wykład 07.03.2002r.

Umowy gospodarcze

Umowa - zgodne oświadczenie woli dwóch podmiotów prawa zmierzających do: ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego (wzajemnych praw i obowiązków o charakterze majątkowym). Na każdą umowę składają się dwa oświadczenia woli. Wśród umów wyróżnia się

umowy gospodarcze.

Umowy gospodarcze - nie jest to termin prawny; przyjmuje się to określenie dla oznaczenia umów w ramach działalności gospodarczej. Umowa jest jednym ze źródeł zobowiązań, czyli rodzi stosunek prawny zobowiązaniowy polegający na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia a dłużnik powinien świadczenie spełnić.

Podstawa prawna umów gospodarczych

Umowy zobowiązaniowe w ogóle a umowy gospodarcze w szczególności uregulowane są przepisami kodeksu cywilnego. Oprócz tego mamy szereg aktów normatywnych o charakterze szczególnym regulujących poszczególne typy umów gospodarczych.

W kodeksie cywilnym (przykłady):

Umowa sprzedaży	Art. 535 - 592		Umowa rachunku bankowego	Art. 725 - 733
Umowa zamiany	Art. 603 - 604		Umowa zlecenia	Art. 734 - 751
Umowa dostawy	Art. 605 - 612		Umowa agencyjna	Art. 758 - 764^9
Umowa najmu	Art. 659 - 692		Umowa przewozu	Art. 774 - 793
Umowa dzierżawy	Art. 693 - 709		Umowa ubezpieczenia	Art. 805 - 834
Umowa użyczenia	Art. 710 - 719		Umowa darowizny	Art. 888 - 902

Zawierając umowę należy:

1. Ustalić czy jest ona z obszaru:

1. obrotu powszechnego - tylko jedna ze stron jest profesjonalistą (przedsiębiorcą)

2. obrotu gospodarczego - dwie strony są przedsiębiorcami

1. Określić które akty normatywne będą miały zastosowanie do danego typu umowy gospodarczej

Rodzaje umów gospodarczych

Umowy wzajemne - odgrywają w obrocie gospodarczym szczególną rolę. Ich cechą charakterystyczną jest fakt, że obie strony zobowiązują się do świadczenia w taki sposób, że świadczenie jednej z nich jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. Świadczenia są równowartościowe (np. umowa o dzieło).

Umowy realne - jest ich niewiele; to takie gdzie oprócz złożenia oświadczenia woli, konieczne jest wydanie rzeczy (np. umowa składu).

Umowy konsensualne - wystarczy tylko złożenie oświadczenia woli

Umowy nazwane - są wyraźnie uregulowane w przepisach prawnych, dot. przede wszystkim określonych funkcji gospodarczych (te z kodeksu cywilnego)

Umowy nienazwane - nie mają odpowiedników w przepisach prawnych. Strony muszą bardzo starannie określić w swojej umowie wzajemne prawa i obowiązki.

np. umowa „wiem jak” (sprzedaż procesu technologicznego)

Umowy mieszane - w ramach tych umów występują różnego rodzaju inne umowy;

np. umowa hotelowa (w tym: sprzedaż, najem, przechowanie)

Umowy adhezyjne to te, w których uczestniczą tysiące osób, np. przewóz koleją, autobusami, dostarczanie energii, gazu. Umowy te zawierają monopoliści.

Zasada swobody umów

Została przywrócona w 1990r. Jest fundamentalną zasadą gospodarki rynkowej. W nowym ujęciu głosi, że (art. 353¹ kc): strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się naturze, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Strony są wolne w kształtowaniu stosunków umownych, czyli każdy może decydować o tym, czy w ogóle zawrze umowę, może swobodnie wybrać partnera umowy i może razem z nim określić warunki kontraktu. Ta swoboda jest ograniczana przez gotowe wzorce umów.

Ze swobodą umów związane są:

1. normy względnie obowiązujące (dyspozytywne) - mamy z nimi do czynienia wówczas gdy stosujemy formuły:

„jeżeli strony nie zastrzegły inaczej, to ...”

„w braku odmiennego zastrzeżenia ...”

„jeżeli z czynności prawnej nie wynika nic innego, to ...”

2. normy bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) - strony są nimi bezwzględnie związane. Umowa przeciwna, w której strony uregulowały swój stosunek prawny inaczej niż to przewiduje norma bezwzględnie obowiązująca, jest nieważna z mocy prawa”.

Przykłady

- np. umowa kupna domu musi być zawarta w formie aktu notarialnego, inaczej będzie nieważna.

- np. art. 473 §2: „nieważne jest założenie iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie”

- np. art. 867 §1: „nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach”

- np. art. 878 §1: „za dług przyszły można poręczyć tylko do wysokości z góry oznaczonej”

Analiza powyższych przepisów pozwala stwierdzić, że ustawodawca ustanowił je po to, aby chronić stronę słabszą, niedoświadczoną w zawieraniu umów, ochronić przed nadmiernym ryzykiem. Ustawodawca dąży do równomiernego rozłożenia na obie strony ryzyka związanego z umową.

Czynniki kształtujące umowę:

1. Oświadczenie woli stron - może przybierać postać konkretnych postanowień umownych, są to tzw. klauzule umowne. Wśród nich możemy wyróżnić:

1. postanowienia wyraźnie regulujące prawa i obowiązki stron, przedmiot umowy, cenę towaru lub usługi, termin spełnienia świadczenia

2. klauzule informacyjne - stwierdzające, że powstały stosunek umowy będzie podlegał ocenie przez pryzmat wskazanych przepisów prawnych.

1. przepisy prawne - wiążą w drugą stronę. Jeżeli zostały doręczone przy zawarciu umowy, wiążą one także wtedy gdy druga strona mogła dowiedzieć się z łatwością o ich treści. ogólne warunki umów, wzory umów i regulaminy

2. zasady współżycia społecznego - stanowią je elementy moralne, etyczne i socjologiczne kształtowane przez oceny społeczne. Te zasady zawierają reguły zachowania się nie unormowane co do treści przez przepisy prawne ale stanowiące uzupełnienie porządku prawnego. Zasady współżycia społecznego są zgodne z nakazami moralności i obyczajami.

3. zwyczaje - muszą one być rozpatrywane zgodnie z zasadami współżycia społecznego.

Zwyczaj to taki rodzaj postępowania, który cechuje pewna powtarzalność w postępowaniu

określonych podmiotów.

---