Mechanizm kształtowania się kursu walutowego na rynku walutowym przedstawiono na powyższym rysunku. Na jednej osi odłożono wielkość podaży dolarów i popytu na nie, a na drugiej - kurs dolara w złotych. Na rysunku mamy także krzywe popytu na dolary amerykańskie oraz ich podaży. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku każdego innego towaru, przebieg krzywej popytu (D) wskazuje, że popyt ten wzrasta wraz ze spadkiem ceny dolara, czyli jego kursu wyrażonego w złotych. Z kolei z kształtu krzywej podaży (S) dolara widać, że podaż dolarów wzrasta wraz ze wzrostem ich ceny, czyli w tym przypadku, kursu dolara w złotych. Punkt przecięcia krzywych podaży (S) i popytu (D) wyznacza kurs dolara w złotych. W przedstawionym przykładzie wynosi on 1USD = 3,5 PLN. Równocześnie punkt przecięcia krzywych podaży dolarów i popytu na nie (O) wyznacza ilość dolarów (Q), które będą sprzedawane i kupowane po cenie 3,5 złotego za jednego dolara.

53. Istota i mechanizmy aprecjacji oraz rewaluacji waluty narodowej.

Zakładając, że w swej istocie mechanizm ustalania kursu waluty na rynku walutowym jest identyczny z kształtowaniem się cen na rynkach towarowych, spójrzmy, w jaki sposób na zmiany kursu walut wpływają zmiany wielkości popytu i podaży. Załóżmy najpierw, że np. w wyniku zmniejszenia zakupów amerykańskich w Polsce ma miejsce spadek podaży dolarów, (czyli popytu na złote). Odzwierciedleniem tej sytuacji na rysunku jest nowa krzywa podaży (S') przesunięta w lewo w stosunku do krzywej podaży S. Zakładamy dalej, że wielkość popytu na dolary nie ulega zmianie, co oznacza, że przebieg krzywej popytu D pozostaje niezmieniony. W tej sytuacji przesunięcie „nowej” krzywej podaży S' i niezmienionej krzywej popytu D następuje w punkcie O1. Punkt ten wyznacza nowy poziom kursu dolara w złotych (1USD = 4 PLN), jak również nową ilość dolarów będących przedmiotem obrotów po tym kursie.

Zwróćmy uwagę, że ukształtowany w ten sposób poziom kursu dolara w złotych jest wyższy od poprzedniego. Sprzedając go, otrzymujemy bowiem nie 3,5 PLN, ale 4 PLN. Podobnie zatem jak na rynku towarowym, ograniczenie podaży doprowadziło do podwyżki cen towaru - w tym przypadku dolara. Mówimy, że nastąpiła APRECJACJA danej waluty (tutaj dolara), czyli wzrost jego kursu w innych walutach (tutaj złotym) na rynku walutowym. Równolegle do aprecjacji jednej waluty następuje deprecjacja, czyli spadek kursu, innej waluty na rynku światowym. W omawianym przykładzie jest to złoty.

W wyniku nadwyżki bilansu płatniczego nastąpi aprecjacja waluty danego kraju, co z kolei prowadzi do względnego podrożenia dóbr i usług oferowanych przez ten kraj odbiorcom zagranicznymi względnego potanienia towarów i usług zagranicznych dla odbiorców krajowych. Dzięki temu stworzone zostają warunki do zwiększenia importu i zmniejszenia eksportu, czyli do przywrócenia równowagi bilansu płatniczego.

Aprecjacja waluty wewnętrznej jest przede wszystkim narzędziem polityki zwalczania inflacji. Może ona być stosowana w warunkach braku trudności związanych ze zrównoważeniem bilansu płatniczego i handlowego. Podnosi, bowiem relatywnie ceny eksportu danego kraju i obniża ceny jego importu, prowadząc do pogorszenia salda bilansu handlowego i płatniczego.

Podwyżka kursu waluty wewnętrznej danego kraju wobec walut zagranicznych nazywana jest rewaluacja lub rewaloryzacja. Służy ona przede wszystkim osiągnięciu celów ogólnej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza obniżeniu inflacji. W jej wyniku zmniejsza się konkurencyjność towarów krajowych na rynku międzynarodowym i wzrasta konkurencyjność towarów importowanych na rynku krajowym. Tym samym rewaluacja pociąga za sobą zmniejszenie salda dodatniego lub zwiększenie deficytu bilansu handlowego. Może wiec być stosowana wtedy, gdy kraj ma dodatni bilans handlowy i nie odczuwa kłopotów związanych ze zrównoważeniem bilansu płatniczego.

