Organizacja turystyki wiejskiej
Obszary wiejskie wg GUS - tereny położone poza granicami administracyjnymi miast - obszar gmin wiejskich oraz części wiejskiej gmin miejsko - wiejskich. Według GUS obszary wiejskie stanowiące w Polsce 93,1%
Obszary wiejskie w ramach PROW 2007-13 to miejscowości znajdujące się w granicach administracyjnych:
1. Gmin wiejskich
2. Gmin miejsko-wiejskich z wyłączeniem miast liczących powyżej 20 tys. mieszkańców
3. Gmin miejskich z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys. mieszkańców
Polska wieś to 53,5 tys. miejscowości. Przeciętnie 278 mieszkańców na 1 miejscowość. Na obszarach wiejskich mieszka około 15,1 mln osób (39,2%). Średnia gęstość zaludnienia: 52 os/km2. Saldo migracji dodatnie (3,1 os/1000 ludności)
Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich - polega na dywersyfikacji źródeł dochodów - na zróżnicowaniu gospodarki wiejskiej a więc odejściu od monofunkcyjności polegającej z reguły na produkcji surowców rolniczych.
Wkomponowanie w wiejską przestrzeń gospodarczą większej liczby nowych pozarolniczych funkcji zróżnicowanie wiejskiej ekonomi odejście od rolnictwa jako dominującej funkcji wsi
Agroturystyka ≠ turystyka wiejska
Turystyka wiejska - stanowi formę rekreacji odbywającą się na obszarach prawdziwej wsi i obejmuje wielorakie rodzaje aktywności rekreacyjnych
Agroturystyka - jest formą turystyki wiejskiej ściśle związana z rolnictwem i funkcjonującym gospodarstwem rolnym, produkcją roślinną i hodowlą zwierząt stanowiącą jedyną z atrakcji pobytu turystów w gospodarstwie
Agroturystyka - forma wypoczynku odbywająca się na obszarach wiejskich o charakterze rolniczym, oparta o bazę noclegową i aktywności rekreacyjne związane z gospodarstwem rolnym lub jego otoczeniem przyrodniczym.
Istota agroturystyki:
- forma wielofunkcyjnego rozwoju wsi (funkcja recepcyjna)
- działalność pozarolnicza - dochód kwatero dawców i cała strefa usług i produkcji wsi (różne formy usług noclegowych, gastronomii, rekreacji, wypoczynku, sportu)
- sposób podróżowania i spędzania czasu wolnego w środowisku prawdziwej wsi
Cechy odróżniające agroturystykę od turystyki masowej związane są z:
1. Gospodarstwem rolnym:
- rytm życia i praca gospodarcza
- świeża żywność
- zapachy, odgłosy
2. Ludźmi (rodziną):
- bezpośredni kontakt z rodziną gospodarza
- możliwość poznania zwyczajów rodziny
- gościnność
- nowe znajomości, przyjaźnie
- codzienne zajęcia mieszkańców wsi
3. Życiem wiejskim:
- kultura, zwyczaje, folklor
- tradycja oraz historia wsi i regionu
4. Przestrzenią:
- kontakt z przyrodą
- swoboda poruszania się
- znikome natężenie ruchu
- cisza, spokój
- możliwość rekreacji i sportu
Wymienione cechy pozwalają zaklasyfikować agroturystykę jako jedną z form turystyki alternatywnej.
Turystyka alternatywna:
- turystyka kulturowa
- turystyka wiejska: agroturystyka, ekoagroturystyka
- ekoturystyka: turystyka na obszarach chronionych
- turystyka kwalifikowana
Analiza SWOT turystyki wiejskiej:
1. Mocne strony:
- interesujące zabytki kultury
- ekologiczne czyste środowisko
- baza noclegowa zgodna ze standardami europejskimi
- dobrze rozwinięta infrastruktura
- pomoce UE w finansowaniu działalności turystycznej
2. Słabe strony:
- brak doświadczenia w prowadzeniu działalności turystycznej
- słaby marketing usług
- zbyt małe zaangażowanie władz lokalnych w poszukiwaniu funduszy UE
- brak środków finansowych przeznaczonych na adaptację pomieszczeń
- słaba infrastruktura w zakresie oczyszczalni ścieków i utylizacji odpadów
3. Szanse:
- produkcja polskiego produktu turystycznego
- poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy
- rozwój infrastruktury społecznej, ekonomicznej, technicznej
- zachowanie tradycji ludowych i zwyczajów regionalnych
4. Zagrożenia:
- migracja ludności wiejskiej
- starzenie się społeczności wiejskiej
- niski poziom wykształcenia
- słaba znajomość języków obcych
- niechęć rolników do podejmowania ryzyka przy zmianie działalności gospodarczej
Higieniści - lekarze społecznicy, którzy chcąc przeciwstawić się niezdrowym warunkom życia panującym w ówczesnych wielkich miastach .
Wilegiatura - z wło. letni wypoczynek na wsi
Duże znaczenie miało tu powstanie:
- galicyjskiego towarzystwa tatrzańskiego 1873
- polskiego towarzystwa krajoznawczego 1906
- poznańskiego towarzystwa krajoznawczego 1913
Rozwojem wsi letniskowych zajęły się samorządy lokalne
Początki w organizacji turystyki wiejskiej przypisuje się działającej od 1997r. Spółdzielni Turystyczno- Wypoczynkowej „Gromada”.
