Nobla Nagrody, 1991-1999

Rok

Dziedzina

Laureat

Kraj

Uhonorowane osiągnięcie lub określenie organizacji międzynarodowych

1991

fizyka

G.P. Gennes

Francja

zastosowanie metod opisu prostych układów do opisu bardzo złożonych systemów (ciekłych kryształów, polimerów itd.)

 

chemia

R.R. Ernst

Szwajcaria

rozwój metod spektroskopii NMR

 

medycyna

E. Neher

B. Sakmann

Niemcy

Niemcy

badania rozwijające technikę "patch clamp"

 

literatura

N. Gordimer

RPA

proza

 

pokojowa

Aung San Suu Kyi

Myanmar (dawna Birma)

 

 

ekonomia

R.H. Coase

USA

rola kosztów w teorii mikroekonomicznej (szczególnie zawierania kontraktów i zarządzania) oraz prace dotyczące praw własności

1992

fizyka

G. Charpak

Francja

wkład w metody detekcji cząstek naładowanych (komory wielodrutowe)

 

chemia

R.A. Marcus

USA

rozwój teorii kinetyki reakcji redoks

 

medycyna

E.H. Fischer

E.G. Krebs

USA

USA

odkrycie wspólnego mechanizmu regulacji dla większości typów komórek

 

literatura

D. Walcott

Wielka Brytania

poezja, dramat

 

pokojowa

R. Menchu Tum

Gwatemala

 

 

ekonomia

G.S. Becker

USA

rozszerzenie teorii racjonalnych decyzji na wszystkie dziedziny ludzkiego zachowania

1993

fizyka

R.A. Hulse

J.H. Taylor

USA

USA

badanie układu podwójnego z pulsarem i eksperymentalne potwierdzenie ogólnej teorii względności

 

chemia

K.B. Mullis

USA

opracowanie metody PCR namnażania fragmentów DNA

 

 

M. Smith

Kanada

rozwój metod mutowania DNA

 

medycyna

P.A. Sharp

R.J. Roberts

USA

Wielka Brytania

niezależne odkrycie w 1977 "split genes"

 

literatura

T. Morrison

USA

proza

 

pokojowa

F. W. de Klerk

N.R. Mandela

RPA

RPA

 

 

ekonomia

R.W. Fogel

D.C. North

USA

USA

zastosowanie teorii ekonomicznych i metod jakościowych do analizy przemian gospodarczych i instytucjonalnych

1994

fizyka

B. Brockhouse

C. Shull

Kanada

USA

badania struktur ciał stałych z wykorzystaniem wiązek neutronowych

 

chemia

G. Olah

USA

badania nad otrzymywaniem i własnościami karbokationów

 

medycyna

A. Gilman

M. Rodbell

USA

USA

rozszyfrowanie roli tzw. białek G w przewodzeniu sygnałów w komórkach

 

literatura

O. Kenzaburo

Japonia

proza

 

pokojowa

J. Arafat

S. Peres

I. Rabin

Palestyna

Izrael

Izrael

 

 

ekonomia

J.C. Harsanyi

J.F. Nash

R. Selten

USA

USA

Niemcy

analiza równowagi w teorii gier niezespołowych, znajdująca zastosowanie w analizie ekonomicznej

1995

fizyka

M.L. Perl

USA

odkrycie leptonu tau

 

 

F. Reines

USA

odkrycie neutrino

 

chemia

M. Molina

USA

badania nad rozkładem ozonu atmosferycznego przez freony

 

 

F.S. Rowland

P. Crutzen

USA

Holandia

badanie reakcji chemicznych ozonu atmosferycznego

 

medycyna

E.B. Lewis

Ch. Nüsslein-Volhard

E.F. Wieschaus

USA

Niemcy

USA

odkrycie mechanizmów genetycznych kontrolujących wczesny rozwój embrionalny i wyjaśnienie przyczyn powstawania niektórych wad wrodzonych płodu i poronień

 

literatura

S. Heaney

Irlandia

poezja

 

pokojowa

J. Rotblat

Konferencja Pugwash w Sprawie Nauki i Problemów Światowych

Wielka Brytania

ruch uczonych zapoczątkowany w 1954, w Pugwash (Kanada)

 

ekonomia

R. Lucas

USA

hipoteza racjonalnych prognoz i przebudowa analizy makroekonomicznej

1996

fizyka

D.M. Lee

D.D. Osheroff

R.C. Richardson

 

odkrycie nadciekłego helu-3

 

chemia

R.E. Smalley

R.F. Curl jr.

