FARMAKOLOGIA
1 WYKŁAD
FARMAKOLOGIA-nauka o lekach
1.farmakokinetyka- zajmuje się matematycznym pojęciem leku czyli procesami jak: -dostępność biologiczna
rozmieszczenie w tkankach
szybkość wchłaniania, wydalania leku
2. farmakodynamika- bada wpływ leku na organizm i jego mechanizm działania określa losy leków w ustroju
DROGI PODANIA LEKU:
-pokarmowy
-przez skórę
- dożylne/iniekcje/
Podanie doustnie/ tabletki/ wchłaniają się w jamie ustnej np.NTG, w żołądku ulega częściowemu rozpuszczeniu, jeśli tabletka jest bez otoczki, Wchłanianie wszystkich leków odbywa się w jelicie cienkim, tylko 1% w jelicie grubym. Tabletki powlekane /dojelitowe/nie należy dzielić.
Metabolizm leku
2 podst. narządy wydalania: wątroba i nerki
Eliminacja nerkowa- 3 etapy
1.powstawanie tzw. utraprzesączu - czyli tzw. moczu pierwotnego, który zawiera lek w stężeniu równym stężeniu frakcji wolnej. W surowicy krwi każdy lek jest aktywny w jakimś stopniu- jest wiązany z białkami krwi z albuminami, lek jest nieaktywny, część wolna- niewiązana z albuminami
2.czynne wydalanie kanalikowe zachodzące przy udziale transportu czynnego
3.wchłanianie zwrotne czyli tworzenie moczu ostatecznego, proces ma charakter bierny/wytwarza się gradient stężeń/ lek dyfunduje na zewnątrz kanalika zgodnie z gradientem stężeń. Wydalanie leku można przyśpieszyć zwiększając diurezę.
Eliminacja wątrobowa- 2 fazy
1.leki ulegają utlenieniu takim reakcjom chem jak: utlenianie, redukcja, hydroliza, alkilacja itp.
2. metabolity - powstałe w wyniku fazy 1- ulegają sprzęganiu z kwasem glukuronowym lub siarkowym, przy czym faza1 jest katalizowana przez zespół enzymów tzw. ukła oksydaz/enzymy/ o mieszanej funkcji. Enzymy te tworzą tzw. łańcuch mikrosomalny, a same określane są jako enzymy mikrosomalne/są odpowiedzialne za reakcję utleniania/. Lek do wydalania musi mieć charakter hydrofilny / powinowactwo do wody/. Aby powstał produkt kończący musi mieć odpowiednie grupy, aby się mógł połączyć.
Lek działa w różnych miejscach:
-leki o działaniu ośrodkowym w CUN będzie działał na sprawność psychiczną
- leki o działaniu obwodowym działające na obwodzie bez działania tkanki nerwowej
- leki miejscowe / w miejscu podania/ np. aseptyczne, odkażające, maści, aerozole
- leki działające ogólno-ustrojowe / do krwi i wędruje do tkanek/
Działanie leku
- wybiórcze
- selektywne / działanie w określonym miejscu/
Dawki:
- maksymalna / największa przy zastosowaniu leczniczym nie wywołująca efektu zatrucia/
- efektywna / najczęściej się stosuje tj. dawka wywołująca określony oczekiwany efekt farmakolog. z reguły równa połowie dawki maksymalnej/np. Paracetamol 1000mg = dawki efektywnej 500mg
- śmiertelna
- minimalna / najmniejsza dawka leku wywołująca efekt farmakolog./
Efekt farmakologiczny tj. zmiana czynności komórek czy narządy pod wpływem leków. Zależy od dawki
Aktywność leku
Właściwość wyzwolenia określonego efektu farmakolog. przez określoną dawkę np. jeżeli lek A wywiera taki sam efekt w dawkach mniejszych niż lek B- powiemy, że ma większą aktywność
Powinowactwo leku do receptora: czyli stopień przylegania jego cząsteczki do receptora. Im lek ma większe powinowactwo tym lepiej działa
Aktywność wewnętrzna leku czyli zdolność leku do pobudzenia receptora i wyzwolenia efektu farmakolog.
Rozróżniamy 2 typy leków:
1.agonista - lek ma powinowactwo do receptora i aktywność wewnętrzną w następstwie czego dochodzi do wyzwolenia efektu zaprogramowanego przez komórkę
2.antagonista - lek mający powinowactwo do receptora lecz nie mający aktywności wewnętrznej. Powoduje blokowanie receptora i uniemożliwienie wyzwolenia efektu zaprogramowanego przez komórkę. Antagoniści receptora H leki p/histaminowe.
