PODSTAWOWE WŁAŚCIWOŚCI POTRZEB:
1).nieograniczone co do rodzaju
2).są ograniczone w swej pojemności
3).są komplementarne(uzupełniające się) jedna wywołuje drugą
4) substytucyjne - zastępowalne
5)są odradzające się
DOBRA - są to przedmioty materialne służące do zaspokajania potrzeb. Jest to wąskie znaczenie pojęcia. W szerokim znaczeniu, oprócz dóbr materialnych do dóbr zaliczamy usługi; wartości niematerialne np. prawo do licencji; stany np. czyste środowisko.
Dobra wolne - nieograniczone i gospodarcze - ograniczone.
KIERUNEK MARKSISTOWSKI - „kapitał” dzieło. Rozwinął obiektywną teorią wartości opartej na pracy D.Ricardo i nazywa się ona teoria wartości dodatkowej, która mówi, że zysk kapitalistów jest należny ponieważ pochodzi z nieopłaconej pracy robotników. Podkreślał sprzeczność w kapitalizmie, zapowiadał nieuchronne przejście do socjalizmu a potem do komunizmu. Miały być to systemy gospodarcze oparte na centralnym planowaniu oraz społecznej własności czynników produkcji. Ostatecznie miał zniknąć pieniądz i wymiana. Początkowo podział miał odbywać się wg zasady każdemu wg potrzeb. Krytykował ekonomię klasyczną za uniwersalne pojmowanie praw ekonomicznych. Twierdził, że mają one charakter historyczny.
JOHN MAYNARD KEYNES - ekonomia keysowska. „Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza” 1936r.
Poglądy ukształtowane przez obserwacje kryzysu gospodarczego lat 30-tych XX w. 1929-1933. Mechanizm rynkowy nie jest doskonały, ma wiele wad, powinien być uzupełniony przez zwiększenie roli państwa w gospodarce. Jako pierwszy dokonał opisu gospodarki w skali makro.
Późniejsze nawiązanie do poglądów Keynesa jest to ekonomia neokeysowska. Ostatnio mówi się o rozwoju nowej ekonomii. Jest to związane ze zmianą charakteru procesów gospodarczych w dobie postępującej globalizacji.
RYNEK - to miejsce, na którym spotykają się kupujący i sprzedający, określają co chcą kupić/sprzedać na jakich warunkach, a na podstawie tego kształtuje się cena.
Współcześnie RYNEK to proces przy pomocy którego uczestnicy określają co chcą sprzedać/kupić na jakichwarunkach i kształtuje się cena.
RYNEK to ogół transakcji kupna/sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają.
KONKURENCJA - to jest proces przy pomocy którego uczestnicy starają się podać warunki nie gorsze od innych np. pod względem ceny, jakości, warunków dostat, udzielonych gwarancji.
GOSPODARKA RYNKOWA - zasadniczo regulowana jest przez rynek.
CENA - to jest ilość jednostek pieniądza przypadających na ilość jednostek towaru. Jest to cena absolutna lub bezwzględna. Oprócz tego istnieje
CENA RELATYWNA - jest to stosunek cen dwóch dóbr
CENA WZGLĘDNA - informuje ile za cenę jednego dobra można nabyć drugiego dobra.
MECHANIZM KREOWANIA CEN:
1). mechanizm rynkowy/żywiołowe cenotwórstwo - ceny kształtują się swobodnie na rynku wolnokonkurencyjnym na skutek ścierania się popytu i podaży, są to ceny równowagi rynkowej.
Cena równowagi rynkowej - to taka cena przy której rozmiary zapotrzebowania równe są ilości oferowanej, albo popyt = podaż
2). Mechanizm administracyjny - ceny administracyjne lub kierowane
- ceny mogą być kierowane przez państwo i są to ceny urzędowe
- ceny kreowane przez monopole.
Ze względu na stopień określoności ceny w gospodarce rynkowej można podzielić na:
a). ceny minimalne - jest to określenie dolnej granicy poniżej której cena nie może zmaleć, na ogół są to ceny wyższe od cen równowagi rynkowej, mogą być nimi ceny urzędowe wprowadzane w celu ochrony producenta ale okazuje się, że mogą być nimi ceny monopolowe, które mają wyeliminować konkurencję cenową narażającą uczestników na znaczną obniżkę zysków.
b). ceny maksymalne - jest to określenie górnej granicy powyżej której cena nie może wzrosnąć, na ogół są niższe od ceny równowagi rynkowej, są to ceny urzędowe wprowadzone w celu ochrony konsumenta.
c). ceny orientacyjne - ustalone przez branżowe związki przedsiębiorstw o małej skoncentrowanej produkcji chcąc wyeliminować między producentami konkurencję nadaje się kierunek ujednolicenia cen.
