Choroby układu immunologicznego

Choroby układu immunologicznego
Układ immunologiczny chroni nas przed infekcjami i wtargnięciem różnego rodza­ju bakterii, wirusów i mikrobów. Globu­liny, produkowane i wydzielane do krwi przez komórki plazmatyczne, krążą w układzie krwio­nośnym atakując wszelkich napotkanych na­jeźdźców, a wyspecjalizowane białe ciałka, lim­focyty, patrolują organizm i neutralizują bądź wchłaniają obcy materiał. Krążące globuliny -immunoglobuliny - są produkowane przez ko­mórki typu B w szpiku kostnym; a pewien rodzaj białych ciałek - zwanych komórkami typu T - jest wytwarzany przez węzły chłonne, a na początku życia człowieka znajduje się pod kontrolą gru­czołu zwanego grasicą.
Działanie układu odpornościowego
Odporność uzyskana od komórek typu B: struk­tura cząsteczki globuliny składa się z dwóch dłu­gich łańcuchów aminokwasów ustawionych jeden obok drugiego i nazywanych łańcuchami ciężkimi z powodu swoich rozmiarów. Na każdej komórce wchodzącej w skład tych łańcuchów i na jednym końcu każdego z nich znajdują się dwa małe sznury aminokwasów nazywane łańcucha­mi lekkimi. Łańcuchy lekkie i ciężkie są wytwa­rzane osobno, łączą się razem dopiero wtedy, gdy globulina opuszcza komórkę plazmatyczną i wę­druje do krwi. Globuliny różnią się układami aminokwasów występujących na jednym końcu łańcuchów lekkich i w zależności od tych różnic dzielą się na pięć grup: IgA, IgG, IgD. IgE i IgM (Ig jest symbolem immunoglobuliny). IgA, naj­ważniejsza broń przeciwko bakteriom i wirusom znajdującym się we krwi, jest produkowana przez komórki plazmatyczne wyściełające śródbłom jelit i płuc, a jego funkcja polega na powstrzym waniu nacierających bakterii. IgE, odpowiedzic na za występowanie alergii, występuje w płuca< oraz innych częściach organizmu. Funkcja Ig nie jest jeszcze poznana, podczas gdy IgM je prawdopodobnie jedynie pozostałością po naszych przodkach.
Odporność zależna od komórek typu T: komórki typu T atakują wirusy i obce tkanki (np. ponoszą odpowiedzialność za odrzucenie przes czepionych narządów). Są produkowane w we łach chłonnych, a u dzieci znajdują się pod ko trolą gruczołu grasicy. W przypadku brat grasicy, co zdarza się w niektórych rządkich chorobach dziedzicznych, komórki typu T nie pracują i pacjent zwykle umiera przed ukończeniem około 6 miesięcy z powodu infekcji wirusowych, których organizm, pozbawiony naturalnych sił obronnych, nie jest w stanie zwalczyć.
Komórki typu T niszczą wszystkie typy najeźdźców, a komórki pomocnicze współdziałają zarówno z komórkami typu T, jak i komórkami plazmatycznymi. W przypadku rozpoznania obcego najeźdźcy komórki powracają do węzłów chłonnych i przekazują informację o niebezpieczeństwie rozwijającym się limfocytom. Podobnie jak komórki typu B, komórki typu T zapamiętują naturę najeźdźcy.
Komórki plazmatyczne wyściełające płuca i jelita wytwarzają przeciwciała IgA, odpowiedzialne za zwalczanie wirusa przeziębienia, grypy oraz wirusów atakujących jelita, a także bakterii powodujących zapalenie płuc. Przeciwciała IgE są odpowiedzialne za zwalczanie egzemy, kataru siennego i astmy.

Możliwe problemy i choroby
Odporność jest zależna od tego, czy komórki typu B lub T będą w stanie rozpoznać atakującą bakterię czy wirusa. Jeśli im się to nie uda, nie podejmą przeciwdziałania. Natomiast kiedy rozpoznają najeźdźcę, atakują go i usuwają z organizmu, czasem za pomocą szczepionek.
Nie można się uodpornić przeciw wirusowi grypy, ponieważ wirus grypy stale się zmienia. zatem system immunologiczny organizmu nie jest w stanie go rozpoznać.
Znamy kilka bardzo rzadkich chorób dziedzicznych, których źródłem są zwykle jakieś defekty w budowie chromosomów, powodujących niedostateczną produkcję przeciwciał, limfocytów typu T albo jedno i drugie. W pewnych przypadkach może wystąpić brak określonej klasy globulin; przykładowo chorobę agammoglobulinemię charakteryzuje brak przeciwciała IgG.
Osoby z poważnymi niedoborami immunoglobulin, mogą być utrzymywane przy życiu dzięki zastrzykom z aktywnymi globulinami.
Podstawowe choroby tego układu:
Alergia

