GLEBOZNAWSTWO Z ELEMENTAMI GEOLOGII I MINERALOGII

ĆWICZENIE 1.

MINERAŁY SKAŁOTWÓRCZE I SKAŁY GLEBOTWÓRCZE.

I. WPROWADZENIE.

Minerały są to związki chemiczne, bardzo rzadko pierwiastki rodzime, powstałe w wyniku różnych naturalnych procesów fizykochemicznych w skorupie ziemskiej. Minerały są przeważnie ciałami stałymi, a większość z nich tworzy kryształy. Minerały stałe mają określoną budowę wewnętrzną, mniej lub bardziej określone stałe właściwości fizyczne i chemiczne. Mniej liczne grupy minerałów stanowią ciała niekrystaliczne, czyli bezpostaciowe np. wytrącone z koloidów żele. Minerały najczęściej występują nie samodzielnie, a w formie skupień z innymi minerałami.

Naturalny luźny lub zwięzły zespół minerałów, który powstał w procesach geologicznych tworzy skałę. Pochodzenie skał jest różne, co powoduje odmienny skład mineralny i różnicuje ich budowę wewnętrzną. Ze względu na pochodzenie, skały występujące w skorupie ziemskiej dzielą się na: magmowe, osadowe i metamorficzne.

Najprostsze sposoby rozpoznawania czy oznaczania minerałów i skał polegają na określeniu ich cech zewnętrznych, które można badać organoleptycznie i przy użyciu bardzo prostych narzędzi.

Oznaczenia te pozwalają między innymi na określenie wartości glebotwórczej skały macierzystej (skały z której tworzą się gleby). Pośrednio, na tle procesu powstawania i kształtowania się gleby, można również przewidzieć występowanie określonych składników pokarmowych dla roślin.

II. WYMAGANY ZAKRES WIADOMOŚCI.

Teoria powstawania Ziemi, budowa wewnętrzna i stadia rozwojowe Ziemi, skład chemiczny i mineralny skorupy ziemskiej, klasyfikacja minerałów i systematyka skał, cechy rozpoznawcze minerałów i skał, oznaczanie minerałów i skał, właściwości glebotwórcze i głębokość zwietrzenia skał, wietrzenie skał i minerałów, procesy kształtujące oblicze Ziemi, zlodowacenia w Polsce, skały macierzyste gleb Polski.

II. ZALECENIA DO ĆWICZENIA.

1. Przed przystąpieniem do oznaczania minerałów i skał zapoznać się z kluczami do ich poznawania.

2. Dokonać próby wyodrębnienia minerałów i skał z otrzymanego zestawu.

3. Oznaczyć podstawowe, charakterystyczne cechy minerałów i skał w kolejności, jak zaznaczone są w odpowiednich kluczach. Klucze powinny być jedynie elementem kontrolującym pamięć.

4. Dla utrwalania charakterystycznych cech rozpoznawczych minerałów i skał opisać je w tabelach umieszczonych poniżej wg podanego schematu. Podając wzory chemiczne minerałów wypisać najistotniejsze pierwiastki chemiczne ważne dla roślin, uwalniające się w procesie ich wietrzenia.

5. Obejrzeć kolekcję minerałów i skał wyeksponowaną w sali ćwiczeń.

IV. POTRZEBNY SPRZĘT I ODCZYNNIKI.

• płytka porcelanowa,

• płytka szklana,

• nóż,

• rylec,

• lupa,

• skala twardości Mohsa,

• szkiełko zegarkowe,

• młotek,

• 10 % HCl

V. WYNIKI.

Wyniki oznaczeń wpisać do tabeli:

Nazwa minerału, skały	Cechy charakterystyczne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

---