Zboża i przetwory zbożowe.
Zboża należą do rodziny traw (Graminae). W zależności od pochodzenia podzielić je można na następujące grupy:
zboża klimatu gorącego, jak: ryż, kukurydza, proso, sorgo, gryka;
zboża klimatu umiarkowanego, należą do nich: pszenica, żyto, jęczmień, owies;
Z punktu widzenia użytkowego zboża dzielimy na:
chlebowe, tj. przeznaczone do wyrobu mąki, np. pszenica, żyto
zboża kaszowe używane do wyrobu kasz np. proso, ryż, gryka
Skład chemiczny różnych zbóż jest różny i ulega znacznym wahaniom. Z reguły są one produktami węglowodanowymi, a ich główną masę stanowi skrobia
Zawartość wilgoci w ziarnie nie jest stała i waha się w granicach 11-17 %. Jak wykazały badania ziarna o wilgotności ponad 17 % do transportu morskiego nie nadają się, gdyż już przy zawartości wody ponad 15 % ziarno łatwo się zagrzewa, zbija w grudy i pleśnieje.
ŻYTO ( ang. RYE) - uprawia się w krajach leżących w strefie umiarkowanej, a największymi eksporterami są: Kanada, Rosja, USA. Ziarno żyta używa się przeważnie do wypieku chleba i jako surowiec gorzelniany. Posiada ono największy kąt usypu naturalnego ze wszystkich ziaren zbożowych. Wilgotność tego ziarna nie powinna przekraczać 16-17 %, w przeciwnym wypadku łatwo ulega procesom samozagrzewania
PSZENICA ( ang. WHEAT ) - najważniejszy surowiec zbożowy służący do przerobu na mąkę, kaszę, jako pasza, do produkcji krochmalu. Do najważniejszych eksporterów pszenicy należą: Rosja, USA, Kanada, Brazylia. Wilgotność pszenicy w transporcie morskim nie może przekroczyć 15 %, gdyż powyżej tej wigotności podlega procesom samozagrzewania i zaparzenia. W czasie transportu morskiego wymaga wietrzenia.
JĘCZMIEŃ (ang. BARLEY) - w transporcie morskim to ładunek spotykany dość często, przewożony przeważnie luzem jako jęczmień browarniany, gorzelniany oraz pastewny. Należy do ziaren zbożowych sypkich, posiada niski kąt usypu naturalnego i jest ładunkiem kurzliwym. Zawartość wilgoci jęczmienia przeznaczonego do transportu morskiego powinna wahać się w granicach 12-14 %, ale w zależności od gatunku i kraju zbioru dopuszcza się i 16 %. W handlu pożądany jest wysoki ciężar hektolitra jęczmienia, wskazujący na dużą procentową zawartość skrobi. Ziarno jęczmienia przy przesypywaniu wydaje metaliczny dźwięk.
OWIES ( ang. OAT) - należy do ziaren lekkich, jest bardzo sypki i jeżeli przewozi się go luzem, przesypuje się w stronę przechyłu statku. Do transportu trzeba przyjmować owies suchy o wilgotności nie większej niż 14 %. Owies w czasie transportu wymaga dobrej wentylacji. Powinno się go też chronić przed obcymi zapachami, gdyż przesiąknięty obcym zapachem może nie nadawać się nawet na paszę.
RYŻ ( ang. RICE ) - wydziela w czasie przewozu dużo wilgoci, na skutek czego ulega łatwo zagrzaniu i zaparzeniu, o ile nie wietrzy się go dość często. W czasie transportu morzem wilgotność nie powinna być nigdy wyższa niż 14-15 %. Ryż przewozi się z reguły w workach jutowych, gdyż tylko ładunek workowany może być dokładnie wietrzony. Burty w ładowniach w których wozi się ryż powinny być wyłożone potnicami oraz dodatkowo bambusem i rotangiem ( trzciną indyjską ), co ma zapewnić lepszy ciąg powietrza wzdłuż burt, oraz użycia tzw. wentylatorów ryżowych. W czasie transportu ryż wydziela dwutlenek węgla, bardzo łatwo też nasiąka obcymi zapachami. Zagrzany lub zaparzony wydziela silny, odrażający zapach stęchlizny. Atakowany jest też przez rozmaite szkodniki, z których najgroźniejszy jest wołek ryżowy. Chętnie lęgną się w nim także mole.
KUKURYDZA ( ang. MAIZE ) - ziarna jej posiadają 4-6 % oleju i dlatego łatwo ulegają samozagrzewaniu, w szczególności gdy świeże ziarno zawiera dużo wilgoci. Wilgotność kukurydzy przeznaczonej do transportu nie powinna przekraczać 14,5 %. Ładownie przeznaczone do przewozu kukurydzy luzem lub w workach powinny być wyłożone matami lub brezentami. Kukurydza w czasie transportu wymaga intensywnej wentylacji.
Ze względu na to, że zboża należą do ładunków sypkich, powinno się w ładowniach w których są transportowane budować grodzie przeciwprzesypowe, zapobiegające przesunięciu się ziarna. Do transportu morskiego ziarna luzem w ostatnich latach wykorzystywane są tankowce. Jeżeli na statku przewożono zboża porażone szkodnikami, to przed jego ponownym załadunkiem należy koniecznie przeprowadzić dezynfekcję. W czasie transportu zbóż, zwłaszcza przy dużych odległościach, w zbożu należy dokonywać pomiaru temperatur.
Jarosław Piekart
I TM B/a