FARMAKOKINETYKA
Stała eliminacji K -szybkość wydalania leku z ustroju
Objętość dystrybucji- stosunek ilości leku w organizmie do jego stężenia we krwi
Biologiczny okres półtrwania - określa czas po którym stężenie leku we krwi zmniejszy się o połowę
Dostępność biologiczna leku:
Ułamek dawki jaki dociera do krążenia ogólnego i szybkość z jaką ten proces zachodzi
Czynniki wpływające na eliminację leków:
właściwości gatunkowe
2. płeć /szybciej metabolizowane są u mężczyzn/ właściwości indykujące TESTOSTERONU- indukuje enzymy mikrosomalne, czyli uaktywnia i zwiększa metabolizm
3. stan fizjologiczny ciąża /wysoki poziom PROGESTERONU i PREGNATIOLU powoduje osłabienie reakcji sprzęgania z kwasem glukuronowym i siarkowym
4. wiek -związany z aktywnością enzymow. Płody i noworodki maja obniżoną aktywność enzymów mikrosomalnych oraz upośledzone procesy sprzęgania z kwasem glikuronowym. To samo dzieje się u osób w wieku podeszłym.
5. stany chorobowe np. głodzenie/ wyniszczenie, choroby wątroby, choroba popromienna
6. inne leki - inhibitor hamuje aktywność działania enzymów mikrosomalnych, jeśli podajemy 2-3 leki i w jednym jest inhibitor to tego leku nie podajemy.
Induktor enzymatyczny- TESTOSTERON -właściwości indukujące z innymi lekami powoduje skrócony czas działania.
P/wskazania
Działanie niepożądane wynikają z czynników wpływających na eliminację leku
- z przyjmowanych leków reakcje osobnicze, podłoże genetyczne
- upośledzone reakcje enzymów mikrosomalnych. p/wskazania nie zawsze muszą powodować, że lek zostanie odrzucony
OUN OBWODOWY dzieli się;
Ukł. Somatyczny - unerwia mięśnie szkieletów
Ukł. Autonomiczny/ wegetatywny/ - unerwia narządy: serce, naczynia krwionośne, narządy wewnętrzne i składa się z 2 części :współczulnej i przywspółczulnej
Część współczulna/ sympatyczna lub adrenergiczna/ - leki działają pobudzająco na ukł. Współczulny to sympatykomimetyki, leki blokujące/ hamujące/ ukł. Współczulny- to sympatykolityki.
Sympatykomimetyki inaczej adrenaluimetyki leki blokujące układ. Współczulny
Ukł. przywspółczulny/ parasympatyczny lub cholinergiczny/ -leki pobudzające ukł. Przywspółczulny to parasympatykomimetyki lub cholinomimetyki
Leki blokujące ukł. przywspółczulny- to parasympatykolityki lub cholinolityki
W ukł. współczulnym głównym neuroprzekaźnikiem jest noradrenalina oraz adrenalina i dopomina. Są to aminy katecholowe, których biosynteza zachodzi w neuronach adrenergicznych i w rdzeniu nadnerczy przy czym substratem wyjściowym jest tyrozyna /znajduje się w napojach/
Aminy katecholowe ulegają rozkładowi przez monoaminooksydazę MAO
Aminy katecholowe rozkładają się w…. przez MAO w neuronie kąt TOMT w synapsie
Objawy pobudzenia ukł. Współczulnego
pobudzenie ośrodkowe
bladość
ochłodzenie i wzmożona potliwość skóry
rozszerzenie oskrzeli
przyśpieszony rytm serca/ tachykardia/
kołatanie i uczuci nierównego bicia serca
pobudz. nadkomorowe i komorowe
wzrost ciśnienia tętniczego krwi
zaparcia
kolki
trudność w oddawaniu moczu
Receptory ukl. Współczulnego
Receptory α dzielimy na α1 adrenergiczne
α 2 adrenergiczne
2. Receptory adrenergiczne- 3 receptory
ß1- zlokalizowany w mięśniu sercowym
ß2 -oskrzela i naczynia krwionośne
ß3- umieszczony w tk. Tłuszczowej
Ukł. przywspółczulny/ cholinergiczny/
Głównym przekaźnikiem jest acetylocholina syntetyzowana w neuronach z choliny i acetylokoenzymu A przy udziale enzymu acetylotransferazy cholinowej.
