Ogolny podział gwintow
- trapezowe: symetryczne i nie symetryczne
- zwykłe: drobne, grube
- jednokrotne i wielokrotne
- prawe i lewe
Gwinty zwykłe - występują najczęściej w elementach niezbyt dokładnych, produkowanych seryjnie lub masowo. Gwinty drobne mają mniejszą podziałkę niż gwinty zwykłe o tej samej średnicy. Ze względu na mniejszą głębokość gwintu są one stosowane w celu zwiększenia średnicy rdzenia śruby; są nacinane na tulejach, rurach itd.
Gwinty grube - są stosowane w zarysach trapezowych przy d^22 mm,
głównie w przypadkach, gdy o obciążalności połączenia decydują naciski jednostkowe na powierzchniach roboczych gwintu, np. w połączeniach spoczynkowych często odkręcanych.
W gwintach wielokrotnych istnieje kilka początków (wejść) poszczególnych zwojów gwintu (rys. 6.5). Zwoje są równoległe do siebie, a ich początki — symetrycznie rozstawione na obwodzie walca (np. w gwincie 3-krotnym co 120°). Dla gwintów wielokrotnych określa się skok gwintu P/j, równy podziałce linii śrubowej
Gwinty jednokrotne są stosowane głównie we wszystkich połączeniach spoczynkowych, m.in. ze względu na ich samohamowność, zabezpieczeńI przed luzowaniem, łatwiejsze i tańsze wykonanie. Gwinty wielokrotne stosuje się w apołączeniach ruchowych, w których jest wymagane duże przesunięcie przy jednym obrocie śruby, wysoka sprawność, niesamo hamowność itp.
Gwinnty prawe i lewe Powszechnie stosuje się gwinty prawe. Gwinty lewe są używane wówczas, gdy wynika to ze względów konstrukcyjnych lub w celu zabezpieczenia nakrętki przed odkręcaniem się podczas pracy urządzenia. Najczęściej są używane gwinty od M3 LH do M52 LH.
Gwint metryczny. Podstawowym gwintem o zarysie trójkątnym jest gwint melryczny (rys. 6.4a), znormalizowany w PN-ISO 965-1, -2, -3:2001 — dla ..« lnic 1-^600 mm oraz w PN-74/M-02012 — dla 0,25-^0,9 mm. Gwinty meli yiv.ne są stosowane głównie w połączeniach spoczynkowych. Do ich zalet zalicza się dużą wytrzymałość ze względu na duży kąt gwintu (a = 60°), samohamowność, małą wrażliwość na niedokładność wykonania itp.
Gwinty trapezowe. Gwinty trapezowe dzieli się na: metryczne ISO (PN-i« » ¡901:1995, rys. 6Ab) oraz niesymetryczne (PN-88/M-02019, rys. 6.4c). loci nich rozróżnia się gwinty drobne (drobnozwojne), zwykłe i grube. Ze względu na stosowanie różnych skoków przy i liniej średnicy gwintu w oznaczeniach zawsze podaje się skok gwintu.
Gwint prostokątny nieznormalizowany jest obecnie losowany tyj w wyjątkowych przypadkach w produkcji jednostkowej, ponieważ jego zaduil są lepiej spełniane przez gwint trapezowy, który może przenieść większe obciazenią oraz jest łatwiejszy do wykonania.
Gwint rurowy walcowy. stosowanym głównie do łączenia przewodu rurowych. Jest to gwint calowy drobnozwojny (kąt gwintu a = 55°). Oznaczeniem gwintu jest litera G oraz oznaczenie wielkości gwintu (np. G 1V4);
Gwint okrągły. Ze względu na zaokrąglony zarys gwint okrągły charakteryzuje się dużą wytrzymałością zmęczeniowa zwłaszcza przy obciążeniach udarowych. Jest on stosowany w połączeniach spoczynkowych często rozłączanych, m.in. w złączach wagonowych, hakach dźwigów, przewodach pożarniczych.
Gwinty stożkowe. Gwint stożkowy powstaje podobnie jak gwint walców z tą różnicą, że jest nacinany na powierzchni stożka Gwinty stożkowe są stosowane do łączenia przewodów rurowych wodnych, paliwowych smarowych itd.
Gwinty toczne. Miedzy śrubę a nakrętkę są wprowadzone kulki, przetaczające się po powierzchni lini roboczych gwintu. Średnice i skoki tych gwintów są znormalizowane
Uklad sił. Obciążenie gwintu następuje pod koniec dokręcania nakrętek polaczeniach gwintowych spoczynkowych oraz przy wykonywaniu pracy na drodze, jak np. podczas podnoszenia lub przesuwania ciężaru w mechanizmach śrubowych.
Wytrzymałość gwintu. Naciski na powierzchniach roboczych gwintu śruby i nakrętki są rozłożone nierównomiernie. Powodem tego są odkształcenia sprężyste gwintu oraz różna sztywność śruby i nakrętki wskutek czego największe naciski występują na pierwszym roboczym zwoju
W związku z tym w obliczeniach gwintu przyjmuje się niewielkie wartości nacisków dopuszczalnych:
k0 » 0,3kc — w połączeniach spoczynkowych dokręcanych tylko przy montażu,
k0 ~ 0,2kc — w połączeniach spoczynkowych często dokręcanych i odkręcanych (np. śruby mocujące w przyrządach),
k0 ~ 0, \5kc — w połączeniach półruchowych rzadko uruchamianych (np. w podnośniku śrubowym),
k0 ~ 0, lkc — w połączeniach ruchowych często pracujących (śruby pociągowe w obrabiarkach, śruby w prasach śrubowych itp.).
Jeśli śruby i nakrętki są wykonane z różnych materiałów, to należy przyjąć
wartości k0 dla materiału słabszego.
PRZYPADKI OBCIĄŻENIA POŁĄCZEŃ NITOWYCH
1. Połączenia obciążone tylko siłą rozciągającą. Rozpatrywane połączenie Jest skręcane (montowane) bez obciążenia gwintu siłą osiową rozciągającą lub ściskającą. Przykładem takiego połączenia jest obciążenie haka. Średnicę rdzenia śruby wyznacza się z warunku wytrzymałościowego na rozciąganie
2. Połączenia obciążone jednocześnie siłą osiową Q oraz momentem skręcającym. Połączenia takie są bardzo często stosowane, głównie jako ruchowe. Przykładami elementów obciążonych w podany sposób są śruby pociągowe obrabiarek, śruby podnośników, nakrętki rzymskie — służące do naciągania lin.