32. pH jako czynnik wpływający na rozmieszczenie gatunku
W początkowym okresie rozwoju ekologii roślin sądzono, że pH gleby jest głównym czynnikiem ograniczającym rozmieszczenie wielu gatunków roślin. Obecnie temu czynnikowi przypisuje się znacznie mniejszą rolę niż niegdyś. Niektóre gatunki roślin mają bardzo ścisłe wymagania w stosunku do pH gleby, inne tolerują gleby o różnej kwasowości. Rośliny o ścisłych wymaganiach w stosunku do pH mogą być jednak w istocie ograniczane nie przez samą kwasowość gleby, lecz przez związaną z kwasowością dostępność określonych substancji pokarmowych.
Klasycznego przykładu ograniczania rozmieszczenia roślin przez pH gleby dostarcza praca Tansleya (1917), w której zostały opisane dwa gatunki roślin z rodzaju Galium. Galium Sylvestre rośnie tylko na glebach wapiennych o pH > 7.0, podczas gdy bliski gatunek Galium saxatile rozwija się wyłącznie na glebach kwaśnych o pH na ogół niższym niż 5.0
U wielu gatunków roślin pH gleby może wpływać na wzrost i żywotność, rzadko jest jednak najważniejszym czynnikiem ograniczającym rozmieszczenie.
Drobnoustroje mogą rozwijać się w bardzo szerokim zakresie pH, chociaż poszczególne ich grupy różnią się wrażliwością na odczyn. Odczyn środowiska jest czynnikiem selekcjonującym naturalne zespoły mikroorganizmów, czego przykładem może być dominacja grzybów w glebach kwaśnych lub innych sie-
dliskach o niskim pH (np. powierzchnia owoców) oraz dominacja bakterii w glebach o odczynie zbliżonym do obojętnego lub alkalicznym. Selekcje mikroorganizmów można obserwować także w kiszonkach, gdzie zakwaszenie środowiska eliminuje rozwój bakterii proteolitycznych i laseczek fermentacji masłowej. Obniżając odczyn, można chronić produkty spożywcze i pasze przed rozkładem, np. przez kiszenie warzyw i roślin paszowych.