Wykład 09.12.2010 r.
Psychologia osobowości
Harry Sullivan
Zerówka 13.01 zerówka z osobowości, a 20.01 zerówka psychopatologia.
Sytuacja interpersonalna- to wszystko to, co dana sobą pokazuje na zewnątrz. Analizie podlega nie osoba, a sytuacja interpersonalna (czyli sposób wchodzenie w interakcji osoby). Struktura osobowości jest złożona jest ze zdarzeń interpersonalnych, a nie intrapsychicznych.
Osobowość przejawia się w taki sposób, w jaki dana osoba wchodzi w relacje interpersonalne, lub w stosunku do reprezentacji tych osób.
Osobowość jest bardzo dynamiczna, nie jest stała. Jest dynamicznym ośrodkiem różnych procesów, które zachodzą w polach interpersonalnych. Najważniejsze właściwości: dynamizm, personifikacje, procesy poznawcze.
Dynamizm- względnie trwały wzorzec transformacji energii. Transformacja energii będą to wszelkie zachowania. Mogą być one zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne będą jawnymi, tymi które są obserwowalne, a wewnętrzne- ukryte (np. myślenie). Zachowania mają swój specyficzny dynamizm. Wzór zachowania jest czymś trwałym, czymś takim jak nawyk- jest trwały i powtarza się. Konsekwencją tego pewnego nawykowego wzoru zachowania jest również wzorzec. Jest to otoczka nieistotnych różnic szczegółowych. Do tego wzorca można dodać różne oboczne, czy nowe wzorce zachowania, ale nie zmieniając go. Dynanizmy charakterystyczne dla ludzi: charakteryzują stosunki interpersonalne danej osoby:
dynamizm wrogości, pożądliwości, strachu (najczęściej występujące, ponieważ są podstawowe). Dynanizmy to każda nawykowa reakcja wobec jednej osoby, lub grupy osób. Wszyscy ludzie mają te same dynanizmy, ale przejawiające się w różny sposób w zależności od sytuacji i doświadczeń życiowych. Tymi dynanizmami posługują się różne strefy ciała, które wykorzystujemy w nawiązywaniu relacji (ręce, usta, odbyt, narządy płciowe).
Strefa zawiera aparat efektorowy służący do wykonywania działania, oraz aparat łączący zwany eduktorem, który łączy w ośrodkowym układzie nerwowym mechanizm efektorowy z receptorowym. Większość dynanizmów służy zaspokajaniu podstawowych potrzeb.
Twórcza jaźń.
Powstaje w wyniku lęku. Lęk jest wytworem stosunków interpersonalnych. Początkowo przechodzi z matki na dziecko, w późniejszym życiu jest wywoływany przez zagrożenie bezpieczeństwa danej osoby.
Dziecko uczy się, że może unikać kary, gdy zastosuje się do poleceń rodziców. Te środki ochronne tworzą system jaźni. Dobre Ja dopuszcza pewne zachowania natomiast złe Ja zabrania innych form. W ten sposób uczymy się stosować środki ochronne i środki kontroli swojego zachowania. System jaźni jest swego rodzaju strażnikiem bezpieczeństwa danej osoby ale ma tendencję do izolowania się od reszty osobowości i eliminuje informacje niezgodne z jego aktualną organizacja i potrzebami, w skutek czego nie odnosi korzyści z doświadczenia. Jaźń broni daną osobę przed lękiem (a więc chroni ją przed krytyką i obdarza wielkim szacunkiem).
Jaźń jest treścią świadomą, gdy dana osoba jest zadowolona z szacunku, jakim darzy samą siebie, z prestiżu, jakim cieszy się wśród innych osób, oraz z poważania i uległości jaką jest obdarzana. Wówczas mam dobrą samoocenę.
Personifikacje.
Jest to wyobrażenie jakie dana osoba ma os sobie lub o kimś innym. Składają się na nią uczucia, postawy, przekonania, a jej źródłem są doświadczenia wyniesione z zaspokajania potrzeb i są związane z doświadczanym lękiem. Każda relacja interpersonalna przynosząca zadowolenie przyczynia się do wytworzenia pozytywnego obrazu osoby, dzięki której osiąga się to zadowolenie.
Personalizacja matki- są różnego rodzaju np. dobra matka, zła matka, matka uwodzicielska itp. Personifikacja złej matki wytwarza się pod wpływem doświadczeń z matką, które budzą u dziecka lęk. Wszystkie te personifikacje łączą się razem tworząc personifikację złożoną. Są one tworzone w celu radzenia sobie z ludźmi w dość specyficznych sytuacjach interpersonalnych. To co zostało już raz ukształtowane jest bardzo trudne do zmiany utrzymuje się bardzo długo i wpływa na nasze postawy wobec innych ludzi.
