Podstawy psychologii z elementami teorii osobowości

Wykład XI

Egzamin: 30 listopada 2001

Z w/w definicji wynikają wnioski:

• przywództwo wiąże się z innymi ludźmi, przez podporządkowanie się wskazaniom przywódcy,

• członkowie grupy umożliwiają proces przewodzenia

• przywództwo wiąże się z nierównym podziałem władzy między przywódcą i członkami grupy; - członkowie grupy nie są jej całkowicie pozbawieni; zazwyczaj jednak przywódca ma większą władzę

• przywództwo wiąże się z umiejętnością korzystania z rozmaitych postaci władzy

• przywództwo ma związek z wartościami

Max Weber wyróżnił trzy idealne typy władzy prawomocnej

• władzę charyzmatyczną - opartą na przekonaniu, o szczególnych, nadzwyczajnych cechach przywódcy

• władzę tradycyjną - opierającą się na wierze w trwałość pewnego porządku i jego prawomocność

• władzę legalną /racjonalną/ - pochodzącą z mianowania lub wyboru dokonanego na podstawie prawnych procedur; władza legalna jest elastyczna, tzn. można ją nadawać i obierać, zwiększać i uszczuplać

Pięć źródeł władzy kierownika

• władza formalna jest związana z pozycją formalną w strukturze; odnosi się do definiowania zadań dla podwładnych, z powodu istnienia obowiązku wypełniania poleceń przełożonych

• nagradzanie jest uzależnione od możliwości sprawowania kontroli danego kierownika nad zasobami w organizacji

• przymus jest „odwrotnością nagrody”; podporządkowanie się poleceniom jest nagradzane, a brak dyscypliny i efektów karany

• charyzma oparta jest na emocjonalnym związku między liderem a współpracownikami

• wiedza odnosi się do zdolności, umiejętności i “znajomości rzeczy” przez lidera, będących źródłem jego władzy

Różnice między kierowaniem a przywództwem

• “..przywództwo to proces kierowania i wywierania wpływu na działalność grupy, związaną z jej zadaniami...” - pod tym względem jest ono podobne do kierowania

• umiejętności motywacyjne są kluczowym elementem przywództwa, natomiast kierowanie skupia uwagę na planowaniu i administrowaniu

• w większości organizacji w nadmiernym stopniu występuje kierowanie, w niedostatecznym zaś przywództwo

• człowiek może być skutecznym menedżerem, dobrym planistą - nie mając uzdolnień cechujących przywódcę

• “..przywództwo to proces kierowania i wywierania wpływu na działalność grupy, związaną z jej zadaniami...” - pod tym względem jest ono podobne do kierowania

• umiejętności motywacyjne są kluczowym elementem przywództwa, natomiast kierowanie skupia uwagę na planowaniu i administrowaniu

• w większości organizacji w nadmiernym stopniu występuje kierowanie, w niedostatecznym zaś przywództwo

• człowiek może być skutecznym menedżerem, dobrym planistą - nie mając uzdolnień cechujących przywódcę

Różnice między przywództwem a zarządzaniem Maxwell /1994/

• Boss kieruje pracownikami; przywódca ich szkoli

• Boss wykorzystuje swój autorytet; przywódca wyzwala działania dobrowolne

• Boss wywołuje lęk podwładnych; przywódca wzbudza entuzjazm

• Boss często używa słowa “ja”; przywódca słowa “my”

• Boss szuka winnych niepowodzeń; przywódca szuka drogi do sukcesu

• Boss wie, jak należ pracować; przywódca daje przykład dobrej pracy

• Boss mówi: “Proszę to zrobić”; przywódca mówi: “Zróbmy to!”

• Boss kieruje pracownikami; przywódca ich szkoli

• Boss wykorzystuje swój autorytet; przywódca wyzwala działania dobrowolne

• Boss wywołuje lęk podwładnych; przywódca wzbudza entuzjazm

• Boss często używa słowa “ja”; przywódca słowa “my”

4. Psychiczne cechy charakteryzujące przywódcę.

Wyróżniono trzy koncepcje badań nad przywództwem:

• analizę cech przywódcy

• analizę zachowań

• analizę sytuacyjną

Koncepcja zespołu cech nie okazała się przydatna, gdyż nie ma określonej kombinacji cech, wyraźnie odróżniającej przywódców od nie przywódców, bądź przywódców skutecznych od nieskutecznych.

