I. Cegły elewacyjne

1. Najpopularniejsze rodzaje cegieł używanych na elewacje

Najpopularniejszymi typami cegieł ceramicznych używanych do wykonywania elewacji są cegły licowe (licówki) oraz cegły klinkierowe.

• Cegły licówki produkowane są jako pełne lub drążone, w których przynajmniej dwie powierzchnie są specjalnie wykończone, gdyż tworzą elewację budynku. Żadna polska norma nie stawia wymagań co do wymiarów, wiec na rynku panuje tutaj pełna dowolność.

Kształtki licówki są to wyroby ceramiczne (też pełne lub drążone), w których przynajmniej jeden bok jest profilowany. Produkuje się je o różnych kształtach, zaś zastosowanie znajdują jako detale elewacyjne - np. podokienniki, gzymsy, stopnie schodów. Otwory wydrążone w cegłach jak i w kształtkach powodują zmniejszenie ciężaru oraz poprawiają izolacyjność cieplną. Cegły i kształtki są trwałe i mają dużą wytrzymałość na ściskanie. Są odporne na działanie mrozu i przenikanie wilgoci (mają małą nasiąkliwość).

Surowcem do produkcji cegieł i kształtek jest specjalnie dobierana, sezonowana glina, bez domieszek margla, siarczanów i innych składników pogarszających jakość wyrobów. Jako dodatek może służyć piasek (lecz w niewielkich ilościach) oraz bazalt. Wypala się je w temperaturze ok. 1000^oC.

• Cegły klinkierowe również wykonywane jako pełne lub drążone. Jednakże wymagania normowe dla nich są dużo większe niż dla innych wyrobów ceramicznych. Dotyczy to szczególnie odporności na uderzenie, odchyłek wymiarowych oraz dopuszczalnych uszkodzeń wyrobów. Norma zaleca, aby cegła upuszczona z wysokości 1,5 m. Nie rozpadła się na kawałki, może co jedynie się wyszczerbić lub pęknąć.

Surowcem do ich produkcji są specjalne gliny ogniotrwałe, bez domieszek margla, pirytu i innych. Po wypaleniu otrzymuje się wyroby o zwartej i spieczonej strukturze. Podobnie jak cegły licowe są one trwałe, szczelne i mają dużą wytrzymałość na ściskanie. Z cegieł klinkierowych można murować ściany konstrukcyjne, znajdujące się w środowisku wilgotnym i narażonym na uszkodzenia mechaniczne.

2. Sposoby murowania ścian warstwowych.

Budowa ściany warstwowej jest taka, iż składa się z dwóch warstw muru, oddzielonych od siebie szczeliną szerokości 5 - 15 cm, którą zazwyczaj wypełnia się materiałem izolacyjnym (pozostawienie szczeliny pustej jest niewystarczające pod względem przepisów dotyczących przenikania ciepła). Wewnętrzna warstwa ściany pełni rolę konstrukcyjną, zaś zewnętrzna jest tylko warstwą osłonową, chroniącą izolację termiczną przed deszczem, wiatrem, wahaniami temperatury oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Warstwy ściany są łączone kotwami, czyli prętami stalowymi wykonanymi z nierdzewnych prętów stalowych średnicy 4-6 mm. Muszą one zapewnić współpracę obu warstw ściany. Jest to ważne szczególnie latem, kiedy pod wpływem różnic temperatur między dniem i nocą zewnętrzny mur się odkształca. Sposób, w jaki zostanie wybudowany mur ma bardzo duży wpływ na właściwą współpracę wszystkich warstw ściany szczelinowej. Zaleca się murować obie warstwy ściany równocześnie. Ze względów bezpieczeństwa nie należy rozpoczynać murowania od wykonywania warstwy osłonowej, gdyż ma ona małą sztywność i może się wywrócić. Różnica poziomów wykonywanych warstw nie powinna przekraczać 50 cm. W pionie kotwy powinny być rozmieszczone co 45 cm (mur wykonany z sześciu cegieł wysokości 6,5 cm każda), w poziomie co 50 cm. Ścianę warstwową można też wykonywać w inny sposób, kolejno murując warstwę nośną, układając warstwę izolacyjną i wznosząc warstwę osłonową. Tą metodą ściany wznosi się szybciej, jednak oddzielne murowanie warstw może spowodować pękanie muru. Taki sposób murowania uniemożliwia również właściwe zamontowanie kotew. Ściany warstwowe można murować ze szczeliną wentylowaną lub nie wentylowaną. W pierwszym rodzaju w warstwie osłonowej wykonuje się otwory odpowietrzające i odwadniające. Zazwyczaj w najniższej warstwie muru co czwartą spoinę pionową pozostawia się pustą Również w taki sposób odpowietrza się mury nad oknami, drzwiami oraz w okapie. Aby zapobiec zawilgoceniu warstwy izolacyjnej, na kotwy nakłada się specjalne krążki odciekowe z blachy lub z tworzywa (tzw. kapinosy). Powodują one, iż skraplająca się woda spływa bezpośrednio do szczeliny powietrzne.

