STRUKTURA I FUNKCJA ORGANIZMU
Zajęcia obligatoryjne dla studentów I roku kierunków biologia i mikrobiologia.
Na zajęciach studenci zapoznają się z ogólnym planem budowy i podstawowymi funkcjami organów roślinnych, a w szczególności poznają podstawowe funkcjonalne układy tkankowe roślin wyższych, organografię i topologię tkanek.
PLAN ZAJĘĆ
Ćwiczenia I - Budowa mikroskopu. Tkanki roślinne.
Budowa mikroskopu - zapoznanie się z najważniejszymi zasadami posługiwania się mikroskopem.
Budowa ściany komórkowej.
Tkanki - definicja tkanki, przegląd roślinnych tkanek pierwotnych.
Zagadnienia do przygotowania:
Definicja tkanki (kryteria wyróżniania tkanek): typy tkanek (tkanka merystematyczna, tkanka dojrzała (stała), tkanka pierwotna, tkanka wtórna).
Ściana komórkowa: ściana pierwotna, ściana wtórna, połączenia komórkowe (plazmodesmy, pierwotne pola jamkowe, jamki).
Tkanka okrywająca - epiderma: typy komórek epidermy (komórki właściwe epidermy, komórki szparkowe (aparaty szparkowe), trichomy), kutykula, woski, cechy epidermy umożliwiające pełnienie funkcji okrywającej.
Tkanka miękiszowa: cechy komórek miękiszowych, przestwory międzykomórkowe (schizogeniczne, lizygeniczne, reksygeniczne), typy miękiszu związane z pełnieniem określonych funkcji (chlorenchyma (miękisz palisadowy i gąbczasty), aerenchyma (miękisz powietrzny), miękisz spichrzowy, miękisz wzmacniający, miękisz związany z tkankami przewodzącymi - drzewny i łykowy, pochwy miękiszowe - endoderma).
Tkanki wzmacniające - kolenchyma i sklerenchyma: cechy komórek kolenchymy i sklerenchymy, typy kolenchymy wyróżniane na podstawie zgrubień ściany pierwotnej (płatowa, kątowa, lukowa), typy komórek sklerenchymy wyróżniane na podstawie kształtu komórek (sklereidy i stereidy); rola i rozmieszczenie tkanek wzmacniających w organach roślinnych.
Tkanki przewodzące: ksylem pierwotny (protoksylem i metaksylem), floem pierwotny (protofloem i metafloem), typy komórek ksylemu (komórki przewodzące - cewki i człony naczyń, komórki miękiszowe), typy komórek floemu (komórki przewodzące - komórki sitowe, człony rurek sitowych), komórki towarzyszące, miękisz łykowy, cechy w budowie komórek ksylemu i floemu umożliwiające pełnienie funkcji przewodzących (kształt komórek, ściana komórkowa, płyty perforacyjne, płyty sitowe), budowa wiązki kolateralnej.
Ćwiczenia II - Merystemy pierwotne. Budowa pierwotna pędu i korzenia - układy tkankowe.
Merystemy wierzchołkowe pędu i korzenia.
Plan budowy pędu o budowie pierwotnej.
Plan budowy korzenia o budowie pierwotnej.
Zagadnienia do przygotowania:
Merystemy wierzchołkowe pędu i korzenia: definicja komórki inicjalnej i merystemu, klasyfikacja merystemów (wierzchołkowe, boczne, interkalarne, pierwotne, wtórne, liczba inicjałów/liczba pięter inicjalnych, tworzenie organów bocznych przez merystem wierzchołkowy pędu (liście, kwiaty), powstawanie czapeczki w korzeniu.
Budowa pierwotna pędu: układ tkanek w pędzie o budowie pierwotnej (paprotniki, nasienne) - epiderma, kora pierwotna, rdzeń, wiązki przewodzące - wzajemne ułożenie drewna i łyka pierwotnego.
Budowa pierwotna korzenia: układ tkanek w korzeniu o budowie pierwotnej (paprotniki, nasienne) - ryzoderma (trichoblasty i atrichoblasty), kora pierwotna (egzoderma, endoderma), walec osiowy (wiązki przewodzące - wzajemne ułożenie drewna i łyka pierwotnego; perycykl).
Ćwiczenia III - Merystemy wtórne. Budowa wtórna pędu i korzenia.
Merystemy wtórne - kambium i felogen.
Budowa wtórna łodygi.
Budowa wtórna korzenia.
Porównanie planu budowy korzenia i pędu o budowie pierwotnej i wtórnej - różnice w rozmieszczeniu tkanek w pędzie i w korzeniu.
Zagadnienia o przygotowania:
Merystemy wtórne: zakładanie kambium w pędzie i w korzeniu, typy komórek kambium - inicjały wrzecionowate i inicjały promieniowe oraz ich pochodne - tworzenie systemu podłużnego i poprzecznego w budowie wtórnej łodygi, drewno i łyko wtórne - porównanie roślin nagozalążkowych i okrytozalążkowych: typy komórek, przyrosty roczne,
Układ tkanek w korzeniu o budowie wtórnej,
Zakładanie felogenu w pędzie i w korzeniu, pochodne komórek felogenu: felem i feloderma; peryderma, przetchlinki, martwica korkowa.
Ćwiczenia IV - Organy roślinne. Budowa liścia i kwiatu.
Ogólna morfologia i anatomia liścia - rozmieszczenie tkanek w typowej blaszce liściowej.
Ogólna budowa kwiatu.
Mikro- i makrosporogeneza: pręciki - powstawanie ziaren pyłku, słupki - powstawanie zalążków.
Zagadnienia do przygotowania:
Ogólna morfologia i anatomia liścia: morfologia liścia (ogonek liściowy, blaszka liściowa, przylistki), układ tkanek w typowym liściu fotosyntetyzującym, cechy liścia związane z przystosowaniem do kseromorficznych warunków środowiska.
Ogólna budowa kwiatu: elementy kwiatu (działki kielicha, płatki korony, pręciki, słupki, dno kwiatowe), anatomia części generatywnych kwiatu, powstawanie tkanki sporogennej, powstawanie ziaren pyłku i zalążków.
LITERATURA
T.1. Botanika. A. Szweykowska, J. Szweykowski. PWN, 1993.
Anatomia roślin. K. Esau. PWRiL, 1973.
Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Z. Hejnowicz. PWN, 2002.
ZASADY ZALICZENIA ĆWICZEŃ
Obecność na zajęciach jest obowiązkowa.
Każde zajęcia (począwszy od drugich) kończą się kolokwium cząstkowym, na którym obowiązuje materiał z wykładu i ćwiczeń. Maksymalnie z każdego kolokwium student może uzyskać 15 pkt. Punkty z kolokwiów się sumują.
Aby uzyskać zaliczenie, student musi uzyskać 55% możliwych punktów, tj. 24,5 pkt. Ocena końcowa wyliczona jest w zależności od uzyskanych punktów: 24,5 - 28 pkt: dost., 28,5 - 31,5 pkt: dost.+, 32 - 36 pkt: db, 36,5 - 40,5 pkt: db+, 41 - 45 pkt: bdb.
Studenci, którzy nie uzyskali 55% możliwych punktów, piszą kolokwium poprawkowe z całości materiału w terminie ustalonym z prowadzącymi ćwiczenia.