Konf. barska- Bar, Podole `68 pod hasł obr. wolności i niepodległ, przeciw królowi i próbom ref ustroju pań. Joach. Potocki, Józ. Sapieha, Kaz. Pułaski, Karol Radziwiłł. Sojuszn. konfederatów - Fr. i Turcja. Walki miały char. wojny dom., jednak gł. przeciwnik były woj. Ros., najwyb dowódcy konf: K. Pułaski i gr oficerów franc. Konf. bez większ. zw., do sukcesów należała obr Cz-wy w `71r., do zdław konf prócz przewagi wojsk ros przyczynił się wybuch powst chłopów na Ukr- koliwszczyzna (Iwan Gonta i Maksym Rzereźniak), próba porw króla w `71r. przycz. się do up. konf.
I rozb.- konw. rozb. 5.08.72. Ros. -tereny na wsch. od Dźwiny i Dniepru (Pol. Inf. i cz. Białorusi)-92 tys. km2. Pr.-Pr. Król. bez Gd. i Tor, Warmię, cz Kujaw i tereny nadnoteckie -36 tys. Aus. -cz woj. krak i sand., Ruś Czerw po rz. Zbrucz -83 tys. km2. Ogół-RP utraciła 211 tys. km2 i 4,53 mln. ludności.
Przycz.: wewn:gosp.: załam się i up. koniunktury na zboże, pusty skarb, up rol, majątków śr. szlachty, handlu, rzemiosła, nadużycia podskarbich i hetm., niezreal. postan sejmu niemego i ref gosp sejmu konwok.; polit.: klęska ruchu egzek. i demokr. szlach., rządy oligarchii magn., osł. władzy centr, w tym królewskiej, up roli sejmu ->sejmiki (veto od 1652r). brak silnej armii, w.elekcja narz.real.interesów magn., sprawa dysydencka i prawa kard., chaos i walki wewn. RP związ z konf.bar.;społ-ekon.- up śr szlach., kult, ośw, nędza chłopska, ubożenie mieszcz.; zewn: ukształt państw ość. ->oświec. absolut. ->agres. w polit. międzynar, ukł poczdamski ->niedopuszcz. reform w RP, wojny XVII w.- osłab potencjału ekon, milit., demogr oraz ingerencja państw ośc w spr wewn RP.
Konf. Targ. -Petersburg, patronat Kat. II, 15.05.1792 przeciwnicy ref. Sej.Wlk., Szczęsny Potocki, Ks. Branicki i Sewe. Rzewuski. Cel- znies. K3M i powrót do dawn. ustroju pod gwar. Ros., przywódcy konf. zwrócili się o zbrojną pomoc do carycy Kat.II. Konf rządziła krajem przez pół roku i zost. odsunięta od wł. w wyniku II rozb. RP.
Woj. pol-ros 1792- 96 tys. armii ros, 56 tys.RP, mimo przewagi Ros. wojska pol. zwyc. pod Zieleńcami 18.06- odziały koronne ks. Józ. Poniat. pobiły 11 tys. korpus gen. Markowa i pod Dubienką 18.07, gdzie korpus Koúciuszki stawiał opór Ros na linii Bugu.
II rozb.- konw. rozb. z 22.01.1793; Ros: wsch. cz. Białorusi, większą cz. Ukr. i Podola, 250 tys.; Pr: Gd, Tor., Wlkp. i zach. Cz. Mazowsza, 58 tys.; Ogółem 208 tys. km2 i 4,2 mln ludnoúci. Sejm nadzw. w Grodnie (ostatni sejm I RP) uznał zmiany teryt. i zatw. traktaty pokojowe 17.08 z Ros. i 23.11 z Pr.. Sejm przywr. prawa kardynalne, mieszcz. odebr. prawo udziału w komisjach, które powołał Sejm Wlk. i prawo wysyłania plenipotentów na sejm, wskrzeszono Radę Nieust., ogr. prawa sejmu, zreduk. wojsko do 15 tys
Przyczyny: zewn.- wkrocz. woj. ros. do RP i przegrana wojna obronna; nie wywiąz. się Pr. z traktatu sojuszn. 1790r. z RP; wewn.- silna poz. obozu konserw. Przeciwnego K3M; zła syt. ekon. RP: niewłaściwe funkcjon. banków, hamowanie pol. handlu zagr., sprzedaż królewszczyzn, brak ustaw o czynszach, przycz. bezposr. Targowica -> woj. pol.-ros.
Pryczyny: klęska powst. kościusz., dysproporcja sił RP- Ros. i Pr.; zbyt umiark program społ. Powst., brak pomocy zewn., nie wywiąz. się Fr.
III rozb.: konw. rozb. Ros.- Aus. 3.01.1795, Prusy 24.10.95, 25.11.95 St. Aug. Poniat. Intern. w Grodnie przez współrządcę Litwy Repnina oraz zmuszony do abdykacji. 26.01.1797 RAP podp. ost. konw. rozb, koniec nazwy Królestwo Polskie; Ros.- tereny na wsch. od linii Niemen-Bug i Kurlandia -120 tys.; Pr.- większ. cz. Mazowsza z W-wą, Litwa po Niemen, 48 tys. km2; Aus- Młp. z Krakowem po rz. Pilicę, Lubelszcz., cz. Mazowsza i Podlasia po rz. Bug- 47 tys.; ogółem 215 tys. km2 i ok. 3,7 mln ludzi.
