Temat: Asertywność - sztuka do opanowania Cele: Dziecko  poznaje znaczenie pojęcia "asertywność", istotę metod asertywnych,  umie określić nazwy metod, wyjaśnić, na czym polega ich istota,  uświadamia sobie, że asertywność ma wielkie zalety, pozwala żyć w zgodzie ze sobą, pozwala wyjść "obronną ręką" z trudnych sytuacji. Metody: zabawa. Środki dydaktyczne: film dydaktyczny. 1.Powitanie - zabawa Prowadzący mówi: Witam wszystkich, którzy np. dobrze się czują, mają piwne oczy, są z pod znaku Wodnika... Uczestnicy, którzy identyfikują się z wypowiedzianym hasłem, podają sobie ręce. 2. Wprowadzenie Prowadzący mówi: Na poprzednich zajęciach mówiliśmy o sposobach porozumiewania się. Przypuszczam, iż uzmysłowiliście sobie przydatność i zalety "języka ja". Dlatego dzisiaj będę Was zachęcać byście posunęli się w sztuce porozumiewania o krok dalej. W życiu zdarzają nam się bowiem sytuacje, gdy musimy wyrazić opinie inne niż inni, sprzeciwić się komuś, odmówić czegoś. Są one szczególnie trudne i warto wtedy znać nie tylko "język ja", ale i metody asertywne. Co to takiego asertywność - posłuchajcie bohaterów filmu. Prezentacja fragmentu filmu edukacyjnego "Asertywność - sztuka bycia sobą", Wyd. PWN Konsultacja: dr hab. Krzysztof Jedliński. 3. Prezentacja metod zachowań asertywnych Metody zachowań asertywnych. Kiedy już znamy pojęcie "asertywność", możemy bliżej przyjrzeć się skutecznym metodom asertywnym. Oglądając film postarajcie się zapisać na tych oto karteczkach ich nazwy. 4. Podsumowanie W filmie zaprezentowano cztery metody asertywne. Podajcie ich nazwy i omówcie istotę. Uczniowie podają zanotowane nazwy, objaśniają jak zrozumieli daną metodę. Prowadzący zapisuje ich wypowiedzi flamastrem na przygotowanych arkuszach papieru. Wszyscy odczytują zapisane nazwy metod asertywnych. 5. Pożegnanie     Autor: Małgorzata Pstrąg

Temat: Asertywność - metody w praktycznym zastosowaniu

Cele:
Dziecko:

 utrwala pojęcie asertywności, istotę podstawowych metod asertywnych,

 umie zastosować metody w praktycznym działaniu,

 uświadamia sobie ich przydatność w trudnych sytuacjach życiowych.

Metody:

 zabawa,

 scenki,

 praca w małych grupach.

1. Powitanie

2. Wspólna zabawa "Uniwersalny oponent"

Każdy z uczestników wypowiada dowolny sąd o rzeczywistości. Zadaniem jego sąsiada jest zaprzeczenie mu w kulturalny sposób za pomocą zwrotów:
Mam inne zdanie na ten temat.
Nie zgadzam się z tobą.
Myślę o tym inaczej.

3. Przypomnienie znaczenia pojęcia asertywność

4. Przypomnienie nazw i istoty metod asertywnych
Podkreślenie ich roli w unikaniu konfliktów i obrony swoich praw.
Wywieszenie zapisów z poprzednich zajęć:

 Zasłona dymna

 Zdarta płyta

 Asertywne przyznanie się do błędu

 Wypytywanie o strony ujemne

5. Ćwiczenia w praktycznym zastosowaniu ww. metod

Prowadzący dzieli klasę na 4 zespoły np. wg odliczanki 1, 2, 3, 4.
Każda z grup ma przygotować strategię zachowań w podanych sytuacjach.

1. Jesteście agresywnymi, zaczepnymi kolegami. Próbujcie sprowokować zaczepkami, obrażaniem kolegę do bójki.

b) Zarzucacie koleżance, że nie dopilnowała wykonania powierzonego jej zadania, przez co ucierpiała cała wasze grupa.

c) Chcecie namówić koleżankę do zażycia środków odurzających.

d) Namawiacie koleżankę, by powiedziała wam, jaką informację dostała od innej w liście.
Prowadzący wciela się w rolę oponenta.

