WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO K 18/04

z dnia 11.05.2005

Stan faktyczny: 16.04.2003 r. podpisano w Atenach Traktat dotyczący przystąpienia 10 państw, w tym Polski, do UE. W dniach 7 i 8 czerwca 2003 r. przeprowadzono w Polsce referendum, w którym większość głosujących (77,45%) opowiedziała się za ratyfikacja traktatu. Na tej podstawie Prezydent RP dokonał jego ratyfikacji. W 2004 r. trzy grupy posłów na sejm RP przeciwnych członkostwu Polski w UE na warunkach wynikających z Traktatu akcesyjnego - wystąpiły o zbadanie zgodności Traktatu o przystąpieniu Rzeczpospolitej Polskie do UE wraz z Aktem dotyczącym warunków przystąpienia Rzeczpospolitej oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej, jak też Aktem końcowym konferencji w Atenach, z Konstytucja RP. Zarzucili niezgodność akcesji w tym kształcie z Konstytucją RP, m.in. z konstytucyjnymi zasadami suwerenności Narodu i nadrzędności Konstytucji w porządku prawnym.

Stanowisko posłów	Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego
Na podst. art. 2 Części Pierwszej Traktatu akcesyjnego RP „związuje się postanowieniami Traktatów Założycielskich i aktów przyjętych przez Instytucje Wspólnot i Europejski Bank Centralny”. Oznacza to, że RP związuje się także orzeczeniami ETS(instytucji UE) Uznanie pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec Konstytucji stanowi o naruszeniu jej art. 8 ust.1 („Konstytucja jest najwyższym prawem RP”)	Przystąpienie Polski do UE nie podważa statusu Konstytucji jako „najwyższego źródła prawa RP” na terenie RP przysługuje Konstytucji pierwszeństwo obowiązywania i stosowania. Po przystąpieniu Polski do UE mamy do czynienia z równoległym obowiązywaniem 2 autonomicznych porządków prawnych - polskiego i unijnego. W przypadku wystąpienia kolizji(czyli nieusuwalnej sprzeczności z pr. wspólnotowym), normy Konstytucji nie tracą mocy obowiązującej, ani nie ulegają zmianie przez sam fakt powstania kolizji do SUWERENNEJ decyzji Narodu Polski (bądź jego reprezentanta w postaci organu władzy państwowej) należy albo dokonanie odpowiedniej zmiany Konstytucji, albo spowodowanie zmian w pr. wspólnotowym, albo - ostatecznie - wystąpienie z UE. Ponadto: uznaniu Konstytucji za „najwyższe prawo RP” towarzyszy respektowanie przez polskiego ustrojodawcę właściwie ukształtowanych istniejących na terytorium RP unormowań prawa międzynarodowego (art.9 Konstytucji)
Zobowiązania wynikające z Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy skutkują cesją generalną (przekazaniem) kompetencji RP na rzecz UE. Cesja praw dotyczy materii objętych „postanowieniami traktatów założycielskich i aktów przyjętych przez instytucje Wspólnot” przed przystąpieniem Polski, tak dalece rozległych, ze obejmujących większość zadań państwa, co przekracza konstytucyjne rozumienie „przekazania organizacji międzynarodowej kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach” (art. 90 ust.1 Konstytucji) Ponadto: Uznanie nadrzędności zewnętrznego systemu prawnego nad Konstytucją, która pochodzi od Narodu i która jest najwyższym prawem RP, pozostaje w sprzeczności z zasadą suwerenności ( art.4 ust.1 Konstytucji„władza zwierzchnia w RP należy do Narodu”) Konsekwencją tak przyjętego rozwiązania jest pozbawienie Narodu władzy zwierzchniej.	WE i UE funkcjonują na zasadzie kompetencji powierzonych im mocą suwerennych decyzji przez państwa członkowskie (art. 5 i 7 TWE), dotyczy to także stanowienia norm prawnych RP jest związana tymi normami w taki zakresie, w jakim suwerennie przekazała niektóre kompetencje instytucjom wspólnotowym (poprzez ratyfikację umów międzynarodowych przez Sejm i Senat, które zgodnie z art. 4 ust.2 Konstytucji reprezentują Naród- suwerena, lub w drodze ogólnokrajowego referendum) Ponadto: ani art. 90 ust.1, ani art. 91 ust. 3 Konstytucji nie upoważniają do przekazania kompetencji w zakresie, który oznaczałby, że RP nie może funkcjonować jako państwo suwerenne i demokratyczne.
