WYKŁAD NR 3:
MAKROEKONOMIA
Temat: Procesy produkcji rozszerzonej w gospodarce, czyli tworzenie dochodów.
Polityka gospodarcza składa się zawsze z dwóch pierwiastków:
etatyzmu
liberalizmu
Polityka gospodarcza powinna stosować przemienne mechanizmy prowadzące do jej równowagi w dłuższym okresie czasu.
Ustrój gospodarczy zależy od wyboru proporcji polityki monetarnej i fiskalnej, które determinują etatyzm i liberalizm.
Istnieją trzy definicje dochodu:
Dochód jest sumą wynagrodzeń czynników wytwórczych;
Dochód jest sumą wartości nowo wytworzonej w ciągu roku;
Dochód jest sumą konsumpcji i akumulacji (inwestycji, oszczędności) poniesionych w ciągu roku (danym okresie)
Istnieją dwie pełnoprawne metodologie liczenia dochodu:
1. SNA- System Nationality Accountants
MPS- Material Product System
SNA- bazuje na gospodarce rynkowej, gdzie występuje gra popytu i podaży, gdzie zawsze popyt i podaż rodzą cenę (niekoniecznie cena musi być zdrowa).
Metodologie różnią się tym, iż do rachunku dochodu narodowego wliczają różne współczynniki.
W gospodarce rynkowej do rachunku dochodu wlicza się wszystko to, co znajduje na rynku nabywcę co jest dla niego użyteczne, co się sprzeda lub co się uda zbyć za pośrednictwem ceny.
Gospodarka Polska za czasów Gierka- model MPS.:
W MPS do dochodu wliczano to, co uznawała doktryna planu za produkcję.
Działalność gospodarcza dzieliła się na produkcyjną i na nieprodukcyjną. Do dochodu wliczano produkty materiału, czyli w postaci materiału taki jak: produkty przemysłu, budownictwa, rolnictwa, leśnictwa, łączność obrotu narodowego etc. Jeśli wliczano usługi to jedynie te, które zwiększały wartość produkcyjna produktu, ale w osłonie materiałów. Wg MPS praca nauczyciela, artysty, lekarza, prawnika (itp.) to była praca usługodawcza, czyli niematerialna, nieprodukcyjna zatem nie tworzyła dochodu. Konstytucja zakładała, że takie usługi są powszechne, potrzebne i konieczne w związku z tym, nie mogą mieć ceny.
Cały podział dochodów jest następstwem jego wytworzenia, można podzielić tyle ile się wytworzy, a tu mamy różne miary- co innego wytworzone i co innego do podziału.
Problem szarej, czarnej strefy i metodologiczne założenia, które ten rachunek relatywizuje. Brak adekwatności miary.
. W MPS wlicza się w dochód to co jest produkcyjne. Plan jest regulowany przez Centrum Planowania, czyli Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego, która to rozplanowywała większy dochód niż miała
Rachunek dochodu jest zawsze jakąś konwencja.
W gospodarce rynkowej spotykamy się z wieloma problemami, najbardziej aktualne to:
problem usług imputowanych (świadczonych samemu sobie)
problem gospodyń domowych
Czy rachunek dochodu jest zawyżany, zaniżany z racji usług imputowanych?
Odp.: Usługi świadczone samemu sobie są nieodpłatne (w dużej części) to ten rachunek, jest zaniżany, jest konwencją.
Miernik dochodu to też jest swego rodzaju konwencja.
Czy miara dochodu, która jest najlepszą z miar jakie człowiek wymyślił do pomiaru wzrostu dobrobytu cywilizacji, jest w pełni adekwatną do rozumienia dobrobytu społecznego?
Odp.: Nie gdyż nie wlicza ona, jak i nie potrafi policzyć pojęć rzędu: wolny czas, dobrobyt krajobrazu, czyste powietrze etc. Miara dochodu jest warunkiem koniecznym, ale niedostatecznym.
Egzegeza definicji dochodu:
Dochód jest sumą wynagrodzeń czynników wytwórczych.