Przyczyny upadku I RP:
polit.: niesprz. syt. geopolit., silni sąsiedzi, słaba RP, ingerow. państw ość. w sprawy polskie, brak ciągłości w polit. zagr., osłab. wł. centr. przez w. elekcję, przyw. szl., upadek autorytetu króla, niechęć magn. do reform, przedkł. interesu pryw. nad dobro publ., przekupstwo szl. i zryw sejmów (veto) przycz. bezsilności panującego i brak sprawnego funkcjon. państwa.; gosp: up. gosp. <-wojny XVII w. i błędną polit. gosp. szl i magn, oparcie gosp. na pracy chłopa pańszcz.(oniż. wydajn. pracy), przestarz. metody uprawy roli, upadek miast i handlu, zły system podatk.; upadek stanu chłopskiego i mieszcz., król nie może znaleźć w nich oparcia, niewyst. liczba wojska, brak stałej armii, złe wypos. i organiz. sił zbrojnych w porówn. z armiami państw ość.
Obozy SW:hetm-konser. magn. przec. wszelkim ref a szczeg ref ustr, opow. się oni za utrzym olig magn oraz sojusz z Ros, Fr. Ks. Branicki, Sz. Potocki, S. Rzewuski.; dworski związ. z królem pol, postulujący umiark ref w oparciu o Ros a szczeg ref ust, dzięki która wzmocn wł królewską, prymas Michał Poniatowski i kanclerz Jacek Małachowski.; patriot-zwolenn radyk. ref ->wzmocn władzy wyk, przyzn praw polit mieszcz i umocn RP, ref te zamierz przeprow w oparciu o Pr., H. Kołłątaj, St Małachowski, St i Ign. Potoccy.
Sejm Wlk: zjazd w Kaniowie w 1788 Katarzyna II zezw na zwoł sejmu w celu powiększ armii pol, nowy sejm zawiąz się jesienią1788 pod laską St. Małachowskiego i Kaz. Nestora Sapiehy.
Reformy Sejmu:
wojsk-zwięk woj do 100tys. a liczb tę ze wzgl fin zmniej do 65tys., zmien sposób zaciągu, uzupełniając zaciąg ochotniczy o rekr przym, zapewniono woln osob każd żołn który za zezwol dziedzica przesłuż w wojsku 12lat.; skarbowe-tzw. ofiara wieczysta; podwyż. dochod od stałego i pewn dochodu tzn. z ziemi dla szlachty w wys 10% dochodów a dla duchow 20%; przejście dóbr biskupstwa krakow na rzecz skarbu państwa; bp krakow miał odtąd otrzym roczne uposaż 100 tys. zł.; podwyż opłaty od dóbr królew dzierżaw przez szlachtę podwyż pod od miast- podymne i od Żydów- pogłówne.; sądy-połącz w obr sądow szlacheck sądów grodz, ziemskich i podkomorskich tworząc w ich miejsc kolegialne sądy ziemiańskie, ustanow w 1792r. jako sądów 2ej instancji dwóch tryb: dla Małop z siedzibą w Lublinie, dla Wlkp w Piotrk Tryb, zreform sądy miejskie dzieląc je na 2 piony: cywilne i karne.; ustawa o miastach-1791r. uznana za cz skład K3M właść mieszkań w miastach królewskich szereg przywil które przysług dotąd wył. szl.; ust. o sejmikach-1791r. regul zad sejmików ziemskich oraz zas. uczestn w nich szl.; K3M
Okoliczn ogł K3M: obrady SW, dążenie stronnictwa patriot do ref, wpływ rew franc na aktywizację społ, ref SW.
Wł ust-sejm 2izb, senat i izba poselska, zwoływ co 2lata;w każdej chwili mógł być zwołany na sejm nadzwycz, znies. Veto, decyzje większ głos, senat nie miał inicj ustaw.
Wł wykon-mon. dziedziczna, Straż Praw (król,prym, 5 ministr, Marsz. Sejmu) d.s.policji, pieczęci, interesów zagr, wojny, skarbu, ed. nar; ministrowie odpowiedz przed sejmem; w razie małoletn króla, choroby umysłow, lub pobytu w niewoli regencję miała sprawować Straż Praw pod przewodn królowej lub prym.
-niezawisłe sądown i reorg sądów.
-toler. relig., uprzyw. pozycja kość katol, zachow szlacheckich swobód wolnościow ale pozbaw prawa głosow nie posesjonatów (szl bez ziemi), zakaz zawiązyw konf, do konst. włącz prawo o miastach z kwietnia 1791r., chłopi zostali wzięci pod opiek prawa i rządu, wolno osob uzysk osadnicy przybyw z zagr, określ edu dzieci królewskich oraz nadano narodowy charakter armii.; prawa fund. Można zmieniać co 25 lat
Znaczenie:RP mon. konst;król władcą z woli narodu, parlament odpow. za ministrów.; realiz. haseł oświec- 3podział, konst likwid. wiele przyw szl będących przeżytkiem feudalnym, umożl. rozwój nowych stos ekon.; wzmocn roli śr szlachty , ogranicz potęgi magn., nowa polit wobec mieszcz.; aktywizacja społecz-działalność stronnic sejmowych, Kuźnicy Kołł., rozwój czasopiśmien i publicystyki.