Dyslokacja - liniowa wada (defekt) budowy sieci krystalicznej polegająca na nierównomiernym rozmieszczeniu węzłów wzdłuż odpowiedniej linii.
Dyslokacja krawędziowa - defekt sieci krystalicznej polegający na wystąpieniu półpłaszczyzny krystalicznej umieszczonej między płaszczyznami sieci kryształu o budowie prawidłowej (rys).
Dyslokacja śrubowa - defekt sieci krystalicznej objawiający się przemieszczeniem części kryształu o sieci prawidłowej, w wyniku czego powstaje krawędź będąca osią (linią) dyslokacji śrubowej (rys).
Roznica miedzy krawedziowa a srubowa-w kraw kat miedzy linia dyslokacji a wektrem Burgesa wynosi 90 a w srubowej 0.
Dyslokacja mieszana - będąca sumą (jednoczesnym występowaniem) dyslokacji krawędziowych i śrubowych
Powstanie dyslokacji - podczas wzrostu kryształu z cieczy lub pary, droga kondensacji wakacji, w wyniku działania pół naprężeń wlasnych, na skutek rozmnazania się, przez heterogeniczne rozmnazanie.
Wpływ Dys, na odksz plastyczne - Wystepuja 2 mechanizmy powstawnia odksz. Plast - przez poślizg i blizniakowanie. Poslizg ułatwiają dyslokacje ponieważ z posród wszystkich atomow lezacych na płaszczyźnie poślizgu przemieszczeniu ulegaja tylko te, które leza w pobliżu dyslokacji, ponad to atomy sa przesuniete z położenia o najnizesz energii.
Wakancja - defekt powstały w wyniku nieobsadzenia węzła sieci przez atom. Wskutek tego sąsiednie atomy przesuwają się w kierunku pustego miejsca, co wywołuje zniekształcenie sieci i wytwarza pole naprężeń rozciągające.
Struktury stali weglowych:
-do 0,008%-feryt
0,008-0,02% - feryt i cementyt 3rzedowy
Do 0,8%-feryt,perlit - podeutektoidalne
0,8-perlit - eutektoidalne
0,8-2,06-perlit cementyt wtórny 0 nadeutektoidalne
2,11-4,3-perlit, ledeburyt przemi. Cementyt wtorny
4,3:6,67-ladeburyt przem. Cementyt wtorny
FERRYT- 0,02 C%
AUSTENIT-2,11C%
LADEBURYT-4,3C%
CEMENTYT-6,67C%
Przemiany:
Eutektyczna- przy temp 1148* - roztwor ciekly (c-4,3%) ulega rozkładowi na mieszanine eutektyczna złoznona z autenitu i ledeburytu
Eutektoidalna - chlodzenie austenitu (0,77C) i powstaje mieszanina eutket. Ferytu alfa i perlitu
Perytektyczna - Chlodzenie ferytu o skladzie pkt H reaguje z roztworem ciekłym dajac austenit. Zachodzi tylko dla zawartości wegla 0,09-0,53% i temp 1495*
Ferryt - wegiel w zelanie alfa. Mala zawartość wegla - podbny do żelaza
Austenit - wegiel w zelaznie gamma(do 2,11%) największe ro z wszystkich w układzie,w war równowagowych nie wystepuje poniżej 727*
Perlit - eutektoid zlozony z ferytu i cementytu. Powstaje z austenitu w temp eutektoidalnej
Ledenburyt - mieszanina eutektyczna austenitu i cementytu. Powstaje z L o 4,3%C. składnik zeliw białych.. Ponizej temp eutektoid wystepuje jako ledeburyt przem na skutek przemiany austenitu w perlit.
Cementyt - weglik żelaza o strukturze rombowej. Zawiera 6,67%C. własności metaliczne, twardy,kruchy.