3. Obmurowywanie ścian w budynkach już istniejących.

Cegłami klinkierowymi lub licowymi można obmurowywać ściany budynków już istniejących. Planując obmurówkę (oblicówkę) ścian należy w projekcie przewidzieć odpowiednio większą szerokość fundamentu. W budynkach istniejących należy zazwyczaj dobudować fundament lub belkę podwalinową, aby oprzeć na nich mur z cegieł elewacyjnych. Oblicówkę przymocowuje się do istniejącej ściany kotwami, stosując najczęściej 4 kotwy na 1 m² ściany. Często cegłą klinkierową lub licową obmurowuje się ściany budynków o konstrukcji szkieletowej. Oblicówkę mocuje się do słupów konstrukcyjnych nierdzewnymi kotwami metalowymi. Rozstaw kotew jest wiec uzależniony od rozstawu słupów znajdujących się w ścianie.

4. Zalecenia przy murowaniu

Wygląd estetycznej elewacji zależy nie tylko od jakości materiału, ale również od sposobu wiązania cegieł. Możliwości wykonania muru jest wiele. Wybór wiązania ma wpływ na czas wykonania ściany. Estetyczną i trwałą elewację uzyska się poprzez sprawdzone metody murowania:

• Uwzględniając nasiąkliwość cegieł

• Mieszając cegły z kilku palet

• Używając narzędzi murarskich właściwych dla wykonywanej czynności

• Dostosowanie zaprawy do wybranego sposobu spoinowania

• Szczelne wypełnienie spoiny między cegłami

• Chronienie powierzchni licowej przed zabrudzeniem

• Nie murowanie w czasie deszczu i mrozu

• Chronienie wymurowanej ściany przed zabrudzeniem i silnym deszczem, przykrywając ją folią lub brezentem

5. Spoinowanie

Popularną metodą jest jednoczesne murowanie i spoinowanie. Spoiny pomiędzy cegłami dokładnie wypełnia się zaprawą, a następnie od strony zewnętrznej nadaje im się odpowiedni kształt. Lepsze efekty uzyskuje się spoinując mur już po jego wzniesieniu. Jest to jednak bardziej pracochłonne. Spoiny muszą mieć kształt, który zabezpiecza mur przed zbieraniem się wody, lodu i śniegu. Nadaje się go specjalnie ukształtowaną kielnią - spoinówką. Spoinując należy pamiętać, że nadmiar zaprawy na wewnętrznej powierzchni muru osłonowego zmniejsza szerokość szczeliny wentylacyjnej, co może prowadzić do powstawania mostków termicznych.

