2. Metoda genewska
Społeczne aspekty poziomu życia opisują zmienne endogeniczne i egzogeniczne. Do pierwszych zaliczono potrzeby konsumpcyjne ( pożywienie, odzież, mieszkanie, zdrowie, wykształcenie), potrzeby ochrony (rekreacje, bezpieczeństwo) oraz potrzeby środowiska ( socjalne i przyrodnicze). Zmienne egzogeniczne uwzględniają przyczyny zmienności zaspokajania potrzeb.
W celu obliczenia stopnia zaspokajanie potrzeb przyjmuje się mierniki reprezentatywne dla tych potrzeb, następnie agreguje się je we wskaźniki cząstkowe, opisowe, przypisują im określone wagi.
Miara dobrobytu społecznego jest wartość obliczona jako średnia arytmetyczna ważona ze wskaźników reprezentantów poszczególnych potrzeb.
3. Koncepcja OZN miernika HDI
Wskaźnik jest kombinacja trzech szczegółowych:
PKB
Długość życia przewidywana w chwili urodzin,
Poziom wykształcenia obywateli.
4. Koncepcja ekologicznych bogactw naturalnych (ISEW)
Uwzględnia średnie spożycie dóbr i usług oraz podział tych dóbr i degradacje środowiska bez inflacji.
b) Miary wartościowe
Opracowano dwa systemy miar wartościowych ( rachunkowości narodowej). W krajach o gospodarce sterowanej centralnie (Polska przed 1989r.) stosowano MPS ( materiał product system), dzisiaj powszechnie stosuje się, zalecany przez ONZ system SNA ( System of national accounts).
System MPS
System SNA
Każda praca społecznie użyteczna jest praca produkcyjna i tym samym wytwarzająca bogactwo narodowe. Dlatego przyjmuje się, ze no poprzednio nie akceptowane zawody (lekarz, nauczyciel, pisarz), dzierżawa i inne dochody z własności, ziemia, kapitał itp. maja także charakter wartościotwórczy.
System SNA stosuje cztery grupy mierników:
Mierniki mierzące poziom produkcji w kraju:
PNB - produkt narodowy brutto
PNN- produkt krajowy netto
PKB - produkt krajowy brutto
PKN - produkt krajowy netto
Mierniki obrazujące poziom dochodów i konsumpcji:
DN - dochód narodowy
DO - dochody osobiste
DOD - dochody osobiste do dyspozycji
Miernik bezrobocia
Miernik inflacji;
PNB - produkt narodowy brutto
Pieniężny wskaźnik bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym okresie,
PNB = PKB + dochody + dochody netto z tytułu własności za granica
PNN - produkt narodowy netto
PNN = PNB - amortyzacja · Dochód narodowy
PKB - produkt narodowy brutto
Suma wartości dóbr i usług finalnych wytworzonych przez podmioty krajowe i zagraniczne na terytorium danego kraju w określonym czasie,
Lub
PNB pomniejszony o dochody z tytułu własności lub pracy za granica
Lub
Suma popytów: konsumpcyjnego, inwestycyjnego i zagranicznego.
PKN - produkt krajowy netto
PKB pomniejszony o wartość amortyzacji (podobnie jak w produkcie narodowym netto), precyzyjniej szacuje wzrost produkcji dóbr i usług. Rzadziej używany.
PKN = PKB - amortyzacja
DN - dochód narodowy
Obejmuje całość dochodów wypłacanych za wykorzystywanie czynników produkcji oraz niepodzielne zyski przedsiębiorstw przeznaczone na rozwój. Jest, zatem suma procentów, rent i plac oraz niepodzielnych zysków. Jednocześnie DN jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w PNN.
DO - dochód osobisty
Jest to dochód narodowy pomniejszony o niepodzielne zyski przedsiębiorstw
DO = DN - niepodzielne zyski przedsiębiorstw.
DOD - dochody osobiste do dyspozycji
Dochody osobiste pomniejszone o podatki osobiste i inne opłaty nie opodatkowane.
PKB
Wartość rynkowa wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych w danym kraju w określonym czasie.
Wartość rynkowa - produkcja jest mierzona na podstawie cen. Tym samym produkty dorsze w większym stopniu przyczyniają się do wzrostu PKB.
Nominalny PKB - liczony w cenach bieżących.
Realny PKB - ceny bazowe (stałe), ustalone w wybranym okresie. W celu uniknięcia błędnych ocen wynikających z ruchu cen stosuje się ceny stale, a w świecie współczynnik zwany delatorem.
Delator PKB = (nominalny PKB / realny PKB)
Delator jest miara poziomu cen w danym roku w stosunku do cen roku bazowego.
Wady delatora:
Zanika pomiar jakościowy. Stała struktura cen zakłada stały poziom jakości,
nie uwzględnia cyklu życia produktów,
koszyk dóbr i usług stanowiących podstawę badań i ustaleń cen bazowych przyjmuje się do porównań jako stały.
Dobra finalne i usługi:
dotyczy tylko dóbr i usług sprzedawanych ostatecznemu odbiorcy. Sprzedaż pośrednia (towarów, dóbr, usług będących komponentami do produkcji finalnej) nie jest liczona. Eliminuje się w ten sposób podwójne liczenie tych samych dóbr,
nie zalicza się do PKB gospodarki „cieni” określanej jako strefa szara lub czarna , wszelkiej nielegalnej działalności,
nie ujmuje czasu wolnego, traktowanego przez społeczeństwo jako dobro pożądane (ocena dobrobytu),
system obejmuje również dobra niematerialne (np. praca lek ara, prawnika itp.),
nie obejmuje produkcji wykorzystywanej dla własności potrzeb.
Obejmuje efekty zewnętrzne zakłócające środowisko naturalne,
Obejmuje produkcje dóbr uznawanych za szkodliwe dla człowieka np. tytoniu, alkoholu.
Co nam mówi PKB ?
Jest miernikiem poziomu życia społeczeństwa. Wysoki PKB per ca pita oznacza wyższa konsumpcje na osobę, lepsze systemy ochrony zdrowia, nauki, lepsze warunki mieszkaniowe, wyżywienie, lepsza infrastrukturę techniczna, lepiej wykształconych członków społeczeństwa, dłuższe i godniejsze życie po okresie aktywności zawodowej.
Nie informuje natomiast o wartości czasu wolnego, jakości środowiska naturalnego, rozkładu dochodu wewnątrz społeczeństwa, nie obejmuje szarej strefy, poczucia bezpieczeństwa osobistego.
Dynamika wzrostu realnego
PKB per ca pita wykazuje znaczące różnice pomiędzy państwami.
Zasada 70 - jeśli zmienna wzrasta x% rocznie to jej wartość podwoi się o 70/x latach ( jeśli PKB rożnie 1% rocznie to PKB podwoi się po 70 latach)
Poziom życia w danym kraju jest bezpośrednia funkcja wydajności pracy (kapitałów, surowców, wiedzy technicznej)