H.W. Kroto

USA

USA

Wielka Brytania

odkrycie allotropowej odmiany węgla - fullerenu

 

medycyna

P.C. Doherty

R.M. Zinkernagel

Australia

Szwajcaria

badania nad funkcjonowaniem systemu odpornościowego, w momencie gdy rozpoznaje on komórki zarażone przez wirusy

(funkcję tę spełniają w organizmie człowieka limfocyty T - białe ciałka)

 

literatura

W. Szymborska

Polska

poezja

 

pokojowa

J. Ramos-Horta

biskup C.F.X. Belo

Timor Wschodni

działacze walczący o pokojowe zakończenie konfliktu w Timorze Wschodnim znajdującego się od 1975 pod okupacją Indonezji

 

ekonomia

W. Vickrey

J. Mirrlees

Kanada

Wielka

Brytania

teoria motywacji i asymetrycznej informacji

1997

fizyka

S. Chu

W. Phillips

C. Cohen-Tannoudji

USA

USA

Francja

stworzenie techniki schładzania gazów umożliwiającej osiągnięcie temperatury 0,18 mikrokelwinów

 

chemia

P.D. Boyer

J.E. Walker

J.C. Skou

USA

Wielka

Brytania

Dania

wyjaśnienie w jaki sposób komórka produkuje ATP (adenozynotrifosforan)

odkrycie enzymu ATPazy Na+,K+ utrzymującego różnicę stężeń jonów sodu (Na) i potasu (K)

 

medycyna

S.B. Prusiner

USA

zidentyfikowanie zaraźliwego białka wywołującego choroby układu nerwowego (teoria prionów)

 

literatura

D. Fo

Włochy

dramatopisarz

 

pokojowa

Międzynarodowa Kampania na rzecz Zakazu Min Przeciwpiechotnych (J. Williams)

 

zrzeszająca ponad 1000 organizacji i ugrupowań pozarządowych walczących o wyeliminowanie min przeciwpiechotnych, broni zabijających głównie cywilów

 

ekonomia

R. Merton

M. Scholes

USA

USA

opracowanie metody wyceny instrumentów pochodnych, zwłaszcza opcji

1998

fizyka

R.B. Laughlin

H.L. Störmer

D.C. Tsui

USA

Niemcy

USA

odkrycie cząstek o ładunku mniejszym od ładunku elektronu - ułamkowy kwantowy efekt Halla (Störmer, Tsui), oraz wyjaśnienie tego zjawiska (Laughlin)

 

chemia

W. Kohn

J.A. Pople

USA

Wielka

Brytania

metody obliczeniowe wyjaśniające m.in. proces tworzenia wiązania chemicznego (Kohn) oraz zachowanie cząstek w reakcjach chemicznych (Pople)

 

medycyna

R.F. Furchgott

L.J. Ignarro

F.Murad

USA

USA

USA

za wykrycie roli, jaką pełni tlenek azotu w powstawaniu chorób naczyniowo-sercowych

 

literatura

J. Saramago

Portugalia

proza

 

pokojowa

J. Hume

D. Trimble

Irlandia

Irlandia

za udział w pokojowym rozwiązaniu konfliktu w Irlandii Północnej

 

ekonomia

A. Sen

Indie

za wkład w badaniach nad tzw. ekonomią dobrobytu

1999

fizyka

G. Hooft

M. Veltman

Holandia

Holandia

za wyjaśnienie kwantowej struktury oddziaływań elektrosłabych

 

chemia

A. Zewail

Egipt

za wynalezienie aparatu fotograficznego który umożliwia zarejestrowanie najszybszych nawet reakcji chemicznych

 

medycyna

G. Blobel

Niemcy

za odkrycie iż białka wyposażone są w specjalne instrukcje, od których zależy ich transport i lokalizacja w komórce

 

literatura

G. Grass

Niemcy

proza

 

pokojowa

Lekarze bez granic

 

organizacja lekarzy i pielęgniarek niosąca pomoc ofiarom konfliktów i wojen na całym świecie

 

ekonomia

R. Mundell

Kanada

za położenie fundamentów teorii, która w sposób decydujący wpływa na praktyczne rozważania o monetarnej i fiskalnej polityce w gospodarce otwartej