Wyróżniamy 2 typy receptorów cholinonergicznych
receptor nikotynowy N
receptor muskarynowy M
Noradrenalina NA
Adrenalina A
Dopomina DA
Acetylocholina Ach
Farmakologia wykład -2 07-11-2010r.
Leki psychotropowe podzielono na:
a)psychodepresyjne (hamujące)
-neuroleptyki
-anksjolityki-inaczej mówi się o nich leki kojące lub p/lękowe
b)psychoanaleptyczne-to leki pobudzające
-leki p/depresyjne
-leki psychotoniczne
c)środki psychodysleptyczne
-środki pochodzenia narkotycznego(marihuana,haszysz,kokaina)
Leki anksjolityczne-są to leki działające antyemocjonalnie i p/lękowo, nasennie i uspokajająco.Teoretycznie w dawkach leczniczych nie działają na procesy kojarzeniowe. Stosowane są w leczeniu nerwic, napięć emocjonalnych i lęków jako leki ułatwiające zasypianie i nasenne.
Leki p/drgawkowe- obniżają napięcie mięśni prążkowanych (tetrazepam), wywołują niepamięć wsteczną (premedykacja)
Mechanizm działania.
Leki p/lękowe działają pośrednio poprzez neuroprzekaźnik- kwas gama aminomasłowy(GABA)- neuroprzekaźnik CUN. Zwiększają powinowactwo GABA do receptora GABA-A. Powoduje to otwarcie kanału chlorowego ,a co za tym idzie nasilone wnikanie jonów CL ujemny do wnętrza komórki nerwowej, co za tym idzie jej hyperpolaryzacji i w efekcie hamowania aktywności określonych neuronów w strukturach limicznych mózgu odpowiedzialnych za generowanie reakcji lękowych.
Działania niepożądane
-spowolnienie psychoruchowe
-zaburzenia koordynacji psychruchowej
-tolerancja i zależność psychofizyczna (uzależnienie)
-zespół abstynencyjny.
Benzodiazepiny
-Diazepam-inaczej relanium-inaczej nitrazepam
-Lorafen
-Estazola
-Aprazolam-inaczej Afobam lub neurol
-Oksazepam
-Tetrazepam-to inaczej Myolastam-nie działa nasennie tylko ułatwia zasypianie, rozluźnia napięcie m.prążkowanych przy ucisku na nerwy.
Hydroxyzina- to anksjolityk
-stosowana p/lękowo, znieczulająco miejscowo ale w dużych dawkach
-działa p/histaminowo (alergia, świąd), ale nie jest lekiem p/alergicznym.
Neuroleptyki
- zmniejszają napięcie emocjonalne oraz hamują występowanie takich stanów emocjonalnych jak lek, podniecenie, rozpacz. Stosowane są w leczeniu psychoz, w których występuje poważne upośledzenie funkci poznawczych i postrzegania np. urojenia, omamy, oraz zaburzenia uczuciowości, apatia, niedostosowanie się, wycofanie z życia publicznego. Ich mechanizm działania związany jest z blokowaniem przekaźnictwa w układzie dopaminergicznym (receptory dla Dopaminy) oraz serotonicznym (receptor dla serotoniny)
Dzielimy je ze względu na wybiórczość działania na
-klasyczne
-atypowe-przy czym atypowe wykazuja mniej działań niepożądanych i większą skuteczność
Podział farmakologiczny związany z ich budową
-pochodne fenotiazyny- Promazyna, Chlorpromazyna
-pochodne butyroferionu- Haloperidol
-pochodne tioxantenu-Chlorprothixen
-pochodne difenylobutylopiperydyny- Pimozyd- lek stosowany w schizofrenii, autyzmie
-pochodne benzamidu- Sulpiryd-lek stosowany w migrenach, stanach zapalnych jelita grubego, zespołach abstynencyjnych, po odtruciu poalkoholowym, schizofrenii.
-pochodne dibenzodiazepin-neuroleptyki-Clozapol-stosowany w leczeniu schizofrenii opornej na inne leki.
Wskazania do stosowania:
-choroby psychiczne niezależnie od ich etiologii, czyli zespoły urojeniowo- maniakalne,zaburzenia świadomości, silne tany pobudzenia, autyzm, schizofrenia - działają aktywizująco lub pobudzająco w zależności od choroby.
Działania niepożądane:
-objawy pozapiramidowe czyli napadowe skurcze toniczne barków, m. twarzy, gałek ocznych i języka.