Cementyt pierwotny - krystalizuje się z czieczy
Cementyt wtorny - wydziela się z austenitu
Cementyt 3rzedowy - wydziela się z ferytu
Fazy stałe występujące w układzie Fe-C: Ferryt, austenit, cementyt
1 fazowe - żelazo,cementyt,L,ferryt,austenit
2 fazowe- ledeburyt, ledeburyt przmieniony, perli
Rekrystalizacja - zarodkowanie w zgniecionym materiale nowych nieodkształconych ziarn i ich rozrost, Zachodzi w temp wyższej niż zdrowienie tj temp rekryst. Wlasnosci metali po sa jak przed zgniotem, niwelacja naprężeń, odbudowa struktury.
Zdrowienie - I stadium przemian materialu poddanego zgniotowi które obejmuje wszystkie zmiany z wyjątkiem powstawania nowych wolnych od defektow ziarn, w wyniku zdrowenia zmieniaja się elasnosci fizyczne, które uzaleznia sa od defektow pkt.
Zarodek krytyczny - wynika on z rozwazenia bilansu energii swobodnej przy utworzeniu zarodka w funkcji jego wielkości. Sila napedowa zarodkowania jest roznica energii swobodnej fazy cieklej i stalej.
Podzial zeliw: Białe(podeutektyczne, eutektyczne), Szare(ferytyczne, ferytyczno-perlityczne, perlityczne, nadperlityczne), ze względu na wydzielenia grafitu- platkowe, platkowe modyfikowane, sferoidalne, ciągliwe
Pełzanie - powlne cieplne plastyczne wydłuzenie się materialu pod stalym obciążeniem i temp.
Roztwór Staly podstawowy - baza jest czysty pierwiastek
zwiazek miedzymetaliczny-jest baza dla roztworu wotrenego
Roztwory stałe- Jednorodna faza o wiązaniu metalicznym i strukturze krystalicznej o własnościach metalicznych, Rozpuszczalnik i pierwiastek rozpuszczany, Roztwory podstawowe: rozpuszczalnikiem jest pierwiastek, Roztwory wtórne: rozpuszczalnikiem jest faza międzykrystaliczna, Roztwory stałe, ciągłe i graniczne, Międzywęzłowe graniczne i ekspansja sieci. Tworzy np.: Fe z B, O, C, H, N, Różnowęzłowe ciągłe lub graniczne; ekspansja lub kontrakcja sieci. W niektórych roztworach stałych różnowęzłowych o określonym stężeniu występuje przemiana nieporządek — porządek w trakcie chłodzenia lub wygrzewania
Roztwory stałe różnowęzłowe (śródwęzłowe) - występują gdy atomy metalu rozpuszczonego zajmują przypadkowo dolne węzły w sieci krystalicznej metalu rozpuszczalnika. Obecność atomów innego pierwiastka w sieci krystalicznej rozpuszczalnika, w zależności od stosunku średnic atomów rozpuszczalnika i pierwiastka rozpuszczonego, powoduje odkształcenie sieci - ekspansję lub kontrakcję.
Roztwory ograniczone i nieograniczone - w roztworze stałym nieograniczonym dwa metale mogą rozpuszczać się w sobie w sposób ciągły, gdy występuje rozpuszczalność jednego metalu w drugim w całym zakresie składów. W roztworze stałym granicznym rozpuszczalność istnieje tylko do pewnego zakresu składów, poniżej którego metale nie tworzą jednej wspólnej fazy czyli nie krystalizują we wspólnej sieci przestrzennej.
Roztwory stałe międzywęzłowe. atomy substancji rozpuszczonej zajmują położenia w sposób nieuporządkowany w przestrzeni międzywęzłowych sieci rozpuszczalnika, są roztworami granicznymi : ograniczona rozpuszczalność zmieniająca się wraz z temp., tworzą ją metale przejściowe (w tym Fe z niemetalami) z B, O, C, H, N.