Przepisy art. 1 ust.1 i art. 3 Traktatu akcesyjnego są sprzeczne z Preambułą Konstytucji w części dotyczącej suwerenności narodu według wnioskodawców UE i WE to struktury nie „międzynarodowe”, a „ponadnarodowe”. Suwerenność Narodu polskiego pozostaje przekreślona, gdyż istota organizacji ponadnarodowej sprowadza się do „przejmowania kolejno, docelowo i nieodwracalnie suwerennych praw narodów”	Ani Traktat akcesyjny, ani traktaty założycielskie, ani przepisy pochodnego pr. wspólnotowego ni posługują się pojęciem „organizacji ponadnarodowej” państwa członkowskie pozostają suwerennymi podmiotami, stronami traktatów założycielskich Wspólnot i UE.
Zasada prymatu pr. wspólnotowego powoduje niemożność pogodzenia traktatowo określonych kompetencji ETS z zasadami nadrzędności Konstytucji RP oraz z ustrojową pozycją Trybunału Konstytucyjnego (art. 188 Konstytucji) prowadzi do pozakonstytucyjnej i sprzecznej z art. 188 zmiany roli i zadań TK	Stosowanie art. 234 TWE (kompetencje ETS) ani nie zagraża kompetencjom TK zawartym w art. 188 Konstytucji, ani ich nie zawęża ratyfikowanie umów międzynarodowych (traktatów) pociąga za sobą zgodę na kompetencje ETS do dokonywania wiążącej wykładni pr. Wspólnotowego (z zachowaniem przychylności dla krajowych systemów prawnych)
Prawo wspólnotowe obowiązujące Polskę tworzone jest przez Radę Wspólnot, a więc- egzekutywę (art. 202 TWE) jest to sprzeczne z art. 10 Konstytucji dotyczącym oparcia demokratycznego państwa prawa na trójpodziale władzy.	Zasada demokratycznego państwa prawnego odnosi się do funkcjonowania państw, niekoniecznie - organizacji międzynarodowych. TK nie może traktować tych zasad jako wzorca adekwatnego dla oceny rozwiązań ustrojowych w obrębie Wspólnot i UE, w tym składy i kompetencji prawodawczych Rady.
Z zapisem preambuły niezgodne jest prawo wspólnotowo-unijne, w tym wynikające z orzecznictwa ETS, ponieważ kwestionuje możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o losie RP przez obywateli. Powołując liczne orzeczenia ETS, wnioskodawcy konkludują, że wspólnoty stworzyły własny porządek prawny, a prawa członkowskie ograniczyły swoje prawa suwerenne.	Bezpośrednie orzekanie o zgodności z Konstytucją RP konkretnych orzeczeń ETS, jak i wyinterpretowywanie z tych orzeczeń „stałej linii orzeczniczej”, nie należy do kompetencji TK (art. 188 Konstytucji)
Przyznanie cudzoziemcom będącymi obywatelami UE czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach lokalnych stoi w sprzeczności z art. 62 Konstytucji RP, który nadaje to prawo wyłącznie obywatelom polskim.	Przyznanie cudzoziemcom będącymi obywatelami UE czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach lokalnych nie jest sprzeczne z art.62 Konstytucji RP, który przyznaje to prawo obywatelom polskim. To, że nadano takie prawo obywatelom polskim nie oznacza, że nie można przyznać je również obywatelom innych państw. Ponadto: Przyznanie cudzoziemcom będącymi obywatelami UE czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach lokalnych (art. 19 TWE) nie stanowi zagrożenia dla RP i jej niepodległości.
