Opracowanie - Ewa Król - SP 28
Ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne i syntaktyczne
Ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne i syntaktyczne odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu umiejętności posługiwania się przez uczniów językiem ojczystym.
Celem tych ćwiczeń jest:
wzbogacanie słownictwa uczniów, czyli powiększanie zasobu rozumianych i używanych słów
rozwijanie sprawności językowej - kształcenie poprawnego i komunikatywnego posługiwania się językiem ojczystym w mowie i piśmie.
Rodzaje ćwiczeń słownikowych:
Wprowadzenie nazw przedmiotów, zjawisk, cech, czynności oraz stosunków przestrzennych i czasowych.
Wyjaśnienie niezrozumiałych wyrazów poprzez pokaz desygnatu, opis, wskazywanie wyrazów zastępczych lub bliskoznacznych.
Gromadzenie zwrotów i wyrażeń zastępczych.
Grupowanie wyrazów wokół określonych tematów.
Grupowanie wyrazów o znaczeniu przeciwnym i podobnym.
Zastosowanie nieznanych dziecku wyrazów w zrozumiałym dla niego kontekście.
Rodzaje ćwiczeń frazeologicznych:
Układanie zdań z zastosowaniem nowowprowadzonego wyrazu.
Układanie zdań połączone z doborem uprzednio zgromadzonych wyrazów.
Stosowanie zastępczych wyrażeń, zwrotów i fraz.
Układanie zdań lub dłuższych wypowiedzi z podanymi wyrażeniami, zwrotami i frazami.
Rozwijanie podanych zdań przez dodawanie do nich części zdania w formie stałych związków frazeologicznych.
Stawianie przez nauczyciela odpowiednich pytań, wymagających zastosowania w odpowiedzi określonych związków frazeologicznych.
Pisanie przez uczniów pytań do podanych przez nauczyciela zdań, w których zastosowano nowe wyrażenia, zwroty lub frazy.
Wielokrotne redagowanie zdań na określony temat z wykorzystaniem coraz to innych związków frazeologicznych.
Wypisywanie przez uczniów odpowiednich wyrażeń, zwrotów i fraz z opracowywanych tekstów literackich; wykorzystanie ich we własnym samodzielnie przygotowanym tekście.
Pamięciowe opanowywanie wierszy, zagadek, fragmentów prozy itp., a następnie wykorzystywanie zawartych w nich niektórych związków frazeologicznych w samodzielnie konstruowanej wypowiedzi na określony temat.
Sporządzanie słowniczków frazeologicznych.
Ćwiczenia syntaktyczne
Dzieci rozpoczynające naukę szkolną posługują się w języku mówionym wszystkimi typami zdań: pojedynczymi, złożonymi współrzędnie i podrzędnie. Jednakże wypowiadając się popełniają liczne błędy.
Doskonalenie sprawności językowej uczniów w młodszym wieku szkolnym powinno polegać na kształceniu praktycznej umiejętności poprawnego posługiwania się konstrukcjami syntaktycznymi.
Przykłady ćwiczeń:
Wyodrębnianie zdań w tekście.
Układanie zdań z rozsypanki wyrazowej.
Rozpoznawanie w zdaniu orzeczenia i podmiotu.
Rozwijanie zdań.
Tworzenie zdań złożonych przez łączenie w pary zdań pojedynczych.
Uzupełnianie zdań złożonych odpowiednio wybranym spójnikiem.
Kończenie rozpoczętych zdań złożonych.
Rozkład zdań złożonych na zdania pojedyncze.
Por. R. Więckowski: Ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne i syntaktyczne w klasach początkowych. WSiP, Warszawa 1985
1