Mamy trzy czynniki wytwórcze:
kapitał
praca
ziemia
Wynagrodzenie czynnika pracy pensja, płaca
Wynagrodzenie czynnika kapitału stopa procentowa (odsetki)
Wynagrodzenie czynnika ziemi
różniczkowa renta gruntowa
Polega na zróżnicowaniu wynagrodzenia z ziemi z tytuły: jakości gleb (5 klas), usytuowania gruntów względem centrów, rynku lokalnego, infrastruktury, ośrodków zbytu (czynnik logistyczny), ukształtowanie powierzchni, okres wegetacyjny roślin, usytuowania gruntów względem rozłogów etc.
renta kwalifikacji (umiejętności)
renta rzadkości czynnika ziemi (renta absolutna)
Grunty w centrum miasta są droższe, czyli mniejsza podaż gruntów w centrum. Zakupy ziemi można traktować jako lokatę, lokata która jest nastawiona na trzecia rentę tzw. absolutną rentę rzadkości czynników wytwórczych.
renta dobrostanu (renta: krajobrazowa, środowiskowa)
Europ w stosunku do USA ma znacznie gorsze warunki produkcji żywności, produkujemy 1/3 drożej. W niektórych państwach UE, podatnicy płacą podatek od środowiska (???)
Produkcja:
finalna
końcowa
globalna
gotowa
Podmioty wytwarzające produkty, które przepływają z jednego do drugiego zastosowania kapitału, pracują w warunkach motywu dochodu i zysku. Najpierw dochód, później zysku, ale oni wszyscy produkują produkcję końcową.
Produkcja finalna jest przeznaczona bezpośrednio do konsumpcji, zakończona.
Produkcja końcowa nie musi oznaczać finalna.
Produkcja końcowa jest dochodem popytu pośredniego przepływu.
Dochodu produkcji liczone są w cenach czynników wytwórczych.
W jakich cenach dochód nr 1. ma być prowadzony?
Mamy do wyboru: w cenach czynników wytwórczych, czy w cenach rynkowych?
Ze względu na przepływy czynników wytwórczych (pracy, ziemi, kapitału) od fazy surowca po jego formę finalną stosujemy rachunek dochodu według cen czynników wytwórczych, czyli wynagrodzeń tych czynników wytworzonych, czyli rent.
Dochód jest sumą wartości nowo wytworzonej w ciągu roku.
W jakich cenach liczy się ten dochód?
Liczy się wg cen rynkowych, jak i według cen czynników wytwórczych.
Dochód jest sumą konsumpcji i akumulacji (inwestycji, oszczędności) poniesionych w ciągu roku.
Ten dochód liczy się wg cen rynkowych.
Rachunek dochodu w cenach rynkowych jak i w cenach czynników wytwórczych powinien być taki sam, czy różny w gospodarce?
Odp.: Taki sam, w warunkach wolnej konkurencji. W praktyce będzie on jednak różny, ale z innego powodu jakimi są np. monopole, digopole, oligopole, brak wolnej konkurencji. Czyli przez zewnętrzne warunki instytucjonalne.
Istnieje 6 mierników rachunku dochodu, różnią się one polem recepcji (oddziaływania) mowa o SNA:
GNP- Gross National Product 1. PNB (Produkt Narodowy Brutto) i 2. PNN (Produkt Narodowy Netto); składa się na niego 9 elementów
DNP- Domestic National Product 3. PKB (Produkt Krajowy Brutto) i 4. PKN (Produkt Krajowy Netto); składa się na niego 9 albo 8 elementów, gdyż niekiedy nie liczy się amortyzacji
NI- National Income 5. Dochód Narodowy; licząc go korzystamy z 7 elementów
DPI- Disposable Personal Income 6. Dochód do dyspozycji gospodarstw domowych; liczony w cenach czynników wytwórczych; składa się na niego 4 elementy
Liczy się to samo, ale nie tak samo i wynik ma być tożsamy.
9-10-2006
3