Ochrona Środowiska

Zagadnienia obowiązujące na egzaminie z geologii

Egzamin rozpoczyna się od sprawdzenia umiejętności rozpoznawania minerałów i skał oraz systematyki.

1. Historia geologii oraz działy geologii.

2. Podstawy mineralogii, podział minerałów na gromady i podgromady.

3. Charakterystyka ważniejszych minerałów (wzory chemiczne, charakterystyczne właściwości, występowanie). Pierwiastki rodzime, siarczki, halogenki, tlenki i wodorotlenki, węglany, siarczany, fosforany, azotany, krzemiany.

4. Budowa i podział krzemianów. Ważniejsze krzemiany wyspowe, łańcuchowe, wstęgowe, warstwowe, szkieletowe.

5. Właściwości i występowanie łyszczyków, minerałów z grupy SiO₂ oraz skaleni.

6. Właściwości makroskopowe minerałów. Skala twardości Mohsa

7. Geologiczneprocesy endogeniczne i egzogeniczne.

8. Podział genetyczny skał. Cykl skalny.

9. Magmatyzm, plutonizm i wulkanizm. Minerały skałotwórcze skał magmowych.

10. Dyferencjacja magmy. Krystalizacja magmy. Kolejność krystalizacji minerałów z magmy. Szereg reakcyjny wg. Bowena.

11. Procesy ortomagmowe i pomagmowe.

12. Struktury skał magmowych a ich geneza.

13. Formy występowania skał plutonicznych. Intruzje zgodne i niezgodne.

14. Budowa wulkanu. Kaldera. Fumarole i sulfatary.

15. Rodzaje erupcji oraz wulkanów (wulkanizmu).

16. Katastroficzne erupcje wulkaniczne.

17. Gejzery i gorące źródła.

18. Klasyfikacja skał magmowych wg. składu mineralogicznego.

19. Klasyfikacja magmy i skał magmowych wg. składu chemicznego (% SiO₂).

20. Charakterystyka ważniejszych skał magmowych (gramitoidy i ryolit, sjenodioryt, dioryt i andezyt, gabro i bazalt) oraz ich występowanie w Polsce.

21. Skały piroklastyczne.

22. Procesy egzogeniczne. Denudacja i sedymentacja. Gradacja.

23. Rodzaje sedymentacji lądowej i morskiej. Facje osadowe. Uławicenie i warstwowanie skał osadowych.

24. Procesy wietrzenia fizycznego. Dezintegracja granularna, zamróz, gleby poligonalne.

25. Procesy wietrzenia chemicznego. Zjawiska krasowe.

26. Powstawanie łuków skalnych i mostów skalnych.

27. Podział minerałów wg. odporności na wietrzenie.

28. Hydrolityczny rozpad glinokrzemianów.

29. Podział i właściwości minerałów ilastych.

30. Rodzaje erozji.

31. Erozja deszczowa. Piramidy ziemne.

32. Geologiczna działalność rzek. Erozja i akumulacja rzeczna.

33. Erozjia denna, boczna i wsteczna. Podstawa erozyjna i krzywa równowagi.

34. Odmładzanie erozji. Terasy erozyjne i akumulacyjne.

35. Erozja wsteczna.

36. Kaptaż rzeczny. Typy przełomowych dolin rzecznych.

37. Stadia rozwoju doliny rzecznej.

38. Geologiczna działalność wiatru.

39. Erozja eoliczna. Deflacja i korazja.

40. Akumulacyjna działalność eoliczna. Rodzaje wydm, lessy.

41. Geologiczna działalność lodowców. Erozja lodowcowa.

42. Akumulacyjna działalność lodowcowa.

43. Powstawanie lodowców i lądolodu.

44. Zasięgi plejstoceńskich zlodowaceń w Polsce.

45. Pradoliny, moreny czołowe, boczne i denne.

46. Sandry, kemy, drumliny, ozy, geneza jezior rynnowych.

47. Sedymentacja jeziorna. Iły warwowe.

48. Akumulacja bagienna. Torfowiska.

49. Erozja morska. Klif. Powierzchnie abrazyjne.

50. Sedymentacja morska. Osady nerytyczne, pelagiczne (batialne i abyssalne).

51. Rafy koralowe i gujoty.

52. Rodzaje powierzchniowych ruchów masowych.

53. Spełzywanie, soliflukcja, gleby smugowe, haki zboczowe.

54. Powstawanie osuwisk i spływów błotnych, typy osuwisk.

55. Procesy denudacyjne, peneplena, pedyplena.

56. Rodzaje denudacji, tempo denudacji.

57. Podział skał osadowych. Klasyfikacja skał okruchowych w zależności od ich struktury.

58. Podział skał okruchowych luźnych w zależności od rodzaju transportu.

59. Diageneza. Rodzaje lepiszcza skał scementowanych a ich odporność na wietrzenie.

60. Minerały skał osadowych. Minerały allogeniczne i autogeniczne.

61. Cechy charakterystyczne dla skał okruchowych luźnych o różnym pochodzeniu.

62. Charakterystyka ważniejszych skał osadowych okruchowych luźnych i scementowanych (psefity, psamity, aleuryty, pelity, skały okruchowo-pelitowe).