Koncepcja przywództwa jako zespołu zachowań /podejście behawioralne/:

Dwie funkcje przywódcze:

• rozwiązywania problemów, czyli związane z zadaniami

• podtrzymujące trwałość grupy, których wykonanie przez przywódcę lub inną osobę jest niezbędne do skutecznego funkcjonowania grupy /n.p. rozstrzyganie sporów/

Dwa style przywództwa:

• styl zorientowany na zadania, autorytarny, czyli inicjujący

• styl zorientowany na pracowników, demokratyczny albo uczestniczący

Koncepcja sytuacyjnego podejścia do przywództwa

• Sytuacyjne podejście, stara się ustalić, jakie czynniki sytuacyjne mają, największe znaczenie i jaki styl przywództwa w danej sytuacji będzie skuteczniejszy

• Teorie te skupiają uwagę na: wymaganiach wynikających z zadań, cechach, oczekiwaniach i zachowaniach podwładnych, oczekiwaniach i zachowaniach kolegów

Fazy zdobywania umiejętności przez kierownika

• w początkowej fazie najodpowiedniejsze są zachowania kierownika, zorientowane głównie na zadania; pracowników trzeba uczyć ich zadań i zapoznawać z regulaminami

• w drugiej fazie, utrzymanie zachowań zorientowanych na zadania pozostaje nadal konieczne, wzrasta zaufanie przywódcy i jego poparcie; przywódca powinien w większym stopniu uwzględniać zachowania nastawione na wzajemne stosunki

• w trzeciej fazie zaczyna się pojawiać motywacja do osiągnięć; przywódca nie musi już wydawać dyrektyw; nadal powinien wspierać pracowników i okazywać im życzliwość

Style przywództwa

1. Kierownik sam rozwiązuje problem lub podejmuje decyzję

2. Kierownik otrzymuje potrzebne informacje od podwładnego /podwładnych/, po czym sam podejmuje decyzję co do rozwiązania problemu

3. Kierownik omawia problem z zainteresowanymi pracownikami, wysłuchuje ich koncepcji i propozycji

4. Kierownik dzieli się problemem z podwładnymi, uzyskuje ich kolektywne koncepcje i propozycje

5. Kierownik dzieli się problemem z podwładnymi, przyjmuje i wdraża to rozwiązanie, które popiera cała grupa

Sektory skutecznego przywództwa - Hill N. /1996/

• Niezachwiana odwaga

• Samokontrola

• Ugruntowane poczucie sprawiedliwości

• Stałość decyzji

• Umiejętność tworzenia konkretnych planów działania

• Zwyczaj wnoszenia wkładu pracy większego od wynagrodzenia

• Osobisty urok

• Zdolność rozumienia innych i życzliwość dla nich

• Mistrzostwo w szczegółach

• Gotowość ponoszenia pełnej odpowiedzialności

• Kooperatywność

Dziesięć cnót dobrego przywódcy Newman B. /1995/

1. Przywódca posiada wizję

2. Przywódca jest zdyscyplinowany

3. Przywódca jest mądry

4. Przywódca jest odważny

5. Przywódca potrafi okazać pokorę

6. Przywódca wie, jak podejmować decyzje

7. Przywódca rozwija przyjacielskie kontakty

8. Przywódca jest taktowny i jest dobrym dyplomatą

9. Przywódca doskonali swą umiejętność rządzenia

10. Przywódca emanuje inspirującą energią

Przyczyny ponoszenia klęsk przez przywódców

• Niezdolność do ustalania szczegółów

• Niechęć do podejmowania skromnych zadań

• Oczekiwanie wynagrodzenia za to, co “wiedzą”, a nie za użytek jaki czynią z tej wiedzy

• Lęk przed umiejętnościami wykonawców

• Brak wyobraźni

• Sobkostwo

• Nieopanowanie

• Nielojalność

• Przesadne wyobrażenie o “autorytecie” przywódczym

• Tytułomania

5. Model kwalifikacyjny kierownika.

Rodzaje kierowników /menedżerów/

Ze względu na szczebel zarządzania:

• Kierownicy najniższego szczebla /pierwszej linii/, “pracownicy dozoru”, brygadzista, mistrz, kierownik biura, pracowni, działu

• Kierownicy średniego szczebla- są to np. kierownik zakładu, szef wydziału, kierownik operacji

• Kierownicy najwyższego szczebla /nazywani menedżerami/ - odpowiedzialni za całokształt zarządzania organizacją; wyznaczają cele organizacji, jej ogólną strategię, posługują się tytułami: prezes, wiceprezes, dyrektor naczelny

Ze względu na dziedzinę /obszar, rodzaj/ zarządzania

• Kierownicy /menedżerowie/ funkcjonalni - ponoszący odpowiedzialność za jeden tylko rodzaj działalności /zarządzania/, np.: kierownicy produkcji, marketingu, finansów, zasobów ludzkich, administracji i innych

