Dobór i rodzaje prób badawczych

DOBÓR PRÓBY - proces wyboru obserwacji; procedura wyboru jednostek obserwacji.

Krótka historia doboru próby:

• Dobór próby rozwijał się równolegle z badaniami zachowań i preferencjo politycznych.

• W 1936 Gallup przewidział zwycięstwo Roosevelta w wyborach prezydenckich dzięki użyciu próby kwotowej; w 1948 źle przewidział wyniki m.in. dlatego, że jego próba nie była reprezentatywna.

Wielkość próby nie jest wprost proporcjonalna do wielkości populacji - ale ważna jest jednorodność populacji (wtedy dla populacji tysięcznej i milionowej można dobrać taką samą dużą próbę).

Jednorodność populacji określana jest zawsze na podstawie rozkładu kilku cech. Jeśli każda z jednostek danej populacji jest różna, żadna próba nie będzie reprezentatywna.

Błąd statystyczny przy określaniu wielkości próby wynosić powinien nie więcej niż 5% aczkolwiek dopuszcza się przedział 0,05% do 10%. Zasada: im mniejszy błąd tym większa próba.

OPERAT

Operat i jego cechy: rejestr wszystkich jednostek

1. powinien być uporządkowany i ponumerowany

2. powinien być pełny i nie mieć luk

3. powinien pozwalać na łatwą identyfikację obiektów (osób imię nazwisko, cechy demograficzne)

4. powinien umożliwiać szacowanie błędu statystycznego ( powinny tam się znaleźć informacje o tych cechach zbiorowości, na podstawie których określono rodzaj i wielkość próby)

Dwa typy doboru próby - dobór nieprobabilistyczny i probabilistyczny.

Metody nieprobalistyczne

1. DOBÓR PRÓBY OPARTY NA DOSTĘPNOŚCI BADANYCH:

np. zatrzymywanie ludzi na ulicy

-brak kontroli nad reprezentatywnością próby

-może być stosowany jedynie, gdy np. badacz chce zbadać cechy osób przez dane miejsce o określonych porach

-należy zachować ostrożność przy uogólnianiu i uczulić odbiorców wyników na ryzyko związane z tą metodą

-przydatna np. w pilotażu kwestionariusza

2. DOBÓR CELOWY/ARBITRALNY

-dobór na podstawie własnej wiedzy o badanej populacji oraz celach badania

-przydatny do pilotażu ( dobrać jak najróżniejszych respondentów, by sprawdzić szerokie zastosowanie pytań)

-do badania przypadków odbiegających od normy

3. METODA KULI ŚNIEŻNEJ

-gdy trudno jest odszukać członków jakiejś specyficznej populacji, np. bezdomni, nielegalni imigranci

-badacz zbiera dane o kilku członkach danej populacji, których da się odszukać, a następnie prosi te osoby o dostarczenie informacji potrzebnych do odszukania innych członków tej populacji, których akurat znają

-reprezentatywność jest wątpliwa, więc wykorzystuje się ja do celów eksploracyjnych

Dobór probabilistyczny (kwestia dyskusyjna):

4. DOBÓR KWOTOWY

-uwzględnia kwestię reprezentatywności

-wychodzi się od macierzy lub tabeli opisującej istotne dla badania cechy populacji /rozkład płci, wieku, dochodu…/→ dla pobrania ogólnokrajowej próby kwotowej badaczowi może być potrzebna wiedza o tym, jaki procent ludności kraju stanowią ludzie o określonych cechach; dla każdej komórki macierzy należy określić odpowiednie przedziały procentowe, następnie zebrać dane od osób mających wszystkie cechy określone w danej komórce tabeli; potem wszystkim osobom w danej komórce przypisuje się wagę odpowiednią do ich udziału w danej populacji; gdy zostaną w ten sposób przeważone wszystkie elementy próby, całość danych powinna dać sensowną reprezentację całej populacji

-problemy:

• Operat losowania (udziały procentowe reprezentowane przez poszczególne komórki tabeli) musi być dokładny i aktualny

• Odchylenia od reprezentatywności mogą wynikać z doboru elementów próby w ramach danej komórki tabeli-nawet jeśli udział procentowy w całej populacji został poprawnie oszacowany (!)