Na początku lat 70 źle odbierano bogacenie się jakichkolwiek grup społecznych.
Rok 1989 - zmiana ustroju znaczne zubożenie ludności wiejskiej
Początek lat 90 - rozwój agroturystyki w Polsce
Promocja tej formy wypoczynku:
- pierwsze szkolenia
- szkolenia, seminaria, konferencje
- opracowania naukowe
- pierwsze foldery i katalogi agroturystyczne
ETAPY ROZWIJU AGROTURYSTYKI W POLSCE
I. Początek lat 90:
- są to lata zdobywania pierwszych doświadczeń, przełamywania oporów natury psychicznej
- duży udział doradztwa rolniczego - popularyzacja idei agroturystyki, inspirowanie rolników do podejmowania tej działalności.
- Dołączyło się Ministerstwo Rolnictwa
- Efektem było prawne uregulowanie prowadzenia działalności agroturystycznej, uruchamianie różnych linii kredytowych na tę działalność oraz wydawanie broszur, poradników i folderów promujących agroturystykę
- Pierwsze branżowe stowarzyszenia: Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna 1991, Turystyczny Związek Gmin Świętokrzyskich 1991
II. Połowa lat 90:
- dostrzeżono potrzebę integrowania wysiłków i zrzeszanie się wiejskich kwatero dawców
- dążono do podniesienia jakości świadczonych usług
- w 1996 powstaje Polska Federacja Turystyki Wiejskiej Gospodarstwa Gościnne - kategoryzacja
III. Rok 2000:
- Powstał POT (ROT, LOT) i Departament Turystyki
- powstaje wiele stowarzyszeń, nie zrzeszonych federacji
- coraz więcej agroturystyki bez „Agro”. Pojawia się ekoagroturystyka
- Specjalizacja - hodowla koni, jeździectwo, agroturystyczne zielone szkolły
IV. Leader + i LGD
- pobudzenie aktywności środowisk lokalnych i ich zaangażowanie w tworzenie oraz realizację lokalnych strategii rozwoju na OW.
- obecnie w Polsce działa prawie 340 LGD
Liczba kwater agroturystycznych:
- najwięcej: małopolskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie
- 2011: 7852 - liczba kwater, 82694 - liczba miejsc noclegowych
Funkcje i korzyści ekonomiczne:
1. Dochód właścicieli gospodarstw:
- z wynajmu pokoi
- posiłków
- wyrobu rzemiosła
- wynajmu sprzętu sportowego
- nauki jazdy konnej
- ze sprzedaży własnych produktów
2. Dochody mieszkańców wsi niezaangażowanych bezpośrednio w dział tury:
- prowadzenie sklepu, baru bądź stacji benzynowej
- organizacji kuligów i przejażdżek bryczką
- wypożyczalnia koni pod siodło bądź nauki jazdy konnej
- świadczenie usług przewodnickich
3. Rozbudzanie inicjatyw gospodarczych i tworzenie nowych miejsc pracy:
Bardzo ważna jest działalność samych kwatero dawców którzy:
- są pomysłodawcami imprez cyklicznych
- skutecznie pozyskują sponsorów
- są założycielami LOTÓW
- zakładają stowarzyszenia
- uaktywniają samorządy lokalne
4. Aktywizacja i nobilizacja kobiet wiejskich
5. Poprawa lokalnej infrastruktury technicznej
6. Transfer kapitału z miasta na wieś
- napływ turystów przekłada się pozytywnie także na stan kasy parafii wiejskich
7. Ograniczenie bezrobocia, wzrost zatrudnienia
Funkcje społeczne:
1. Nobilizacja mieszkańców wsi i ich stylu życia:
- poszerzanie wiedzy na temat praktyk rolniczych
- poznawanie kultury wiejskiej
2. Wzrost poziomu kwalifikacji:
- systematyczne uaktualnianie wiedzy
- szkolenia z zakresu problematyki turystycznej
- aspiracje i plany życiowe młodzieży
3. Aktywizacja środowiska wiejskiego, umocnienie więzi społecznych:
- aktywność z zakresy samoorganizacji
- stowarzyszenia agroturystyczne i LOTY
4. Ochrona wartości kulturowych:
- aktywność kulturalna mieszkańców wsi
- praca zespołów ludowych
- podtrzymywanie kultury lokalnej i tradycji religijnych
- organizacja festynów, dożynek, odpustów
5. Ochrona terenów wartościowo przyrodniczych:
- obawy o przyszłość walorów turystycznych
- koncepcja zrównoważonego rozwoju
- zwiększenie świadomości ekologicznej
Dysfunkcje i zagrożenia:
- zagrożenia dla środowiska naturalnego
- destabilizacja lokalnego środowiska społeczno-kulturowego
- zakłócenie wiejskiego rytmu życia i pracy
- intensywne procesy urbanizacyjne
- niekontrolowany rozwój infrastruktury burzy często tradycyjny układ architektoniczny miejscowości
- skomercjalizowanie i często fałszywa wersja swego obyczaju i folkloru
- kultura na sprzedaż
- wzrost poziomu cen
- wzrastają ceny gruntów
- zatrudnienie specjalistów spoza danego obszaru
- zmiana charakteru rolniczo- turystycznego na turystyczny