6. Dbałość o trwałą i ładną elewację.

Podczas murowania czasem zdarza się zabrudzić elewację zaprawą. Lekko zabrudzone cegły po stwardnieniu spoin można zmyć wodą. Mocniejsze usuwa się słabymi roztworami kwasów lub specjalnymi gotowymi preparatami. Czasami na elewacji pojawiają się wykwity soli w postaci szarobiałych osadów. Przyczyną wykwitów może być nieodpowiedni skład chemiczny gliny, z której wypalono cegły, lub nieodpowiednia woda zarobowa zawierające rozpuszczalne w wodzie sole. Woda z rozpuszczonymi w niej solami po wydostaniu się na powierzchnię cegieł paruje - wyniku czego powstaje nalot. Częstą przyczyną powstawania wykwitów są niewłaściwe zaprawy zawierające np. wapno; dlatego do wykonania zapraw dopuszcza się stosowanie jedynie wapna wysoce hydraulicznego. Jeżeli na elewacji pojawią się wykwity, to można je wyczyścić suchą, średnio twardą szczotką lub zmyć wodą. Można też kupić specjalne preparaty do ich usuwania. Na rynku jest spory wybór środków impregnujących, które stosuje się po uprzednim zmyciu wykwitów i wysuszeniu powierzchni. Należy jednak pamiętać, że niektóre środki, głównie silikonowe powodują nieznaczną zmianę zabarwienia cegieł, przez co elewacja staje się nieco ciemniejsza.

7. Kolory i faktury

W zależności od surowca użytego do produkcji oraz sposobu wypalania, cegły elewacyjne mają różne zabarwienie. Najpopularniejsze są kolory naturalne, czyli odcienie czerwieni i brązu. Niektóre firmy oferują również cegły w kolorze białym lub żółtym. Innym rodzajem cegieł są cegły angobowane o matowym licu, czyli powlekane przed wypalaniem roztworem glinki szlachetnej - angoby. Jeśli chodzi o faktury to najczęściej produkowane są cegły gładkie lub ryflowane. Niektóre firmy oferują również wyroby o powierzchni piaskowanej. Na rynku dostępne są również cegły renowacyjne, zwane gotyckimi, którymi głównie naprawia się stare mury

Cegły licowe i klinkierowe są odporne na uderzenia, ścieranie, działanie pleśni, gazów, olejów, rozpuszczalników a także kwasów i benzyn. Produkuje się je zgodnie z polskimi normami lub aprobatami technicznymi, które określają dopuszczalne odchyłki.

II. Płytki elewacyjne

Stosowanie materiałów wykończeniowych, które imitują drewno, kamień czy cegłę, stało się w budownictwie zjawiskiem powszechnym. Sztuczne zamienniki z reguły są tańsze, bardziej ekonomiczne w transporcie, prostsze w montażu i łatwiejsze w eksploatacji. Inwestorów przekonuje też wygląd, przeważnie bardzo wiernie naśladujący naturalny budulec. Popularność elewacji z płytek imitujących kamień lub cegłę ilustruje jedną z tendencji współczesnego budownictwa: dążenie do łączenia tradycji z wymogami nowoczesności. Ze sztucznego kamienia wykonuje się elewacje zewnętrzne, podmurówki, ogrodzenia a także wystrój ścian wewnętrznych, obudowy kominków itp. Na tak szeroki zakres stosowania płytek elewacyjnych wpływają wymienione na wstępie czynniki oraz estetyka i trwałość elewacji. Opinie PZH oraz aprobaty techniczne ITB potwierdzają ich mrozoodporność i małą promieniotwórczość naturalną. Elewacja z płytek jest prostsza do wykonania niż obmurowanie. Nie wymaga poszerzania fundamentów budynku jak na przykład ścianka licowa z cegły klinkierowej.

1. Rodzaje płytek

Do wykańczania elewacji stosuje się najczęściej płytki:

1. klinkierowe,

2. gresowe - z gresu czerwonego lub porcelanowego,

3. kamienne - naturalne, najczęściej z piaskowca oraz sztuczne,

4. syntetyczne - produkowane z żywic i tworzywa sztucznego z dodatkiem kruszywa naturalnego, przypominające płytki klinkierowe.

Płytki klinkierowe są cienkie, mają grubość od 8 do 10 mm; mogą mieć różne kolory kształty i wymiary. Zależnie od rodzaju i wielkości płytek elewacja może przypominać na przykład mozaikę, ścianę z tradycyjnej cegły klinkierowej, a nawet stary mur.

