Budowa komórki:
Wszystkie organelle żyją albo jako pojedyncze komórki mnożące się niezależnie w swoim środowisku albo jako spójne zbiorowiska komórek.
Bakterie to pojedyncze komórki i podczas wzrostu w zasadzie każda komórka może funkcjonować niezależnie od innych. Komórka roślina to komórka eukariotyczna: zawierająca jądro.
Rośliny i zwierzęta jako organizmy złożone zbudowane są z wielu komórek o rozmaitych rozmiarach i kształtach. W takich organizmach odmienne typy komórek pełnią odmienne funkcje.
Czas życia komórki:
oocyty II rzędu: 24 godziny
granulocyty obojętnochłonne, komórki nabłonka jelit, plemniki: kilka dni
komórki nerwowe, komórki mięśnia poprzecznie prążkowanego, soczewki oka: czas życia osobniczego
ULTRASTRUKTURA KOMÓRKI (elementy komórki to organella)
CYTOPLAZMA:
stanowi zwykle główną masę komórki
w jej skład wchodzą: woda, białka, lipidy, węglowodany i inne związki organiczne i nie organiczne
brak w cytoplazmie kwasów nukleinowych
wypełnia całą żywą komórkę
zawieszone są w niej wszystkie organella
- roztwór koloidalny
wykazuje ruch
JĄDRO KOMÓRKOWE
odgrywa nadrzędną rolę w komórce
zawiera większość DNA komórki
warunkuje i reguluje metabolizm
uczestniczy w podziałach komórkowych
przechowuje większość informacji genetycznej
składa się z kariolimfy
otoczone podwójną błoną (jądrową wewnętrzną i zewnętrzną) w której występują pory
zawiera jąderko i chromosomy
MITOCHONDRIUM:
otoczone podwójną błoną
funkcja: uzyskiwanie energii w wyniku reakcji utleniania produktów przemiany materii
energia magazynowana jest w ATP
mają własne różne o jądrowego DNA i RNA
CHLOROPLASTY:
charakterystyczne organella komórek roślinnych
tutaj ma miejsce proces fotosyntezy
kolor zielony: chlorofil
otoczone podwójną błoną
zawiera własne, różne od jądrowego DNA i RNA
błona zewnętrzna, wewnętrzna, lamelle, stroma, tylakoidy gran, przestrzeń między błonami, granum - składniki
jest to jeden z plastydów:
inne plastydy: leukoplasty - gromadzą materiał zapasowy taki jak białka, cukry, tłuszcze oraz chromoplasty - nadają barwę żółtą lub czaerwoną
BŁONA KOMÓRKOWA:
otacza, chroni, nadaje kształt komórce
półprzepuszczalna (przepuszczalna tylko dla wody)
zrąb lipidowy: polarne głowy, nie polarne łańcuchy
mozaikowo ułożone białka (mogą być luźno związane na powierzchni lub mogą przechodzić przez całą błonę - model płynnej mozaiki)
ŚCIANA KOMÓRKOWA:
występuje przede wszystkim u roślin i grzybów
martwy składnik komórki (nie plazmatyczny)
oddziela komórkę od środowiska zewnętrznego i tym samym chroni przed uszkodzeniem
(inny martwy: zawartość wakuoli wodniczek!!!)
APARAT GOLGIEGO:
wydzielanie zagęszczonych substancji przez komórkę w procesie egzocytozy
otoczony pojedynczą błoną
synteza polisacharydów strukturalnych (wielocukrów)
uczestniczy w przekazywaniu wielu substancji w obrębie komórki i poza nią
(światło cysterny, pęcherzyki powietrzne)
DEZOKSYSOMY:
otoczone pojedynczą błoną
substancje wypełniające te organella katalizują szereg reakcji metabolicznych, np. peroksysomy zawierające enzymy rozkładające nadtlenek wodoru
w komórkach wątroby i nerki peroksysomy mogą pełnić istotną rolę w detoksykacji takich substancji jak np. etanol
LIZOSOMY:
są wyłącznie eukariotyczne
u roślin ze względu na pewne różnice biochemiczne nazywane są sferosomami
w lizosomach zachodzą procesy trawienia wewnątrzkomórkowego składników protoplastu, związane z przebudową komórki
otoczone pojedynczą błoną
RYBOSOMY:
odgrywają istotną rolę w procesie biosyntezy białek
wyróżniamy: rybosomy małe występujące u prokariota oraz w plastydach i mitochondriach u eukariota 70S oraz rybosomy duże występujące w cytoplazmie komórek eukariotycznych 80S
każdy składa się z dużej i małej podjednostki
nie jest otoczony błoną
(bez błony jest jeszcze jąderko !!!)
PORÓWNANIE BUDOWY KOMÓRKI PROKARIOTYCZNEJ I EUKARIOTYCZNEJ:
Struktura komórkowa: |
prokariota |
eucariota |
|
|
|
roślinna |
zwierzęca |
JĄDRO KOMÓRKOWE |
Brak, jego funkcję pełni tzw. NUKLEOTYD - obszar zawierający splątaną nić DNA - genofor |
+ |
+ |
CHLOROPLASTY |
Brak, ich funkcję u bakterii zielonych i purpurowych pełnią ciałka chromatoforowe, zawierające barwniki asymilacyjne |
+ |
- |
CHROMOPLASTY |
- |
+ |
- |
LEUKOPLASTY |
- |
+ |
- |
MITOCHONDRIA |
Brak, ich funkcję pełnią MEZOSOMY - uwypuklenia błony komórkowej do wnętrza, podobne do grzebieni mitochondrialnych |
+ |
+ |
RYBOSOMY |
Obecne (od rybosomów eukariota różnią się stałą sedymentacji) |
+ |
+ |
RE (SIATECZKA ENDOPLAZMATYCZNA) |
- |
+ |
+ |
APARAT GOLGIEGO |
- |
+ |
+ |
WAKUOLA (WODNICZKA) |
- |
Obecna (z reguły jest to jedna duża położona centralnie, zajmuje większą część komórki) |
Obecna (z reguły wiele małych wodniczek) |
LIZOSOMY |
- |
+ |
+ |
PEROSYSOMY |
- |
+ |
+ |