Budowa komórki:

Wszystkie organelle żyją albo jako pojedyncze komórki mnożące się niezależnie w swoim środowisku albo jako spójne zbiorowiska komórek.

Bakterie to pojedyncze komórki i podczas wzrostu w zasadzie każda komórka może funkcjonować niezależnie od innych. Komórka roślina to komórka eukariotyczna: zawierająca jądro.

Rośliny i zwierzęta jako organizmy złożone zbudowane są z wielu komórek o rozmaitych rozmiarach i kształtach. W takich organizmach odmienne typy komórek pełnią odmienne funkcje.

Czas życia komórki:

• oocyty II rzędu: 24 godziny

• granulocyty obojętnochłonne, komórki nabłonka jelit, plemniki: kilka dni

• komórki nerwowe, komórki mięśnia poprzecznie prążkowanego, soczewki oka: czas życia osobniczego

ULTRASTRUKTURA KOMÓRKI (elementy komórki to organella)

1. CYTOPLAZMA:

• stanowi zwykle główną masę komórki

• w jej skład wchodzą: woda, białka, lipidy, węglowodany i inne związki organiczne i nie organiczne

• brak w cytoplazmie kwasów nukleinowych

• wypełnia całą żywą komórkę

• zawieszone są w niej wszystkie organella

• - roztwór koloidalny

• wykazuje ruch

2. JĄDRO KOMÓRKOWE

• odgrywa nadrzędną rolę w komórce

• zawiera większość DNA komórki

• warunkuje i reguluje metabolizm

• uczestniczy w podziałach komórkowych

• przechowuje większość informacji genetycznej

• składa się z kariolimfy

• otoczone podwójną błoną (jądrową wewnętrzną i zewnętrzną) w której występują pory

• zawiera jąderko i chromosomy

3. MITOCHONDRIUM:

• otoczone podwójną błoną

• funkcja: uzyskiwanie energii w wyniku reakcji utleniania produktów przemiany materii

• energia magazynowana jest w ATP

• mają własne różne o jądrowego DNA i RNA

4. CHLOROPLASTY:

• charakterystyczne organella komórek roślinnych

• tutaj ma miejsce proces fotosyntezy

• kolor zielony: chlorofil

• otoczone podwójną błoną

• zawiera własne, różne od jądrowego DNA i RNA

• błona zewnętrzna, wewnętrzna, lamelle, stroma, tylakoidy gran, przestrzeń między błonami, granum - składniki

• jest to jeden z plastydów:

• inne plastydy: leukoplasty - gromadzą materiał zapasowy taki jak białka, cukry, tłuszcze oraz chromoplasty - nadają barwę żółtą lub czaerwoną

5. BŁONA KOMÓRKOWA:

• otacza, chroni, nadaje kształt komórce

• półprzepuszczalna (przepuszczalna tylko dla wody)

• zrąb lipidowy: polarne głowy, nie polarne łańcuchy

• mozaikowo ułożone białka (mogą być luźno związane na powierzchni lub mogą przechodzić przez całą błonę - model płynnej mozaiki)

6. ŚCIANA KOMÓRKOWA:

• występuje przede wszystkim u roślin i grzybów

• martwy składnik komórki (nie plazmatyczny)

• oddziela komórkę od środowiska zewnętrznego i tym samym chroni przed uszkodzeniem

• (inny martwy: zawartość wakuoli wodniczek!!!)

7. APARAT GOLGIEGO:

• wydzielanie zagęszczonych substancji przez komórkę w procesie egzocytozy

• otoczony pojedynczą błoną

• synteza polisacharydów strukturalnych (wielocukrów)

• uczestniczy w przekazywaniu wielu substancji w obrębie komórki i poza nią

• (światło cysterny, pęcherzyki powietrzne)

8. DEZOKSYSOMY:

• otoczone pojedynczą błoną

• substancje wypełniające te organella katalizują szereg reakcji metabolicznych, np. peroksysomy zawierające enzymy rozkładające nadtlenek wodoru

• w komórkach wątroby i nerki peroksysomy mogą pełnić istotną rolę w detoksykacji takich substancji jak np. etanol

9. LIZOSOMY:

• są wyłącznie eukariotyczne

• u roślin ze względu na pewne różnice biochemiczne nazywane są sferosomami

• w lizosomach zachodzą procesy trawienia wewnątrzkomórkowego składników protoplastu, związane z przebudową komórki

• otoczone pojedynczą błoną

10. RYBOSOMY:

• odgrywają istotną rolę w procesie biosyntezy białek

• wyróżniamy: rybosomy małe występujące u prokariota oraz w plastydach i mitochondriach u eukariota 70S oraz rybosomy duże występujące w cytoplazmie komórek eukariotycznych 80S

• każdy składa się z dużej i małej podjednostki

• nie jest otoczony błoną

• (bez błony jest jeszcze jąderko !!!)

PORÓWNANIE BUDOWY KOMÓRKI PROKARIOTYCZNEJ I EUKARIOTYCZNEJ:

Struktura komórkowa:	prokariota	eucariota
				roślinna	zwierzęca
JĄDRO KOMÓRKOWE	Brak, jego funkcję pełni tzw. NUKLEOTYD - obszar zawierający splątaną nić DNA - genofor	+	+
CHLOROPLASTY	Brak, ich funkcję u bakterii zielonych i purpurowych pełnią ciałka chromatoforowe, zawierające barwniki asymilacyjne	+	-
CHROMOPLASTY	-	+	-
LEUKOPLASTY	-	+	-
MITOCHONDRIA	Brak, ich funkcję pełnią MEZOSOMY - uwypuklenia błony komórkowej do wnętrza, podobne do grzebieni mitochondrialnych	+	+
RYBOSOMY	Obecne (od rybosomów eukariota różnią się stałą sedymentacji)	+	+
RE (SIATECZKA ENDOPLAZMATYCZNA)	-	+	+
APARAT GOLGIEGO	-	+	+
WAKUOLA (WODNICZKA)	-	Obecna (z reguły jest to jedna duża położona centralnie, zajmuje większą część komórki)	Obecna (z reguły wiele małych wodniczek)
LIZOSOMY	-	+	+
PEROSYSOMY	-	+	+