DYFERENCJACJA CEN - jest to zróżnicowanie cen dla różnych odbiorców ale nie wynikające z różnic kosztó
PRZYCZYNY I RODZAJE DYFERENCJACJI:
1). Dyferencja przestrzenna (regionalna) - to zróżnicowanie cen w zależności od miejsca sprzedaży. Np. cena dumpingowa - polega na tym, że cena w rynku zagranicznym jest niższa niż na krajowym.
2). Dyferencjacja czasowa - to zróżnicowanie w zależności od czasu, w którym sprzedawane jest dobro - inne ceny w sezonie, inne poza nim.
3). Dyferencjacja kwantytatywna - zróżnicowanie w zależności od przeznaczenia dobra, np. węgiel może być przeznaczony na cele produkcyjne lub konsumpcyjne i wówczas cena się różni.
5) dyferencjacja społeczna (personalna) - zróżnicowanie cen dla odbiorów o różnej sile nabywczej np. tańsze bilety kolejowe dla rodzin (o różnej sytuacji finansowej).
POPYT A POTZREBA ( popyt efektywny, pieniężny a popyt potencjonalny)
POPYT EFEKTYWNY - to tylko te potrzeby, które mają pokrycie w realnej sile nabywczej konsumentów, czyli konsumentów jest stać na realizacje potrzeb.
POPYT - to ilość dobra, na które występuje zapotrzebowanie w danym czasie, w danych warunkach. Jest to ilość dobra, na które występuje zapotrzebowanie w danym czasie przy różnych poziomach cen.
DETERMINANTY POPYTU (czyli czynniki wpływające na popyt):
- cena danego dobra
(wykres str.15)
Prawo popytu - wyraża związki pomiędzy popytem a ceną danego dobra. Jeżeli cena dobra wzrasta, to ceteris paribus popyt na nie maleje, a jeżeli cena dobra maleje, to ceterki paribus popytna nie wzrasta.
- ceny innych dóbr (dobra komplementarne - uzupełniające się i substytucyjne) Np.
*dobro komplementarne ; jeżeli popyt na dobro zmienia się w zależności od zmiany ceny, to w tym samym kierunku zmienia popyt na dobro komplementarne np.. samochód i paliwo.
*dobro substytucyjne: oprócz bliskich substytutów (masło, margaryna) istnieją też odległe.
Za substytuty w szerokim znaczeniu uważa się 2 dobra, pomiędzy którymi występuje następująca zależność - jeżeli popyt na jedno dobro wzrasta, to na drugie maleje. Wzrasta popyt na dobro relatywnie tańsze a maleje na relatywnie droższe.
- dochody konsumentów
Wyróżniamy 2 grupy dóbr:
a).normalne (zwykłe) popyt na nie wzrasta/maleje w miarę wzrostu/spadku dochodów.
b). dobra niższego rzędu (podrzędne) - popyt na nie wzrasta/maleje w miarę spadku/wzrostu dochodu:
-upodobania, gusty, moda
-jakość dobra
-znak firmowy
-liczba i struktura konsumentów
-warunki naturalne, klimatyczne
-czas
MARSHALL PODZIELIŁ CZAS W EKONOMII NA:
a). okres infrakrótki (ultrakrótki) - to czas na tyle krótki, że nie obserwuje się zmian.
b). krótki - to taki okres, w którym podmioty gospodarcze nie mogą w pełni dostosować się do nowych warunków. Mogą dostosować się tylko w ramach danych możliwości.
c). długi - jest to czas, w którym podmioty gospodarcze mogą w pełni przystosować się do nowych warunków, zmieniają się bowiem możliwości.
Np. Jeżeli wzrośnie cena energii elektrycznej to w krótkim czasie popyt zmaleje nieznacznie , ale w długim okresie zmiana będzie już większa, ponieważ podmioty gospodarcze maja czas na znalezienie alternatywnych źródeł energii i przystosowanie urządzeń do korzystania z nich.
PARADOKSYPOPYTU (osobliwości zachowań konsumenckich)
1). Paradoks Giffena - został odkryty w XIX w. w Irlandii. Cena chleba wzrastała, a pomimo tego wśród ludności o bardzo niskich dochodach wzrastał popyt na chleb, ponieważ cena jednej kalorii chleba była niższa od ceny jednej kalorii pozostałej żywności.
2). Efekt owczego pędu Lebensteina (efekt naśladownictwa - niektórzy konsumenci nabywają dobra, ponieważ robią to inni,
3). Efekt snobizmu Lebensteina - niektórzy konsumenci albo w ogóle nie nabywają albo nabywają w mniejszych ilościach dobra konsumowane przez innych. Wynika to z chęci wyróżnienia się.
4). Efekt Veblena (efekt prestiżowy) - konsumenci nabywają dobra ze względu na ich relatywnie wysoką cenę. Wynika to z chęci demonstracji bogactwa, uznania, prestiżu.