Agencje wykonawcze
Istota i cel utworzenia agencji wykonawczej
Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa. Tak mówi artykuł 18 ustawy o finansach publicznych.
Agencja wykonawcza wprowadzona została jako zupełnie nowa jednostka SFP, jej celem jest realizowanie kluczowych zadań państwa.
Powołanie nowej formy gospodarowania netto ma za zadanie wykonanie podstawowych celów ustawodawczych, mianowicie realizacji zasady jawności i przejrzystości gospodarki finansami publicznymi.
Wynika to przede wszystkim z likwidacji państwowych zakładów budżetowych, których zadania mogłyby przejąć, w części agencje wykonawcze.
Status prawny agencji wykonawczej
Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną utworzoną na podstawie odrębnej ustawy, wzorowaną na rozwiązaniach przyjętych w rozporządzeniu Rady (WE) nr 58/2003 z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiającym statut agencji wykonawczych, które realizują niektóre zadania w zakresie zarządzania programami wspólnotowymi.
Zgodnie z brzmieniem art. 92 przepisów wprowadzających z dniem 1 stycznia 2012 r. agencje rządowe staną się agencjami wykonawczymi.
Należą do nich :
1.Agencja Nieruchomości Rolnych o której mowa w ustawie z dnia 19 pażdziernika 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
2.Wojskowa Agencja Mieszkaniowa działająca na podstawie ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
3.Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości działająca na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości
4.Agencja Rynku Rolnego funkcjonująca w oparciu o przepisy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych
Zasady działania agencji
Mówi o tym artykuł 19 o ustawie o finansach publicznych;
-Zasady działania agencji wykonawczej określa ustawa, o której mowa w art. 18, oraz status
-Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, wymogi, jakie powinien spełniać statut agencji wykonawczej, w celu zapewnienia jednolitej i przejrzystej organizacji wewnętrznej agencji wykonawczych pod względem instytucjonalnym.
Art. 19 jednoznacznie określa, co stanowi podstawę funkcjonowania agencji. Zgodnie z jego brzmieniem agencja wykonawcza funkcjonuje w oparciu o ustawę, która ją utworzyła oraz o statut, z tym że w zakresie statutu ust. 2 przepisu daje możliwość określenia szczególnych jego wymogów Radzie Ministrów.
Zasady prowadzenia gospodarki finansowej (odesłanie)
Art. 20 mówi że :
Agencja wykonawcza prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w niniejszej ustawie i w ustawie, o której mowa w art. 18.
Art. 20 jest przepisem zupełnie zbędnym, gdyż określa tylko odsyłająco, na jakich podstawach agencja prowadzi gospodarkę finansową, stanowiąc, że podstawą tej gospodarki jest ustawa tworząca agencję oraz o ustawach o finansach publicznych.
Roczny plan finansowy agencji wykonawczej
Mówi o tym art. 21, który obejmuje :
1)Przychody z prowadzonej działalności
2)Dotacje z budżetu państwa
3)Zestawienie kosztów
a)Funkcjonowania agencji wykonawczej
b)Realizacji zadań ustawowych, z wyszczególnieniem kosztów realizacji tych zadań przez inne podmioty
4) Wynik finansowy
5) Środki na wydatki majątkowe
6) Środki przyznane innym podmiotom
7) Stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku
8) Stan środków pieniężnych na początek i koniec roku
Projekt rocznego planu finansowego agencji wykonawczej ustala jej właściwy organ w porozumieniu z ministrem sprawującym nadzór nad agencją wykonawczą. Po zatwierdzeniu przez ministra sprawującego nadzór projekt jest przekazywany Ministrowi Finansów, w trybie i terminach określonych w przepisach dotyczących prac nad projektem ustawy budżetowej.
W ramach projektu planu finansowego sporządza się plan dochodów i wydatków agencji wykonawczej ujmowanych w terminie ich zapłaty.
W planie dochodów i wydatków agencji wykonawczej planowane wydatki nie powinny być wyższe od planowanych dochodów. Planowane wydatki mogą przekraczać planowane dochody za zgodą ministra sprawującego nadzór nad agencją, wydanej po uzyskaniu opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, z zastrzeżeniem ust. 6. O dokonanych zmianach należy niezwłocznie powiadomić Ministra Finansów.
Zmiany planu finansowego nie mogą powodować zwiększenia zobowiązań agencji ani pogorszenia planowanego wyniku finansowego agencji, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.
Agencja wykonawcza może otrzymywać dotacje z budżetu państwa. Może zaciągać zobowiązania na okres realizacji danego zadania przekraczający rok budżetowy, jeżeli wydatki niezbędne na obsługę zobowiązania znajdują się w rocznym planie finansowym.
Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia gospodarki finansowej agencji wykonawczych, mając na względzie potrzebę zapewnienia jednolitości zasad finansowania agencji wykonawczych oraz przestrzegania zasad jawności i przejrzystości.
Zasady gospodarki finansowej agencji wykonawczej
Podstawą prowadzenia gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest, podobnie jak przy innych jednostkach Sektora Finansów Publicznych, roczny plan finansowy, w którym obligacyjnie zawiera się przychody z prowadzonej działalności, dotacje z budżetu państwa, zestawienie kosztów funkcjonowania agencji oraz realizacji zadań ustawowych, wynik finansowy, środki przyznane innym podmiotom, stan należności i zobowiązań oraz środków pieniężnych na początek i koniec roku obrachunkowego.
W zakresie funkcjonowania planu finansowego agencji wykonawczej jest, że projekt tego planu ustalany jest przez właściwy organ w porozumieniu z ministrem właściwym sprawującym ogólny nadzór nad konkretną agencją, który zatwierdza ten plan.
Zatwierdzenie planu w związku z włączeniem go do prac nad budżetem państwa, musi się odbyć już drogą oficjalną, gdyż agencja wykonawcza należy do tych jednostek SFP, których plany finansowe są zamieszczane w załączniku do ustawy budżetowej i ujmuje się je oddzielnie dla poszczególnej agencji.
Niezbędne elementy planu finansowego agencji
Należą do niego :
-Tworzenie planu finansowego w układzie memoriałowym oraz w ramach ich planów w układzie kasowym
-Przygotowanie planów finansowych w układzie zadaniowym na rok obrachunkowy i dwa kolejne lata
-W planie finansowym wydatki nie powinny być wyższe od planowanych dochodów, jednak za zgodą ministra sprawującego nadzór wydaną w porozumieniu z Ministrem Finansów wydatki te mogą przewyższać planowane dochody
-Zmiany przychodów i kosztów mogą być dokonywane jedynie za zgodą ministra sprawującego nadzór wydaną po uzyskaniu opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu przy czym zmiany te nie mogą powodować zwiększenia zobowiązań agencji ani pogorszenia planowanego wyniku finansowego
Obowiązki wpłat agencji
Mówi o tym art. 22 podpunkty 1,2,3,4 :
Agencja wykonawcza jest obowiązana corocznie wpłacać do budżetu państwa, na rachunek bieżący dochodów państwowej jednostki budżetowej obsługującej ministra sprawującego nadzór nad tą agencją, nadwyżkę środków finansowych ustaloną na koniec roku, pozostającą po uregulowaniu zobowiązań podatkowych, z zastrzeżeniem ust. 3.
Podpunkt 2 :
Nadwyżkę, o której mowa w ust.1, agencja wykonawcza przekazuje niezwłocznie po uregulowaniu zobowiązań wymagalnych z okresu sprawozdawczego, nie póżniej jednak niż do dnia 30 czerwca roku następującego po roku, w którym nadwyżka powstała.
Podpunkt 3 :
W szczególnie uzasadnionych przypadkach wynikających z konieczności zapewnienia sprawnego i pełnego wykonywania zadań agencji wykonawczej Rada Ministrów może, na wniosek ministra sprawującego nadzór nad agencją wykonawczą, wyrazić zgodę, w formie uchwały, na nie wpłacenie nadwyżki, o której mowa w ust. 1.
Podpunkt 4 :
Minister sprawujący nadzór nad agencją wykonawczą w porozumieniu z Ministrem Finansów określi, w drodze rozporządzenia, sposób ustalania nadwyżki, uwzględniając potrzebę zapewnienia ciągłości finansowania zadań agencji, dokonywania inwestycji niezbędnych do wykonywania zadań państwa oraz mając na względzie żródła finansowania zadań realizowanych przez agencję.
Przepisy nie pozwalają jednak na wyłączenie obowiązku wpłat lub na takie ustalenie sposobu wyliczenia nadwyżki, które powodowałby brak wpłat do budżetu.
Wyjątek od dokonywania wpłat
Możliwość ta uzależniona jest od wystąpienia kilku warunków.
Po pierwsze musi wystąpić szczególnie uzasadniony przypadek odstąpienia od pobierania przez budżet wpłat nadwyżki. Uzasadnieniem będzie w tej sytuacji taki stan finansowy agencji, który po dokonaniu przez nią wpłaty wykazanej nadwyżki mógłby spowodować zachwianie jej równowagi finansowej, a za tym idzie obawa o ciągłość, pewność i sprawność wykonywania przez nią zadań.
Po drugie zgodę na odstąpienie od wpłaty nadwyżki musi wyrazić Rada Ministrów na wniosek ministra sprawującego nadzorującego nadzór nad agencją. Zgoda musi zostać wyrażona w formie uchwały.
4