2. Przygotowanie podłoża

W istniejących domach ściany zewnętrzne najczęściej wykończone są tynkiem cementowo - wapiennym. Decydując się na przyklejenie płytek ceramicznych na takim podłożu, należy sprawdzić czy tynk jest dobrze związany ze ścianą. Nie powinien także być zarysowany ani pylić.

Powierzchnia ściany musi być równa: pod dwumetrową aluminiową łatą nie powinno być szpar większych niż 4-5 mm. W przeciwnym razie należy wyrównać podłoże specjalną masą wyrównującą. Równie często spotykanym podłożem pod płytki jest beton lub żelbet. W nowych budynkach zaleca się odczekać ca najmniej 3 miesiące, ze względu na skurcz betonu, przed położeniem płytek. Płytki można też przyklejać na ścianach z betonu komórkowego. Ze względu na porowatą strukturę tego materiału, zaleca się klejenie płytek na siatce przymocowanej do ściany. Siatka chroni elewację przed uszkodzeniami mechanicznymi i skutkami nagłych skoków temperatury. Należy pamiętać, że przed położeniem płytek każde podłoże musi być oczyszczone z kurzu, brudu i wszelkich tłustych zanieczyszczeń. Niezależnie od rodzaju podłoża zanieczyszczenia zmniejszają przyczepność kleju i w konsekwencji doprowadzają do odpadania płytek.

3. Jaki klej wybrać

Na rynku oferowane są gotowe kleje jednoskładnikowe uelastycznione oraz dwuskładnikowe na bazie cementowej z dodatkiem wody lub środków uelastyczniających. W zależności od użytych dodatków otrzymuje się klej sztywny lub uelastyczniony ( w mniejszym lub większym stopniu ).

Wybierając klej do płytek należy pamiętać, że znajdują się one w zupełnie innych warunkach niż takie, które układamy wewnątrz pomieszczeń. Jednym z ważnych czynników, jakie będą oddziaływać na elewację z płytek, są zmiany temperatur i związane z tym odkształcenia termiczne materiału. Odkształcenia te zależą od różnic temperatur, ale też od rozszerzalności liniowej samego materiału. Rozszerzalność liniowa płytek zależy od ich wymiarów (większe płytki ulegają większym odkształceniom ) oraz od różnicy temperatur na zewnątrz budynku. Znaczenie ma więc także orientacja ściany względom słońca. W dzień płytki rozszerzają się a nocą kurczą.

Klej do mocowania płytek musi zatem nie tylko utrzymać je na ścianie, ale także przenieść naprężenia wywołane odkształceniami termicznymi płytek. Trzeba pamiętać o tym, że samo podłoże również się odkształca. Każdy klej ma pewną zdolność do przenoszenia naprężeń powstałych między okładziną a podłożem, ale jest ona ograniczona. ( Po przekroczeniu maksymalnych wartości naprężeń następuje ścięcie warstwy kleju a zależy to od jego elastyczności )

Odpowiedni klej dobiera się zatem uwzględniając następujące cechy płytek :

1. rozszerzalność liniową

2. maksymalne odkształcenia płytek

3. rodzaj i wymiary płytek

oraz położenie budynku względem stron świata.

Jeżeli na rozpatrywanej elewacji różnica temperatur sięga 60^oC, do klejenia dużych płytek o boku powyżej 40 cm należy użyć kleje uelastycznione.

W naszym klimacie może wystąpić jeszcze większa różnica temp. ( w lutym i marcu ). W słoneczny dzień ciemne płytki mogą nagrzewać się nawet do temp 85⁰C a w nocy zdarza się, że temp. Spada jeszcze do -15^oC. Różnica temp. wynosi wówczas 100^oC dlatego specjaliści zalecają stosowanie kleju uelastycznionego do wszystkich rodzajów płytek na zewnątrz budynku.

Ważne tutaj jest, aby układając płytki pamiętać o dylatacjach ( co 12-16 m² ) dzieląc podaną powierzchnie na pola podobne do kwadratów oraz stosować przerwy dylatacyjne w miejscach gdzie są one w podłożu na którym naklejamy okładzinę.

Do wypełnienia spoin należy stosować materiały elastyczne zdolne przenieść naprężenia spowodowane odkształcaniem się płytek.

---