63. Podział i charakterystyka ważniejszych skał osadowych pochodzenia chemicznego i organicznego (wapienie, margle, dolomity, opoki, skały krzemionkowe, skały żelaziste, ewaporaty, torfy).

64. Metamorfizm i jego rodzaje.

65. Ultrametamorfizm, palingeneza i migmatyzacja.

66. Minerały skał metamorficznych.

67. Produkty metamorfizmu termicznego, dyslokacyjnego i metasomatycznego.

68. Strefy metamorfizmu regionalnego.

69. Rodzaje skał tworzących się w różnych strefach metamorfizmu regionalnego.

70. Tekstury i struktury skał metamorficznych.

71. Charakterystyka ważniejszych skał metamorficznych (gnejsy, łupki krystaliczne, zieleńce, kwarcyty, marmury, serpentynity, amfibolity, eklogity i granulity).

72. Rozwój gwiazd. Budowa wszechświata. Czerwone olbrzymy, białe karły, pulsary i czarne dziury.

73. Powstanie Ziemii i jej ewolucja.

74. Stratygrafia. Metody określania względnego i bezwzględnego wieku skał.

75. Czas geologiczny. Podział na eony, ery i okresy.

76. Charakterystyka okresów gelogicznych - czas trwania, najważniejsze wydarzenia geologiczne, ewolucja życia, skamieniałości przewodnie, surowce mineralne, skały występujące na terenie Polski (prekambr, kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, trias, jura, kreda, trzeciorzęd, czwartorzęd (nowy podział na paleogen i noegen).

77. Tektonika. Deformacje tektoniczne ciągłe i nieciągłe.

78. Wychodnia, strop, spąg i miąższość warstwy.

79. Monoklina. Bieg i upad warstwy.

80. Rodzaje fałdów. Elementy strukturalne synkliny i antykliny.

81. Powstawanie płaszczowin i ich elementy.

82. Uskok i jego elementy. Uskok pionowy, normalny i odwrócony.

83. Zręby i rowy tektoniczne.

84. Cios termiczny i tektoniczny.

85. Diastrofizm i jego objawy.

86. Ruchy eustatyczne i epeirogeniczne. Zmiany linii brzegowych.

87. Przyczyny transgresji i regresji morskich.

88. Anomalie siły ciężkości i przyczyny ich występowania.

89. Astenosfera i izostazja.

90. Sejsmologia. Rodzaje fal sejsmicznych.

91. Budowa wnętrza kuli ziemskiej w świetle badań sejsmicznych.

92. Powierzchnie nieciągłości Conrada i Mohorovicica (Moho).

93. Budowa skorupy kontynentalnej i oceanicznej.

94. Przyczyny trzęsień ziemi.

95. Trzęsienia ziemi. Hipocentrum, epicentrum, izosejsty i izochrony.

96. Intensywność i wielkość trzęsień ziemi.

97. Obszary sejsmiczne, pensejsmiczne i asejsmiczne.

98. Katastroficzne trzęsienia ziemii i ich przyczyny. Tsunami.

99. Doliny ryftowe. Grzbiety śródoceaniczne. Uskoki transformacyjne.

100. Dowody świadczące o wędrówkach kontynentów.

101. Magnetyzm Ziemi. Badania paleomagnetyczne.

102. Podstawowe elementy geotektoniczne.

103. Powstawanie gór fałdowych i załomowych.

104. Teorie powstawanie kontynentów i gór. Teoria Wegenera.

105. Konwekcyjna teoria przemieszczania kier litosferycznych. Subdukcja.

106. Pojęcie geosynkliny i rodzaje geosynklin.

107. Cykl orogeniczny. Powstawanie fliszu, molasy.

108. Najważniejsze orogenezy i zasięgi ich górotworów w Europie i na świecie.

Literatura uzupełniajaca:

1. Stanley S.M.: Historia Ziemi. PWN Warszawa, 2002.

2. Mizerski W.: Geologia dynamiczna dla geografów. PWN, Warszawa 1999.

3. Mizerski W., Orłowski S. Geologia historyczna dla geografów. PWN Warszawa, 2001

4. Ciesielczuk J., Jabłońska M., Kozłowski K.: Geologia dla studentów geografii. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1997.

5. Drozd J., Licznar M., Licznar S., Weber J.: Gleboznawstwo z elementami mineralogii i petrografii. Skrypty AR we Wrocławiu, skrypt nr 470, 2002.

6. Praca zbiorowa pod red. W. Jaroszewskiego.: Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Wyd. Geologiczne, Warszawa 1978 (lub wydania nowsze)

7. Radlicz-Ruhlowa H., Wiśniewska-Żelichowska M.: Podstawy geologii. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1988.

8. Jaroszewski W., Marks L., Radomski A.: Słownik geologii dynamicznej. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1985.

9. Jaroszewski W.: Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1966 (lub wyd. późniejsze).

10. Van Andel T.H.: Nowe spojrzenie na starą planetę - zmienne oblicze Ziemi. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.

10

11

---