VII wykład -Prawo Cywilne- 2004-01-17

Prawo rzeczowe

Prawo rzeczowe jest to zespół norm prawa cywilnego, które regulują powstanie, treść i ustanie prawa własności, a także innych form korzystania z rzeczy. Są to prawa bezwzględne dotyczące wszystkich osób.

Podział prawa rzeczowych:

1.

Prawa bezterminowe - prawa własności nieruchomości (służebność gruntowa).

Prawa terminowe- oznaczony okres czasu (użytkowanie wieczyste, służebności gruntu).

2.

Prawa niezwiązane - większość, własność budynków wniesionych na gruncie.

Prawa związane- wyjątki.

3.

Prawa samodzielne (samoistne)- istnieją niezależnie od innych.

Prawa akcesoryjne - uzależnione od innego, główne prawa (zastaw i hipoteka).

4.

Prawa zbywalne- mogą być przenoszone na inne osoby.

Prawa niezbywalne-służą zaspokojeniu innego podmiotu (prawa użytkowania i służebności osobistej).

5.

Prawa odpłatne- ustanawia się za wynagrodzeniem (użytkowanie wieczyste, spółdzielcze prawo do lokali, prawo własności).

Prawa nieodpłatne - ustanawia się bez wynagrodzenia (prawa własności).

6.

Prawa podzielne - należą do kilku osób, w ten sposób, że każdej z nich przysługuje część ułamkowa, prawa, którymi może samodzielnie rozporządzać (prawa własności, wieczyste).

Prawa niepodzielne - należą do pierwszego podmiotu, a gdy należą do kilku osób to nie można rozdzielić, wyodrębnić samodzielne uprawnienia (hipoteka, służebności).

Ogólna charakterystyka praw rzeczowych.

1. Prawa własności,

2. Ograniczone prawa rzeczowe - prawa, uprawnienia na rzeczy cudzej,

• użytkowanie

• służebności gruntowe i osobiste,

• prawa spółdzielcze

• zastaw zwykły- Art. 306. § 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.

§ 2. Zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej.

• zestaw rejestrowy- ust. z 6-XII-96,

• hipoteka - ust. z 6-VII-82 o księgach wieczystych i hipotekach.

Katalog praw rzeczowych jest zamknięty.

Ogólne zagadnienia:

Przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy. Wyjątki:

Art. 265. § 1. Przedmiotem użytkowania mogą być także prawa.

§ 2. Do użytkowania praw stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy.

§ 3. Do ustanowienia użytkowania na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa. Przedmiotem prawa użytkowania mogą być także prawa.

Art. 327. Przedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne. (akcje).

Art.65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece- przedmiotem hipoteki mogą być prawa np. własności do użytkowania wieczystego.

W kodeksie cywilnym pojecie rzeczy:

Art. 45. Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.

Rzeczami są przedmioty materialne tzn. takie, które odpowiadają łącznie dwóm cechom:

1. są materialnymi częściami przyrody,

2. mają charakter samoistny tzn. są na tyle wyodrębnione, że mogą być jako dobra samoistne.

Rzeczą nie są dobra niematerialne: ( utwory literackie i naukowe, wzory, wynalazki, energie, części składowe rzeczy, woda, powietrze, zwierzęta, zwłoki ludzkie i ich części).

Rzeczami są: pieniądze, bilon, rzeczy już istniejące, a nie przyszłe i zindywidualizowane, tylko poszczególne przedmioty.

Podział rzeczy na:

• ruchomość

- nieruchomość- Art. 46. § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

§ 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy.

Art. 46¹. ⁽²¹⁾ Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

Nieruchomością jest zawsze grunt.

Przede wszystkim z zasady nieruchomości są grunty, a budynki gdy przepis szczególny tak stanowi. Jeżeli taki wyjątek nie jest przewidziany to budynek stanowi część składową nieruchomości gruntowej. Jeżeli taki wyjątek nie jest przewidziany to budynek stanowi część składową nieruchomości gruntowej.

W świetle obowiązującego prawa odrębne nieruchomości mogą stanowić- wyjątki:

1. Budynki wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gminy wzniesione przez użytkownika wieczystego,

2. Budynki wzniesione przez rolną spółdzielnię produkcyjną na gruncie Skarbu Państwa. Są własnością spółdzielni.

3. Lokale wyodrębnione jako samodzielna nieruchomość zgodnie z ustawą z 1994-VI-24 o własności lokali.

Ruchomością jest wszystko, co nie jest nieruchomością. Są prawa rzeczowe dotyczące tylko nieruchomości np. użytkowanie wieczyste, hipoteka, spółdzielcze prawa do lokali. Są też prawa rzeczowe dotyczące tylko rzeczy ruchomych: zastaw. Są też takie, które dotyczą rzeczy ruchomych i nieruchomych: prawa własności i użytkowania.

Podział rzeczy:

1. rzeczy oznaczone, co do gatunku - odpowiadają pewnym cechom rodzajowym np.: wagi, miary.

2. rzeczy oznaczone, co do tożsamości- to rzeczy oznaczone wg. Cech indywidualnych, właściwych dla tej rzeczy.

Części składowe rzeczy:

Art. 47. § 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.

§ 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

§ 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

Artykuł ten określa pojecie i los prawny części składowych. Częścią składową rzeczy, jeżeli spełnione są łącznie trzy przesłanki:

1. Musi on być połączony z rzeczą główną w części fizycznej jak i gospodarczej.

2. Połączenie musi być tak silne, że odłączenie tego przedmiotu spowodowałoby zasadnicze zmiany całości rzeczy, albo tego przedmiotu.

3. Połączenie części składowej z rzeczą musi być trwałe, a nie dokonane tylko na pewien okres czasu.

Za część składową nieruchomości uważa się prawa związane z jej własnością, np. służebność rzeczowa - Art. 50. Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.

Zasada zgodnie, z którą części składowe (superficis solo cedit) tracą swój samodzielny byt. Ma szczególne znaczenie w odniesieniu do nieruchomości przede wszystkim ze względu na sytuację prawną wznoszonych na grunt budynków, urządzeń czy rosnących roślin. Zasada ta została rozwinięta w dwóch przepisach.

Art. 48. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania. Do części składowej gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntami związane jak drzewa i rośliny trwale zasadzone.

Art. 191. Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową. Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomą, tak, że stała się jej częścią składową.

Superficis solo cedit- częścią składową gruntu są budynki z nimi na trwałe związane.

Art. 231. § 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

§ 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Uprawnienia ma samoistny posiadacz w dobrej wierze.

Art. 336. Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Ta zasada jest przepisem bezwzględnie obowiązującym, nie można go zmienić w drodze umowy.

Przynależności - Art. 51. § 1. Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.

§ 2. Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej.

§ 3. Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.

Dany przedmiot będzie przynależnością, jeżeli łącznie spełnione są przesłanki:

1. Przynależnością może być tylko rzecz ruchoma,

2. Musi być ona pomimo związku z rzeczą główną, rzeczą odrębną,

3. Musi pozostawać z rzeczą główną w stosunku gospodarczym podporządkowania pomaga w korzystaniu z rzeczy głównych.

4. Musi być potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem,

5. Musi pozostawać z rzeczą główną w faktycznym związku,

6. Przynależnością jest tylko taka rzecz, która stanowi własność właściciela rzeczy głównej.

Zgodnie z art. 52 czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba, że co innego wynika z treści czynności prawnej, albo z przepisów szczególnych. Przepis względnie obowiązujący.

---