Ciemiężyca zielona

30a] Ciemiężyca zielona- Veratrum lobelianum

Surowcem jest kłącze [sprowadza się go z zagranicy].

Kłącze zawiera gorzki glikozyd, żywice, pektyny, woski, kwasy organiczne, sole mineralne, alkaloidy. Wysuszone kłącze jest bez zapachu.

Surowiec działa znieczulająco, wymiotnie, przeczyszczająco i drażniąco na skórę.

Stosuje się go w wyjątkowych wypadkach, jak krytyczne stany nadciśnieniowe, zatrucie ciążowe, ostre zapalenie kłębków nerkowych, niektóre zaburzenia oczne itp.

Zewnętrznie stosuje się do wcierań drażniących skórę, a po wessaniu powodujących długotrwałe znieczulenie, przy zapaleniach stawów i nerwobólach, bólach stawów, nerwu trójdzielnego.

Uwaga: Surowiec ten ma bardzo silne działanie. Może być stosowany jedynie pod ścisłą kontrolą lekarza.

Uwaga: Szczypta sproszkowanego kłącza wywołuje silne kichanie oraz uczucie ostrego palenia

i drapania, wreszcie powoduje znieczulenie języka.

Działanie: silnie hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi). Zawarte substancje: protoweratryna A i B (typ: alkaloidy steroidowe),

Związki zawarte w tej roślinie są bardzo niebezpieczne.

Istnieje bardzo mała rozpiętość pomiędzy dawką leczniczą i toksyczną.

Około 1,5g surowca zawiera dawkę śmiertelną.

Stosowanie pod ścisłą kontrolą lekarza. Ponadto działanie przeciwszawicze.

30b] Ciemiężyca zielona

Strzemieszyca tak brzmi góralska nazwa ciemiężycy zielonej (Veratrum lobelianum), jednej z

bardziej trujących roślin występujących w Polsce. Jej nazwa rodzajowa znana jest od czasów

starożytnych i pochodzi od łacińskiego verare = mówić prawdę, wiązano ją, w obyczajowości ludowej ze sproszkowanym korzeniem ciemiężycy, którego działanie pobudzało do kichania, a to z kolei miało potwierdzać prawdziwość wypowiedzi; epitet gatunkowy od nazwiska M. Lobela (XVI/XVIIw.), lekarza i botanika belgijskiego.

Ciemiężyca jest niebezpieczna między innymi ze względu na małą rozpiętość między dawką leczniczą a niebezpieczną.

Jej toksyczne działanie znane jest od bardzo dawna - jego objawy opisywał już Krzysztof Kluk w swoim "Dykcjonarzu roślinnym”:

"Korzeń tey rośliny iest ieden z bardzo szkodliwych; a stąd poznać można lekkomyślność owych, którzy z iakiegokolwiek powodu daią go na kichanie. Świeży połknięty, rozpala wargi, gardziel i żołądek: wzbudza womity naigwałtownieysze, szczkawkę, ból nieznośny w wnętrznościach, bolesny i krwawy stolec, nadęcie żywota, kurczenie członków, ból głowy, zawrot, utratę masy, ślepotę, maiaczenie, mdłości, poty zimne; i częstokroć nagłą śmierć przynosi. To zaś wszystko nie razem się dzieie i nie u wszystkich osób.(...) Ani zewnętrznie iego zażycie bezpieczne iest. Proszek w nos pociągniony nayszkodliwsze czyni kichania; na brzuchu tylko położony pobudza womity. Sok z masłem na maść roztarty, co miał parszywe leczyć owce, morzył."

Właściwości i zastosowanie:

W lecznictwie ludowym korzeń ciemiężycy był traktowany jako lekarstwo ostateczne, gdy żadne inne nie chciało pomóc. Stosowano go zewnętrznie w postaci maści na parchy u ludzi i zwierząt oraz wewnętrznie na uporczywe febry, szaleństwo i "niemoc padaiącą"

Jest groźna dla bydła i owiec - może powodować zatrucia, jeśli dostanie się do
słomy. Zwierzęta omijają ją na pastwiskach. Czasem jest stosowana w weterynarii

jako lek żołądkowy i przeciwpasożytniczy.

Jest bardzo prawdopodobne, że Galowie używali soku z ciemiężycy jako skutecznej

trucizny do zatruwania swoich strzał.

W Ameryce w wywarze z ciemiężycy moczono ziarno zabezpieczając w ten sposób siew przed myszami, ptactwem i innymi szkodnikami.

Wywar stosowano także do usuwania wszy u ludzi i zwierząt

W lecznictwie stosowano kłącze ciemiężycy zebrane jesienią i wysuszone szybko w warunkach

naturalnych (tzn. w cieniu i przewiewie).

Surowiec zawiera 1,2-1,6% alkaloidów steroidowych (germinę i jej estry: germerynę i germitynę;

zygadeinę i jej estry - protoweratynę A i B), garbniki, żywicę i barwniki. Silnie obniża ciśnienie krwi i zwalnia akcję serca.

Obecnie kłącze służy głównie do izolowania protoweratyny A i B używanych w leczeniu nadciśnienia i rzucawki poporodowej.

Stosowana bywa także zewnętrznie w postaci wyciągu alkoholowego jako środek znieczulający przy zapaleniach stawów i nerwobólach.

---