• Dobór tak naprawdę jest przypadkowy, odbywa się w trakcie badania, gdy ankieter szuka osób o żądanych cechach

• Załamana zostaje zasada reprezentatywności; nie każda osoba ma równe szanse dostania się do próby, np. znajomi ankietera mają większe szanse.

• Należy ostrożnie traktować próbę kwotową gdy celem badania jest opis statystyczny

5. WYBÓR INFORMATORÓW

-jest to współpraca z niektórymi członkami grupy

-informator jest członkiem grupy, który może się wypowiadać bezpośrednio o grupie

-np. badania nieformalnych układów grupowych

-zazwyczaj dobiera się informatorów typowych dla badanych grup, w przeciwnym razie opinie i obserwacje informatorów mogłyby wprowadzać w błąd

-marginalna ( zarówno b. niska jak i b. wysoka) pozycja informatorów nie tylko może zafałszować obraz rzeczywistości, ale także ograniczać dostęp do różnych sektorów społeczności

Nieprobabilistyczny dobór ma zastosowanie głównie w badaniach jakościowych.

Teoria i logika doboru losowego:

- Aby próba jednostek z danej populacji mogła być podstawą dobrego opisu całej populacji musi ona mieć zasadniczo taką samą zmienność jak populacja.

- „Obciążenie próby” oznacza stan, gdy wybrane osoby nie są typowe czy reprezentatywne dla szerszej populacji, z której zostały dobrane. Może być świadome lub nie, może powstać na skutek skłonności badacza, który dobiera respondentów wg własnych preferencji; na szczęście istnieją techniki, które pozwalają uniknąć obciążeń próby.

- Uznajemy próbę za reprezentatywną dla populacji, z której została dobrana, jeśli zagregowane cechy tej próby ściśle odzwierciedlają te same zagregowane cechy populacji. Reprezentatywność ogranicza się do tych cech, które są związane z głównymi celami badania.

Podstawowa zasada doboru losowego: próba jest reprezentatywna dla populacji, z której jest losowana, jeśli wszyscy członkowie tej populacji mają takie same szanse, ze zostaną wybrani do próby.

Dobór losowy ma dwie podstawowe zalety: 1) choć nigdy nie są doskonale reprezentatywne, są z reguły b. reprezentatywne niż inne rodzaje prób, gdyż są wolne od obciążeń; 2) rachunek prawdopodobieństwa pozwala nam oszacować reprezentatywność próby losowej.

ELEMENT jest tą jednostką, o której zbiera się informacje i która dostarcza podstaw do analiz /ludzie lub pewne typy ludzi, rodziny, kluby, stowarzyszenia/; POPULACJA to określony teoretycznie zbór elementów badania; BADANA POPULACJA to ten zbiór elementów, z którego próba jest faktycznie dobierana.

- Losowanie: ostatecznym celem doboru próby jest wybranie z populacji takiego zestawu elementów, aby opis tych elementów trafnie oddawał obraz całej populacji, z której zostały one pobrane. Kluczem do tego procesu jest losowanie. W losowaniu każdy element może zostać wybrany z takim samym prawdopodobieństwem, niezależnie od innych zdarzeń w procesie selekcji. Badacze społeczni posługują się tabelami liczb losowych lub programami komputerowymi, które zapewniają losowy dobór jednostek do próby. Jednostka losowania to ten element lub zbiór elementów, który jest brany do wylosowania na jakimś etapie procesu doboru próby.

Schematy losowania:

1. PROSTY DOBÓR LOSOWY:

Badacz numeruje wszystkie elementy listy, następnie korzystając z tablic liczb losowych wybiera elementy do próby.

Rzadko stosuję się tę metodę w praktyce.

2. DOBÓR SYSTEMATYCZNY:

Konieczna jest lista elementów. Interwał N/n

Do próby losowany jest co n-ty element z listy, przy czym pierwszy element jest wylosowany → tak powstaje próba systematyczna z losowym punktem startowym.