-zespół parkinsonowski (drżenie, niezborność ruchowa) i akatyzja tj. niepokój całego ciała- pojawia się po dłuższym leczeniu.
-zaburzenia endokrynne i zaburzenia libido( zaburzenia cyklu miesiączkowego i mlekotok)
Objawy zatrucia neuroleptykami
1.Obrzęk błon śluzowych i zmiany pigmentacyjne skóry,
2.Obniżenie temperatury ciała tzw. zimne poty,
3.Tachykardia,
4.Drżenie mięśniowe,
5.Sinica,
6.Zaburzenia przewodzenia w m. sercowym,
7.Napady drgawek.
Leki p/depresyjne
Depresja- zaburzenia życia uczuciowego
-obniżenie nastroju
-niemożność odczuwania radości, przyjemności, zadowolenia
Anhedonia
-zaburzenia napędu psycho-ruchowego(niemożność podejmowania decyzji)
-niepokój, lęk
-możliwe pobudzenie motoryczne
-zaburzenia rytmów biologicznych(bezsenność lub nadmierna senność, zaburzenia cyklu miesiączkowego
-objawy somatyczne związane z zaburzeniami czynności ukł. Wegetatywnego
Depresje dzielą się na :
-endogenne- występujące w chorobach afektywnych
-psychogenne-spowodowane urazami i przeżyciami psychicznymi
-objawowe -wywołane, np. przez choroby somatyczne
Leki p/depresyjne
-poprawiają nastrój
-normalizują napięcie efektywne
-podwyższają stan emocjonalny
Mechanizm działania.
-związany jest z hamowaniem wychwytu przez neurony Noradrenaliny i Serotoniny.
Podział leków p/depresyjnych
-ze względu na budowę -dwie grupy.
1.Trójpierścieniowe leki p/depresyjne TLPD
2.Leki p/depresyjne o budowie innej niż pierścieniowa(lepiej tolerowane)
TRÓJPIERŚCIENIOWE
-depresje endogenne
-nerwice z obniżonym nastrojem
-leczenie moczenia nocnego -Imipramina
Działania niepożądane
-objawy zahamowania ukł. Cholinergicznego
-suchość błon śluzowych
-zaburzenia akomodacji oka
-rozszerzenie źrenic
-uderzenia gorąca
-tachykardia
-zatrzymanie moczu
-zaparcia
-zaburzenia ze strony układu krążenia-arytmia, spadek RR,
-zakrzepica żył głębokich
-zawroty i bóle głowy, bezsenność, niepokój, omamy, majaczenia, nadmierna potliwość, wysypka, świąd, obrzęk twarzy, nadwrażliwość na światło dzienne.
P/wskazania
-zawał m. sercowego
-zaburzenia krążenia
-zaburzenia rytmu serca
-jaskra
-przerost gruczołu krokowego
-niewydolność szpiku
-zatrucie lekami lub stany wpływające na czynność OUN
Interakcje
-alkohol
-inhibitory MAO
-+LPD nasilają działanie kardiotoksyczne neuroleptyków
-nasilają działanie leków p/padaczkowych,anksjolityków i barbituranów.
TLPD
1.Pochodne Cykloheptadlenu- Amitryptylina, Doxepin
2.Pochodne Dibenzodiazepin-Imipramina i Opipramol (Pramolan)
Inne
1.Selektywne- SSRI- inhibitory wychwytu zwrotnego Serotoniny
-pozbawione są innych działań receptorowych(działają wybiórczo)
Działanie
-p/depresyjne
-umiarkowane p/lękowe
-aktywizujące
Wskazania
-depresje różnego rodzaju
-u chorych z p/wskazaniami do stosowania TLPD
P/wskazania
-padaczka
-parkinsonizm
przykłady leków
Paroksetyna(Parogen,Seroxat)
Sertelina(Asentra,Aserpin,Sertagen)
Fluoxetyna(Bioxetin,Prozak,Sernil)
Tianpentina(Koaktil)
2.Inhibitory MAO
-hamują…
a)MAO-A-Meklobemid(aurorix,mobemid, moklar)
b)Inhibitory MAO-B -Selegelina(Segan, Moklar)
Zastosowanie
-zespoły depresyjne różnego pochodzenia
-wpływają korzystnie na wyczerpanie, brak napędu I koncentracji
Działania niepożądane
-nadmierna pobudliwość
-zaburzenia snu
-zawroty głowy
-uczucie sytości
-suchość w ustach
-zaburzenia widzenia
-zaparcia
P/wskazania
-nadczynnosć tarczycy