W4. Myślenie
Uwaga: Zamieszczam tu jedynie:
- plan wykładu;
- tabelę - Rodzaje myślenia;
-Informacje uzupełniające - o myśleniu ukrytym.
Szczegółowe informacje (bez tekstu uzupełniającego) znaleźć można w podręczniku: W. Dobrołowicz, Psychologia wyższych procesów poznawczych (2006), str: 74-96.
Plan wykładu
1.Wstęp (przykłady sytuacji, w których zachodzi myślenie)
2.Różne sposoby definiowania myślenie
3.Struktura procesu myślenia - operacje umysłowe
4.Pojęcia
4.1.Pojęcie pojęcia
4.2.Znaczenie pojęć
4.3.Teorie pojęć
4.4. Rodzaje pojęć
4.5.Nabywanie pojęć
5.Rodzaje myślenia
5.1.Przegląd ogólny
5.2.Przybliżenie wybranych rodzajów myślenia
5.3.Myślenie twórcze
5.4.Myślenie intuicyjne
6.Bariery w zakresie myślenia
5.Rodzaje myślenia -.Przegląd ogólny
Tab. 3-6. Podstawowe kryteria podziału i rodzaje myślenia?
Lp. |
Kryterium podziału |
Rodzaje i przykłady |
1 |
Ukierunko-wanie |
Nieukierunkowane, np. asocjacyjne Ukierunkowane na cel |
2 |
Stosunek do rzeczywistości |
-autystyczne, mistyczne, magiczne; -realistyczne |
3 |
Dziedzina działalności człowieka |
-Według nauk; np. matematyczne, historyczne, psychologiczne, filozoficzne itp. -Według zawodów praktycznych, np. typowe dla rolnika, hydraulika, rybaka, szewca itp.
|
4 |
Krytycyzm |
-Nie krytyczne (naiwne, łatwowierne); -Krytyczne |
5 |
Zakres |
-Wąskie (ksobne, sytuacyjne, lokalne); -Szerokie (globalne) |
6 |
Perspektywa |
-dotyczące czasu teraźniejszego; -perspektywiczne (strategiczne) |
7 |
Poziomy |
1)Sensoryczo-motoryczne; 2)Obrazowe; 3)Empiryczne - praktyczne (zdroworozsądkowe, potoczne); 4)Empiryczne - teoretyczno-abstarakcyjne; 5)Sformalizowane; 6)Postformalne |
8 |
Nowość |
Reproduktywne; Produktywne; Twórcze. |
9 |
Struktura |
Konwergencyjne; Dywergencyjne. |
10 |
Udział logiki |
Racjonalne (logiczne); wertykalne. Lateralne, intuicyjne, |
O nieświadomym myśleniu - tekst uzupełniający
Do niedawna milcząco przyjmowano jako pewnik, że myślenie jest zawsze świadome i logiczne, gdyż samo pojęcie myślenia było traktowane jako przejaw świadomości. Myślenie ukryte występuje, „gdy w doświadczeniu, myśleniu podmiotu lub działaniu obserwujemy zmianę, którą można przypisać myśli (np. wyobrażeniu, sądowi, wnioskowi czy rozwiązaniu problemu), pod nieobecność świadomości introspekcyjnej tej myśli.” (J. Dorfman i in, 2004, s. 283).
Powstała już teoria nieuświadomionego myślenia .Oto główne tezy w ujęciu cytowanych autorów.
1. „Myślenie nieuświadamiane pojawia się wtedy, gdy uwaga jest zajęta innym zadaniem. Obejmuje ono wszelkie
nieuświadamiane procesy związane z rozwiązaniem problemu. Procesy te mogą zachodzić równolegle i nie są ograniczone pojemnością pamięci roboczej.(...) Rezultatem nieuświadamianego myślenia jest ogólny osąd, nie jest ono zbyt precyzyjne, nie może się opierać na charakterystycznej dla uświadamianych rozważań analizie kluczowych przesłanek.
II. W toku nieuświadamianego myślenia można przetworzyć znacznie więcej informacji (rozumianych jako liczba bitów na sekundę) niż myśląc świadomie. Wyliczona przez autorów różnica jest na pierwszy rzut oka imponująca. Podawane przez nich pojemności nieuświadamianego i uświadamianego myślenia wynoszą odpowiednio: 11 200 000 i 60 bitów na sekundę (przy czym całkiem sporo z tych ponad 11 milionów to niezwykle „pamięciożerne" nieuporządkowane informacje wzrokowe). Z powyższego wynika, że pojemność myślenia nieuświadamianego jest prawie 190 tysięcy x większa niż myślenia świadomego.
III. Myślenie uświadomione działa schematycznie, czyli w sposób ograniczony, natomiast myślenie nieuświadamiane nie schematycznie, dzięki temu integruje wszystkie dostępne (nieświadomie) informacje i prowadzi do osądu będącego ich wypadkową.
IV. Zasada „ważenia” mówi, że nieuświadamiane myślenie bardziej efektywnie nadaje wagi poszczególnym cechom różnych opcji, które są przedmiotem wyboru. (...) Myślenie uświadamiane z powodu ograniczonej pojemności gubi wiele informacji, z których część może być bardzo istotnych, zatem mniej ważnym cechom mogą zostać przypisane relatywnie wysokie wagi i w konsekwencji wydany osąd może być niedokładny.
V. Zasada stosowania reguł stanowi dla nieuświadamianeego myślenia ważne ograniczenie. Jego wynikiem mogą być jedynie mniej lub bardziej dokładne oszacowania, podczas gdy uświadamiane myślenie może dawać precyzyjne odpowiedzi będące następstwem jasno określonych, ścisłych reguł. Można powiedzieć, że myślenie nieuświadamiane jest globalne, a myślenie uświadamiane systematyczne, analityczne. Skuteczność nieuświadamianego myślenia w konsekwencji zastosowania tej zasady wynika z uprzednio sformułowanych zasad.
VI. Zasada konwergencji vs dywergencji stanowi, że nieuświadamiane myślenie bardziej niż uświadamiane myślenie nadaje się do zadań wymagających twórczego rozwiązania, gdyż jest bardziej dywergencyjne. Myślenie uświadamiane prowadzi do rozwiązań bliskich skojarzeniowo. „ (Pochwałko i in. , 2009, s. 123-124).
Fazy ukrytego myślenia najpełniej dają o sobie znać w rozwiązywaniu trudnych problemów.