Interwał losowania to standardowa odległość między elementami dobieranymi do próby; proporcja losowania to stosunek liczby elementów wylosowany do liczebności całej populacji.

Istnieje ryzyko obciążeń próby, jeśli układ elementów jest ułożona tak, że jakiś cykliczny wzór się powtarza zgodnie z interwałem losowania.

3. DOBÓR WARSTWOWY

Jest metodą pozwalającą na zwiększenie reprezentatywności poprzez obniżenie możliwego błędu z próby.

Najpierw należy uporządkować populację wg ważnych dla nas cech w homogeniczne podzbiory, które między sobą są heterogeniczne (warstwowanie), a potem wylosować odpowiednią liczbę elementów każdego z nich.

Dwie metody tego doboru:

1) sortuje się elementy populacji na grupy wyodrębnione ze względu na zastosowane zmienne stratyfikacyjne; na podstawie udziału procentowego danej grupy w populacji stosuje się dobór losowy-prosty lub syst.- takiej ilości elementów z tej grupy, jaka odpowiada takiemu samemu jej udziałowi procentowemu w pożądanej przez nas wielkości próby.

2) pogrupowanie populacji jak poprzednio, a następnie połączenie tych grup w jedną listę i zastosowanie np. doboru syst.

W pewnych sytuacjach dobór systematyczny, jest trafniejszy, niż prosty; ma to miejsce wtedy, gdy występuje ukryty układ warstwowy listy, np. lista studentów ułożona wg roku studiów.

4. DOBÓR PRÓBY WIEOLOSTOPNIOWY GRUPOWY

Próba grupowa może być stosowana gdy sporządzenie wyczerpującej listy elementów wchodzącej w skład populacji jest niemożliwe lub b. trudne. Elementy populacji są już często pogrupowane w subpopulacje, listy subpopulacji albo istnieją albo można je łatwo stworzyć. /Np. wierni wszystkich kościołów USA./

→ Sporządza się listę pierwotnych jednostek losowania i niekiedy dzieli się je na warstwy przed losowaniem. Potem losuje się próbę tych jednostek. Następnie robi się spis elementów tych wybranych pierwotnie jednostek losowania i dzieli się je na warstwy. Potem losuje się z owych list wtórne jednostki losowania.

Jednak taki dobór cechuje się podwójnym błędem z próby; 1) początkowa próba grup reprezentuje populację tych grup z uwzględnieniem zakresu błędu z próby; 2) próba elementów pobranych w ramach danej grupy reprezentuje wszystkie elementy w tej grupie tylko w tym zakresie, jaki jest możliwy po uwzględnieniu błędu z próby. → straty w dokładności próby.

Rodzaje tego doboru:

1. Warstwowanie w wielostopniowej próbie grupowej: należy pogrupować pierwotne jednostki losowania wg odpowiednich zmiennych stratyfikacyjnych, potem zastosować losowanie proste lub systematyczne. Błąd z próby będzie zredukowany w takim zakresie, w jakim grupy są podzielone na homogeniczne warstwy.

2. Dobór proporcjonalny: zawsze gdy losowane grupy znacznie różnią się wielkością, właściwe jest zastosowanie proporcjonalnego doboru-każda grupa ma szansę znalezienia się w próbie proporcjonalna do swej wielkości.

3. Dobór nieproporcjonalny i ważenie :Jeśli próba jest proporcjonalna, tzn. że każdy element ma taką samą szanse na znalezienie się w próbie, tzn. ze mają one wszystkie taką samą wagę=1→próba samoważąca się. Jednak czasem właściwe jest nadanie niektórym przypadkom większych wag niż innym - ważenie, np. gdy szczególnie interesuje nas jakaś subpopulacja ( badanie nad molestowaniem seksualnym w pracy wśród czytelników pisma, których większość stanowią mężczyźni-wtedy większą wagę nadajemy kobietom, bo one są częściej molestowane).

Ogólnie, dobór probabilistyczny pozwala na uniknięcie obciążeń próby oraz oszacowanie błędu.

Próba socjometryczna powstaje w wyniku zastosowania testu socjometrycznego, np. badać chce się liderów nieformalnych grupy itp.

---