Defekty (choroby) układu immunologicznego mogą polegać nie tylko na niedoborach, w wyniku których odpowiedź immunologiczna jest niedostateczna, spóźniona lub może nie być jej wcale.
Może być też całkiem na odwrót. Bywa, że reakcja immunologiczna jest nadmierna, nazbyt nasilona. Zdarza się też niejednokrotnie, że obcy czynnik, który przedostał się do organizmu, nie wpływa na organizm w żaden negatywny sposób, nie zagraża mu, jest dla niego obojętny. W takich przypadkach reakcja układu immunologicznego na jego obecność jest w ogóle zbyteczna. Jednak czasem do niej dochodzi i wtedy może być ona przyczyną wystąpienia objawów chorobowych. W obu sytuacjach mówimy o nadwrażliwości, albo o alergii.
Nadwrażliwość może przejawiać się w najrozmaitszy sposób oraz występować w określonym czasie od momentu zetknięcia się organizmu z czynnikiem, potraktowanym jako zagrożenie. Jeśli reakcja nastąpi szybko, mówimy o tzw. nadwrażliwości wczesnej, albo anafilaktycznej, która jest zależna od przeciwciał IgE. W tej reakcji zasadniczy udział mają komórki tuczne, które w wyniku kontaktu z IgE niemal natychmiast uwalniają liczne mediatory reakcji alergicznej (anafilaktycznej), szczególnie histaminę, serotoninę, heparynę czy leukotrieny. Do tego rodzaju nadwrażliwości zaliczana jest pokrzywka, katar sienny, obrzęk Quinckego (obrzęk krtani), napad astmatyczny, wreszcie - najciężej przebiegający i najbardziej niebezpieczny - wstrząs anafilaktyczny (nagły spadek ciśnienia tętniczego i zaburzenia ukrwienia mózgu). Czynnikami wywołującymi reakcje anafilaktyczne są bardzo rozpowszechnione alergeny, np. pyłki traw lub drzew, spory pleśni.
Innym, poza anafilaksją z udziałem IgE, przejawem nadwrażliwości układu immunologicznego są jego reakcje typu cytotoksycznego, w których istotną rolę odgrywają przeciwciała IgG lub IgM. Wiążąc się z określonymi komórkami ustroju powodują ich uszkodzenie, a następnie pochłonięcie przez komórki żerne. Cytotoksyczność zależna od przeciwciał IgG oraz IgM jest częstym zjawiskiem występującym w rozmaitych tzw. chorobachautoimmunizacyjnych. Nadwrażliwość układu immunologicznego może występować z pewnym opóźnieniem od momentu kontaktu ustroju z obcym czynnikiem. Mówimy wtedy o nadwrażliwości typu "późnego", która jest zależna od aktywności limfocytów T. Stąd jej inna nazwa: nadwrażliwość typu komórkowego.

Może się ona ujawniać w różnych chorobach bakteryjnych, np. w gruźlicy. W tym schorzeniu charakterystyczna jest tzw. reakcja tuberkulinowa, która występuje na przykład po śródskórnym wstrzyknięciu antygenu prątka gruźlicy - tuberkuliny - osobie, mającej wcześniej kontakt z prątkiem (choroba lub szczepienie). Wstrzyknięta śródskórnie tuberkulina powoduje powstanie w skórze nacieku stanowiącego charakterystyczną (w obrazie mikroskopowym) ziarninę, składającą się z rozmaitych komórek, w tym komórek immunokompetentnych.

Nowotwory

Układ immunologiczny, tak jak inne układy, może podlegać niekontrolowanym procesom rozrostowym. Sprzyja temu duża dynamika proliferacyjna limfocytów. Wraz z częstymi podziałami zwiększa się liczba mutacji, w tym mutacji onkogennych. W ich wyniku może dojść do chorób nowotworowych. Mają one na ogół charakter uogólniony, wieloogniskowy, czasem jednak rozrost nowotworowy przybiera postać pojedynczego złośliwego guza limfatycznego. Najczęstszymi rozsianymi nowotworami układu immunologicznego są chłoniaki, w tym przewlekła białaczka limfatyczna, ziarnica złośliwa (choroba Hodgkina), szpiczak plazmocytowy i inne tzw. gammapatie oraz limfadenopatia angioimmunoblastyczna. Miejscem nowotworzenia może tez być grasica. Grasiczak jest dość rzadkim nowotworem (łagodnym lub złośliwym), występującym szczególnie u osób dorosłych. Interesującą cechą tego nowotworu jest jego współistnienie z rozmaitymi immunopatiami o charakterze autoagresji, np. z miastenią lub z przypadłościami z kręgu schorzeń reumatoidalnych.
Ziarnica złośliwa. W wieku młodzieńczym nagłe powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie dotyczące określonej grupy węzłów, zlokalizowanych na określonym obszarze, albo uogólnione powiększenie także z zajęciem śledziony, wątroby oraz - innych narządów (płuc, skóry, kości, szpiku) może być wynikiem rozrostu nowotworowego, zwanego ziarnicą złośliwą, albo choroba Hodgkina.
To schorzenie nie jest wcale rzadkie, pojawia się u 2-5 osób/100 000 w ciągu roku. Na ziarnicę złośliwą nieco częściej chorują mężczyźni. Ziarnica może przebiegać bezobjawowo, poza niebolesnym powiększeniem grupy węzłów chłonnych (np. - szyjnych, karkowych, pachowych, często po jednej stronie). Mogą jednak od razu pojawić się objawy ogólne: stany podgorączkowe, nocne poty, postępujące zmęczenie, chudnięcie, świąd skóry. Objawy ogólne już same przez się świadczą o większym zaawansowaniu choroby, niż by to wynikało z ogniskowego zajęcia węzłów chłonnych.
Powiększenie węzłów od razu może dotyczyć kilku regionów, czasem wszystkie dostępne ręcznemu badaniu węzły są wyczuwalne, także w miejscach zupełnie nietypowych. Są one dość zwarte, tworzą pakiety, nie dają się przesuwać; uciśnięte - nie bolą (wypicie alkoholu czyni je bolesnymi). Powiększenie śledziony i wątroby może świadczyć o znacznym stopniu zaawansowania choroby. Czasem zdarza się, że dostępne ręcznemu badaniu węzły nie są wcale powiększone, w przeciwieństwie do niedostępnych węzłów znajdujących się w śródpiersiu oraz w jamie brzusznej.

---