Art. 12 i 13 TWE, mówiące o zakazie dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, pleć i inne cechy osobowe, mają szerszy zasięg prawny niż art. 32 i 33 Konstytucji RP.	Jest to kanon reguł, które Polska ma obowiązek przestrzegać. Potwierdzeniem tego zakazu jest przynależność Polski m.in. do ONZ i Rady Europy. Ponadto jest prawną konsekwencją konstytucyjnej zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1) i został wprost wyrażony w art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Art. 105 TWE o statusie i funkcjach Europejskiego Systemu Banków Centralnych, Europejskiego Banku Centralnego i polityki pieniężnej stoi w sprzeczności z art. 227 Konstytucji RP, który czyni centralnym bankiem państwa Narodowy Bank Polski, przyznaje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz kompetencję ustalania i realizowania polityki pieniężnej.	Przepis art. 105 TWE nie ma charakteru samowykonalnego, w związku z czym nie można mówić wprost o kolizji tego unormowania z art.227 Konstytucji RP. Brak takiej kolizji nie wyklucza jednak celowości i potrzeby rozważenia relacji między unormowaniami wspólnotowymi dot. ESBC, EBC i wspólnej polityki pieniężnej a polską Konstytucją przed spodziewanym wprowadzeniem na terytorium Polski wspólnej polityki
Gwarancje prawa własności w prawie UE, wywodzone z art. 6 ust. 2 TUE w związku z art. 17 Karty Praw Podstawowych, mogłyby być wykorzystane do prób podważenia praw majątkowych polskich obywateli na ziemiach zachodnich i północnych RP. - Naruszenie art. 21 Konstytucji RP: ,,Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia”	Wspólnota Europejska nie ingeruje bezpośrednio w systemy prawa własności państw członkowskich, co jednoznacznie potwierdza art. 295 TWE. Prawo wspólnotowe nie może ograniczać swobody państwa członkowskiego w kształtowaniu własności na swoim terytorium, o ile tylko nie narusza zasady niedyskryminacji i nie wpływa w sposób nieproporcjonalny na korzystanie z posiadanych praw własności i rozporządzanie nimi. Uregulowania wspólnotowe nie mogą dotyczyć regulacji stosunków własnościowych będących następstwem II wojny światowej - zarówno ze względu na obowiązywanie zasady lex retro non agit, jak i ze względu na brak jednomyślnego przekazania przez państwa członkowskie do właściwości Wspólnot i Unii Europejskiej tego zakresu spraw. Ponadto: Powyższej oceny nie osłabia fakt, że art. 116 Ustawy Zasadniczej RFN reguluje niemieckie obywatelstwo osób pochodzących z terenów stanowiących obecnie polskie ziemie zachodnie i północne oraz że niektóre z tych osób formułują niekiedy oczekiwania względem mienia znajdującego się na tych ziemiach. Zasada poszanowania wspólnych tradycji konstytucyjnych w ujęciu art. 6 ust. 2 TUE bynajmniej nie wymaga respektowania wspomnianych oczekiwań.
Określone w art. 33 TWE cele wspólnej polityki rolnej - m.in. zwiększenie wydajności rolnictwa przez wspieranie postępu technicznego, racjonalny rozwój produkcji rolnej, optymalne wykorzystanie czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej - sprzeciwiają się wyrażonej w art. 23 Konstytucji zasadzie oparcia ustroju rolnego w Polsce na gospodarstwie rodzinnym.	Kształtowanie zasad ustroju rolnego jest sprawą prawodawcy krajowego, któremu art. 33 TWE niczego wprost nie nakazuje ani nie zakazuje. Przeciwnie, wśród czynników, które powinny być uwzględniane przy realizacji wspólnej polityki rolnej, w art. 33 ust. 2 TWE wskazuje się szczególny charakter gospodarki rolnej wynikający ze struktury społecznej rolnictwa w poszczególnych państwach członkowskich.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego: Traktat akcesyjny jako całość oraz poszczególne zaskarżone postanowienia traktatowe nie naruszają wskazanych przez wnioskodawców przepisów Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.

---