Wykład XI

Wody podziemne

Formy występowania wody w skałach:

- para wodna

- woda higroskopijna

- woda kapilarna

- woda błonkowata

- woda wolna (swobodna)

Pochodzenie wód podziemnych:

- infiltracyjne (opadowe)

- kondensacyjne (z pary wodnej na obszarach suchych)

- juwenilne (resztkowe - powstające w procesie krzepnięcia magmy)

- reliktowe (wody uwięzione, z dawnych epok geologicznych, izolowane)

Rodzaje wód podziemnych:

- wody gruntowe - znajdują się w ciągłym ruchu

- wody wgłębne - podziemne naporowe

- wody głębinowe - słabo powiązane z powierzchnią, często silnie mineralizowane (sole Ca, Mg, Al, Fe, Sr, Ba, Zn)

Zwierciadło wód gruntowych może być:

- swobodne

- napięte

Infiltracja zależy od:

- urzeźbienia terenu

- szaty roślinnej

- temperatury

- nasycenia wodą

Źródło - to naturalny, samoczynny, skoncentrowany wypływ wody podziemnej na powierzchnię terenu lub do wód powierzchniowych. Źródła są przeważnie zasilane przez wody opadowe, które migrują z góry ku dołowi na skutek sił grawitacji, bądź odwrotnie w wyniku różnic w ciśnieniu hydrostatycznym.

Klasyfikacja źródeł z Polsce ze względu na warunki geologiczne:

- źródło warstwowe

- szczelinowe

- uskokowe

- krasowe

Źródła warstwowe - woda wypływa w miejscu przecięcia się warstwy wodonośnej z powierzchnią ziemi.

Źródła szczelinowe - są związane z siecią szczelin w skałach litych. Źródła tego typu mają różną wielkość i wydajność. Wyróżnia się źródła wstępujące i zstępujące.

Źródła uskokowe - woda wypływa ze szczeliny uskoku, przecinającego nieprzepuszczalne warstwy skalne, cechuje je stała wydajność i stały chemizm wody.

Źródła krasowe - występują na obszarach krasu, woda dopływa szczelinami i kanałami krasowymi, źródła tego typu mają różną wielkość i wydajność.

Wody geotermalne - wody termalne czerpane w ujęciach sztucznych, jak też wypływające na powierzchnię w sposób naturalny w formie gorących źródeł - cieplice, mogą być spożytkowane do celów rekreacyjnych.

Wody mineralne:

- CO₂

- solanki NaCl, NaHCO₃, Ca, Br, I

- solanki …………….. MgSO₄, Na₂SO₄, NaCl

- żelaziste Fe²⁺, Fe³⁺, CO₂

- siarkowe H₂S, Na₂S, CaS, MgSO₄, CaSO₄

- krzemionkowe H₂SiO₃ (kwas metakrzemowy)

Zjawiska krasowe

Kras - proces rozpuszczania skał stosunkowo łatwo rozpuszczalnych, przez wody powierzchniowe i podziemne.

Krasowienie - dotyczy skał węglanowych oraz ewaporatów, jego istotą są następujące reakcje:

H₂O + CO₂ → H₂CO₃

- kontakt roztworu ze skałami węglanowymi:

H₂CO₃ + CaCO₃ → Ca(HCO₃)₂ - kwaśny węglan wapnia

Formy krasowe:

- jaskinia krasowa

- wywierzysko

- ślepa dolina z ponorem, czyli miejscem zaniku wód (potoków, rzek) na powierzchni obszarów krasowych

- lejki krasowe

- otwarty lejek krasowy

- studnia krasowa

- skałki zboczowe

Kras powierzchniowy:

- ostańce - pozostałości, pagórki wapienne zbudowane z wapieni skalistych

- doliny krasowe

- doliny ślepe

- studnie krasowe

- żłobki krasowe

- polje - obszerne kotliny powst. przez zapadanie się powierzchni nad podziemnymi próżniami

- wywierzyska - wypływające po powierzchni duże źródła wody

- jamy krasowe

- ospa krasowa

Kras podziemny: Ca(HCO₃)₂ → CaCO₃ + H₂O + CO₂

- stalaktyt - ułożone poziomo

- stalagmit - ułożone pionowo lekko skośnie ku gór

2

---