Fazy międzymetaliczne-Struktura krystaliczna różna od struktury każdego ze składników Uporządkowane rozmieszczenie atomów Przewaga wiązania metalicznego
Wzory podobne do wzorów związków chemicznych przy braku związku z wartościowością pierwiastków; odchylenia od stechiometrii
Roztwory stałe wtórne: różnowęzłowe, międzywęzłowe, pustowęzłowe
Klasyfikacja wg stężenia elektronowego lub wielkości atomów
Zarodkowanie homogeniczne i heterogeniczne.
Zarodkowanie nazywamy homogenicznym, gdy prawdopodobieństwo powstania zarodka jest takie samo w całej objętości cieczy.
Zarodkowanie heterogeniczne jest zarodkowaniem, w którym funkcję zarodków krystalizacji przejmują obce cząstki faz stałych nierozpuszczone w ciekłym metalu.
Zarodkowanie heterogeniczne zachodzi łatwiej gdyż wymaga ono mniejszego przechłodzenia niż zarodkowanie homogeniczne.
Staliwa. jest plastycznie obrabialnym, lecz nie obrobionym więc występuje w postaci lanej. Zazwyczaj ilość węgla w staliwie nie dochodzi do 1%, a suma innych domieszek przechodzących z przerobu hutniczego tj. manganu, krzemu, fosforu i siarki również nie przekracza 1%. W zależności od tego czy znajdujące się w staliwie domieszki są pozostałością po przerobie hutniczym, czy też zostały wprowadzone umyślnie, rozróżnia się dwa rodzaje staliwa: węglowe i stopowe
Omów żeliwa. Dobre własności odlewnicze. Łatwo obrabialne, duża odporność na ścieranie, duża stałość wymiarów, zdolność tłumienia drgań i inne. Skład: przede wszystkim żelazo I węgiel + inne domieszki: krzem, mangan, fosfor i siarka; dodatkowe składniki stopowe: chrom, nikiel, miedź wprowadzane w cel uzyskania specjalnych własności. Dzielimy na: żeliwo białe, żeliwo szare, żeliwo połowiczne (pstre).
Wiązanie Walsa- wynika z powstawania chwilowych dipoli na skutek nierownomiernowgo rozłożenia ładunkow w chmurach elektronowych. Te z kolei indukuja dipole innych atomow.
Jonowe- wynika z dążenia elektronow do tworzenia 8-elektronowych konfiguracji gazow szlachetnych przez uwspolnienie elektronow. Czasteczki takie maja zaznaczone bieguny elektryczne umozliwia to łączenie
Kowalencyjne- powstaje w wyniku powstawania par elektronowych o roznych spinach wiążących atomy co wynika z dążenia do tworzenia 2-8 elektronowcyh konfiguracji gazow szlachetnych.
Metaliczne-wiazanie jest wynikiem oderwania się elektronow z ostatniej powloki i utworzenia tzw gazu elektronowego (mogą one swobodnie poruszac się miedzy +jonami łacząc je ze soba.
Wektor Burgera-wskazuje kierunek i wielkość przesuniecia atomow przy powstawaniu lub ruchu dyslokacji
Pętla dyslokacji poslizgowa- wektor B. lezy w płaszczyźnie pętli. Mogą powstawac pod wpływem naprężeń stycznych.
Osiadłe- wektor prostopadly do pętli. Powstaja w wyniku kondensacji wakacji.
Błedy ułożenia- zaburzenia w ułożeniu płaszczyzny najgęstszego wypełniania(w metalach)
Spirale wzrostu- topografia granic międzyfazowej będąca wynikiem wyjscia na nia dyslokacji śrubowej
Zeliwa szare ferrytyczne: węgiel w postaci grafitu
Ferrytyczno-perlityczne: wydzielenia grafitu na tle osnowy ferrytyczno perlitycznej, ilość węgla mniejsza niż 0,8%
Perlityczne: ilość węgla 0,8% wydzielenia grafitu na tle osn. Perlitycznej.
Nadperlityczne: ilość węgla wieksza niż 0,8% obok grafitu wystepuje cementyt.
Ze względu na wydzielenia grafitu:
Płatkowe,płatkowe modyfikowane, sferoidalne, ciągliwe(białe czarne perlityczne)