Zwiększając natomiast ilość złota lub waluty wymienialnej na złoto, którą możemy otrzymać za jednostkę naszej waluty, dokonujemy jej rewaluacji, czyli podwyższenie kursu danej waluty przez państwo, które przyjęło na siebie zobowiązanie do obrony tego kursu.

52. Istota i mechanizmy deprecjacji oraz dewaluacji waluty narodowej.

Załóżmy teraz, że w wyniku np. zmniejszenia popytu polskich przedsiębiorstw na import ze Stanów Zjednoczonych nastąpiło zmniejszenie popytu na dolary. Odzwierciedleniem tej sytuacji na rysunku jest krzywa D' przesunięta w lewo od krzywej popytu w okresie wyjściowym (D). Zakładamy dalej, że wielkość podaży dolara jest taka jak w okresie wyjściowym, co oznacza, że przebieg krzywej podaży (S) pozostaje niezmieniony. W tej sytuacji przecięcie „nowej” krzywej popytu (D') i niezmienionej krzywej podaży S następuje w punkcie O2. Wyznacza to nowy poziom kursu dolara w złotych (1 USD = 2,5 PLN), jak też nową wielkość podaży dolarów i popytu na dolary wymieniane po tym kursie (Q2).

Zwróćmy uwagę, że nowa sytuacja jest diametralnie różna od poprzedniej. Poziom kursu dolara w złotych jest niższy od poprzedniego, kupując go musimy bowiem wydać nie 3,5 PLN, lecz 2,5 PLN. Podobnie zatem jak na rynku towarowym, ograniczenie popytu doprowadziło do spadku ceny towaru - w tym przypadku dolara. Mówimy, że nastąpiła DEPRECJACJA jednej waluty (tutaj dolara), czyli spadek jego kursu w innych walutach (tutaj w złotych) na rynku walutowym. Równolegle do deprecjacji jednej waluty następuje jednak aprecjacja, czyli wzrost kursu innej waluty na rynku światowym. W omawianym przykładzie jest to złoty.

Deficyt bilansu płatniczego prowadzi do deprecjacji waluty danego kraju na rynku walutowym, w wyniku, której ceny jego dóbr i usług wyrażone w walutach zagranicznych się obniżają. Jednocześnie rosną ceny dóbr i usług zagranicznych wyrażonych w walucie narodowej. W sumie, zatem zmiany cen wywołane deprecjacja waluty kraju, w którym występuje deficyt bilansu płatniczego, mogą spowodować wzrost eksportu i spadek importu, a tym samym przyczynić się do przywrócenia równowagi bilansu płatniczego.

Jeśli zmniejszamy ilość złota lub waluty wymienialnej na złoto, którą można otrzymać za walutę narodową, dokonujemy dewaluacji waluty. Polityka zmiany kuru własnej waluty, a zwłaszcza dewaluacja, jest bardzo popularnym środkiem polityki dostosowawczej. Istotą i celem dewaluacji jest względne potanienie towarów krajowych i względne podrożenie towarów zagranicznych, co w rezultacie może prowadzić do wzrostu eksportu i obniżenia importu, a w konsekwencji także do poprawienia bilansu płatniczego. Aby dewaluacja mogła doprowadzić do osiągnięcia tego celu, musi tez być spełnionych kilka warunków dotyczących elastyczności popytu na import i eksport, określanych mianem warunku Marshalla-Lernera. Wg niego deprecjacja waluty danego kraju może jedynie wówczas doprowadzić do przywrócenia równowagi bilansu handlowego, gdy suma absolutnych wielkości cenowej elastyczności popytu na eksport i popytu na import jest większa od jedności. Nie należy wreszcie zapominać ze dewaluacja pociąga za sobą poważne zagrożenie w postaci inflacji.

Najczęściej stosowana w praktyce jednorazowa obniżka kursu waluty wewnętrznej względem walut zagranicznych, nazywana dewaluacja, służy przede wszystkim zwiększeniu konkurencyjności towarów eksportowanych i zmniejszeniu konkurencyjności towarów importowanych. W wyniku dewaluacji ceny towarów krajowych w przeliczeniu na waluty zagraniczne ulegają, bowiem obniżeniu, ceny zaś towarów importowanych w przeliczeniu na waluty krajowe wzrastają. W Okresie krótkim prowadzi to do poprawy bilansu płatniczego.

Rozłożona w czasie obniżka kursu walutowego nazywana deprecjacja jest narzędziem polityki kursu płynnego stopniowo przywracającego równowagę bilansu handlowego przez potanienie eksportu i podrożenie importu.

---