądy w znaczeniu i formalnym i materialnym
Trzy grupy sądów
powszechne - … (???)
szczególne - mają szczególnie zakreślone kompetencje, rozpatrują sprawy przekazane im do rozpatrzenia. W Polsce są to sądy wojskowe (są to sądy karne rozstrzygające sprawy o przestępstwa popełnione w wojsku) i sądy administracyjne (zajmują się kontrolą nad wykonywaniem administracji publicznej przez organy państwowe).
Sąd Najwyższy
Właściwość organów ochrony prawnej i spory kompetencyjne
właściwość organów ochrony prawnej - uprawnienie do rozpatrywania określonej grupy spraw
Organy ochrony prawnej mogą działać tylko w sposób, do którego zostały upoważnione i w sprawach określonych przez ustawy.
Trzy płaszczyzny kompetencji organów ochrony prawnej
właściwość rzeczowa (przedmiotowa) - jakie kategorie praw należą do danego organu
właściwość miejscowa (terytorialna) - sprawy z jakiego obszaru należą do danego organu
właściwość funkcjonalna (czynnościowa) - jakie czynności w danych sprawach może podejmować dany organ
2