• Kierownicy liniowi /ogólni/- odpowiedzialni za wszystkie działania takie jak produkcja, marketing, finanse w całej organizacji lub jej jednostce /filii, samodzielnym zakładzie, wydziale/

Role interpersonalne - przewidują kontakty z innymi ludźmi

• Reprezentacyjna - polega na pewnych funkcjach ceremonialnych - udział w uroczystym otwarciu nowego zakładu /obiektu/, uroczyste spotkanie pracowników, podejmowanie gości obiadem; są to działania bardziej ceremonialne i symboliczne niż merytoryczne

• Przywódcza - polega na wytyczaniu celów, mobilizacji zespołu do ich osiągnięcia, pokazuje podwładnym, jak pracować i jak osiągać odpowiednie wyniki; angażując, szkoląc i motywując pracowników

• Łącznik - polega na ułatwianiu i organizowaniu kontaktów ważnych dla prawidłowego funkcjonowania firmy; dotyczy stosunków z otoczeniem; koordynowanie lub inicjowanie więzi międzyludzkich albo międzyorganizacyjnych

Role informacyjne - wymagają przetwarzania informacji

• Monitor /monitoring/ - polega na przeszukiwaniu obserwacji/ otoczenia i wnętrza organizacji w celu uzyskania ważnych informacji; menedżer wypytuje podwładnych, zbiera informacje napływające spontanicznie, stara się być możliwie najlepiej poinformowany

• Rozdzielający informacje /propagator/ - polega na upowszechnianiu i przekazywaniu informacji innym

• Rzecznik - polega na informowaniu otoczenia organizacji o jej sprawach; jest to ważny element public relations; jest to formalne przekazywanie informacji ludziom spoza organizacji

Role kierownicze /menedżerskie/

Role decyzyjne odnoszą się do decyzji, które trzeba podjąć

Przedsiębiorca - rola przedsiębiorcy wiąże się z wprowadzaniem innowacji, zmian

• Kierujący zaburzeniami /przeciwdziałający zakłóceniom/ - strajki, naruszenia praw autorskich, niedobory energii

• Dysponent zasobów /rozdzielający zasoby/ - decyduje o sposobie dystrybucji zasobów - rozdziela środki w budżecie operacyjnym jednostki pomiędzy członków

• Negocjator - prowadzi negocjacje z innymi grupami lub organizacjami jako przedstawiciel przedsiębiorstwa - umowy ze związkami zawodowymi, z konsultantem,
  z kluczowym dostawcą

Typy umiejętności kierowniczych

• Umiejętności techniczne - to zdolność posługiwania się metodami, technikami i wiedzą w wyspecjalizowanej dziedzinie

• Umiejętności interpersonalne /społeczne/ - to zdolność nawiązywania kontaktu, współpracowania z innymi ludźmi

• Umiejętności koncepcyjne - to zdolność koordynowania i integrowania wszystkich interesów
  i działań organizacji; umiejętności zależne od zdolności do myślenia abstrakcyjnego; pozwalają myśleć strategicznie i podejmować na tej podstawie decyzje

• Umiejętności diagnostyczne i analityczne - pozwalają określić problem, rozpoznać jego możliwe przyczyny i zastosować skuteczne rozwiązanie

Warunki zarządzania

• Pełnienie funkcji zarządzania wymaga pewnych cech psychofizycznych /odporność na zmęczenie i stresy, podzielność uwagi, nie uleganie emocjom/

• Zarządzanie wymaga specyficznej motywacji

• Menedżerowie muszą chcieć, umieć i lubić oddziaływać na innych ludzi

• Zarządzanie wymaga pewnych kwalifikacji intelektualnych /umiejętności szybkiego uczenia się, szerokie horyzonty, umiejętności analizy i syntezy/

Wykonywanie funkcji zarządzania wymaga wielu umiejętności, jak:

• znajomości języków obcych, umiejętności obsługi komputera

• umiejętności przekonywania, prowadzenia dyskusji, przemawiania, udzielania wywiadów

• Zarządzający musi umieć celowo dysponować swymi osobistymi zasobami: czas, energia, reputacja, zaufanie

• umiejętność relaksowania się; ćwiczenia fizyczne, sport, życie rodzinne

Pytania kontrolne:

1. Jakie są źródła władzy?

2. Jakie są rodzaje władzy?

3. Na czym polega przywództwo?

4. Jaka jest różnica między kierowaniem a przywództwem?

5. Jakie są style przywództwa?

6. Jakie role odgrywają kierownicy / menadżerowie?

7. Jakie są typy umiejętności kierowniczych?

---