Personifikacja ojca, podobnie jak matki, może być różna. W zależności od tej personifikacji np. osoba może postrzegać innych, starszych od siebie mężczyzn jako nikczemnych i despotycznych (w przypadku personifikacji złego ojca).
Personifikacje tworzone w pierwszych latach życia służą tłumieniu lęku w danym momencie, a w latach późniejszych mogą zakłócać stosunki interpersonalne.
Personifikacja samego siebie: dobre Ja i złe Ja. Podlega tym samym prawom, co personifikacje innych osób. Przy dobrej personifikacji samego siebie będziemy mieć dobre stosunki z innymi osobami.
Personifikacje wspólne dla różnych osób- stereotypy.
Dynamika osobowości wg Sullivana:
Osobowość jest systemem energetycznym, który składa się z czynności redukujących napięcie, a w konsekwencji- lęk. To napięcie można uznać za potrzeby określonych transformacji energii, które likwidując dane napięcie, które towarzysząc zmianom stanu psychicznego łączą się ze zmianą świadomości. Ta zmiana która się dokonuje daje nam zadowolenie.
Źródła napięcia: potrzeby organizmu, są związane z fizjochemicznymi wymaganiami życia. Potrzeby mogą mieć charakter ogólny lub specyficzny i są związane z pewnymi strefami ciała (np. potrzeba ssania u dorosłych). Wszystkie te potrzeby układają się hierarchicznie i muszą być zaspokojone aby przejść do szczebli wyższych. Rezultatem tych potrzeb jest osiągnięcie zadowolenia. Natomiast apatia jest rezultatem długotrwałego niezaspakajania potrzeb i powoduje ogólne obniżenie napięć.
Uwolnienie się od lęku- lęk w tym wymiarze jest odczuciem napięcia, które wynika z rzeczywistego lub wyobrażonego zagrożenia bezpieczeństwa danej osoby. Zmniejsza efektywność zaspokajania potrzeb, co zaburza stosunki interpersonalne i jednocześnie zaburza procesy myślowe. Intensywność lęku zależy od sposobu spostrzegania zagrożenia: czy dana osoba może sobie z nim poradzić, czy nie. Ważna jest skuteczność operacji ochronnych, jakimi dysponuje dana osoba. To najważniejszy element oddziaływujący wychowawczo na dziecko. Sposób patrzenia matki na dziecko, jej postawa itp.
Transformacja energii- dochodzi do niej przy wykonywaniu jakiejkolwiek pracy, jest to czynność zewnętrzna angażująca mięśnie prążkowane, lub też praca umysłowa. Czynności umysłowe głownie skupiają się na jakości spostrzegania itp. Rolą tych czynności jest redukcja napięcia. I są one uwarunkowane przez społeczeństwo w jakim żyje dana jednostka: podlegamy pewnym normom i zasadom.
Stadia rozwoju osobowości:
Na ćwiczeniach!!
Wyznaczniki rozwoju:
Dziedziczność- pewne uzdolnienia, które dziedziczymy po rodzicach. W czasie naszego rozwoju tylko doskonalimy te zdolności.
Dojrzewanie- daje podwaliny dla rozwoju poszczególnych np. umiejętności, takich jak: siadanie, wstawanie, chodzenie, ryzowanie, granie itp.
Kultura, w której żyjemy-oddziałuje na nas poprzez system stosunków interpersonalnych. Prowadzi do ukształtowania się zdolności i rzeczywistych dokonań, dzięki którym osiąga cel w postaci redukcji napięcia a tym samym zaspokojenia potrzeb.
Sullivan uważał, że osobowość zmienia się w każdym czasie kiedy powstaje nowa sytuacja interpersonalna, ponieważ organizm ludzki jest niezwykle plastyczny i giętki. Nasz rozwój zależy od tego, od czego zależy nasz dalszy rozwój, najważniejszym czynnikiem jest lęk- jeżeli lęk jest silny to mała jest szansa na zmianę. Przy mniejszym poziomie lęku czynnikami kształtującymi są podejmowane próby i osiągane sukcesy i porażki. W przypadku wielu porażek ponownie dołącza się lęk. Sullivan był zdania, że można wszystko zmienić w swoim życiu, ale jest to możliwe w przypadku osób zdrowych psychicznie, przy dużych deficytach jest z tym olbrzymi problem.