6. Odegranie poszczególnych scenek - ćwiczenia praktyczne

7. Omówienie scenek
Jakiej metody użył prowadzący w danej scence? Czy jej zastosowanie zniechęciło was do zaczepek, nakłaniania kogoś do czegoś?
Uczestnicy wygłaszają swoje spostrzeżenia.

8. Podsumowanie

9. Pożegnanie

Przesyłam ci przyjazny gest.
Każdy z grupy na "trzy-cztery" wykonuje miły pożegnalny gest i dmuchnięciem przesyła go do innych.

Uwaga! Kolejny trzeci moduł zajęć ma charakter ćwiczeń praktycznych z zastosowaniem metod asertywnych. Animatorami scenek są już wyłącznie uczniowie.

Bibliografia:
1. Jolanta Rojewska, Grupa bawi się i pracuje. Zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych, cz. II, Wrocław 2000.
2. Teresa Zubrzycka-Maciąg, Rozwijanie asertywności u dzieci i młodzieży, [w:] Problemy wychowawcze, luty 2002 nr 2.
3. Małgorzata Król-Fijewska, Trening asertywności, Warszawa 1992

Znaczenie tolerancji i asertywności w prawidłowym funkcjonowaniu społecznym młodzieży. referat opracowała: Maria Jolanta Długozima- psycholog Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej Nr 2 w Łomży

Znaczenie tolerancji i asertywności jako pożądanych kompetencji społecznych pragnę omówić w szerszym kontekście kształtowania umiejętności życiowych. Co to są umiejętności życiowe (społeczne)? Termin jest różnie definiowany. Według WHO są to umiejętności, umożliwiające człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze, dzięki którym może sobie skutecznie radzić z zadaniami (wymaganiami) i wyzwaniami w codziennym życiu. Termin ten odnosi się do umiejętności (kompetencji) psychospołecznych. Po ukazaniu się w Polsce książek Daniela Golemana: "Inteligencja Emocjonalna" i "Inteligencja emocjonalna w praktyce", termin inteligencja emocjonalna jest chętnie używany do określenia umiejętności (kompetencji) społecznych. Wyróżnienie inteligencji emocjonalnej stało się bardzo popularne w związku z coraz większą świadomością, że człowiek jest całością w sensie fizjologicznym, duchowym i psychicznym. Wcześniejsze, klasyczne rozumienie pojęcia inteligencja odnosiło się wyłącznie do aktywności umysłowej człowieka. Musiało się zatem zrodzić się pytanie, dlaczego osoby z wysokim IQ wcale nie muszą osiągnąć sukcesu życiowego, zawodowego, społecznego, a niektóre osoby o przeciętnym IQ osiągają ten sukces? Przyczyną tego stanu rzeczy są różnice w posiadanych kompetencjach społecznych lub używając terminologii Golemana różnice w IE (inteligencji emocjonalnej)
     W kontekście powyższych rozważań chciałabym skupić uwagę na pojęciu "asertywność", rozumianym jako umiejętność pełnego, bezpośredniego, stanowczego i spokojnego wyrażania swoich uczuć, poglądów i postaw wobec innych osób, w sposób respektujący uczucia, poglądy i postawy tych osób. W skład umiejętności asertywnych wchodzą zachowania mające na celu:

• obronę swoich praw

• wyrażanie uczuć negatywnych

• wyrażanie uczuć pozytywnych

• przyjmowanie opinii innych osób, w tym krytyki

• asertywna odmowa

• asertywna prośba

• reakcja na własne poczucie winy i krzywdy

     Zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego, oznacza bowiem korzystanie ze swoich praw bez naruszania praw innych osób. Różni się też od zachowania uległego, zakłada bowiem działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swoich praw. Zarówno w przypadku uległości, jak i agresji możemy mówić o braku szacunku: w przypadku uległości- do samego siebie, w przypadku agresji- do innych osób.
Znaczenie umiejętności bycia asertywnym w odniesieniu do codziennych wyborów młodzieży trudno przecenić. Pomaga ona skutecznie odmawiać w sytuacjach zagrożeń: asertywne odmawianie używania alkoholu i innych środków odurzających, podejmowania wczesnej inicjacji seksualnej, uczestniczenia w aktach wandalizmu, przemocy. Zachowań asertywnych uczy się młodzież i dorosłych w ramach treningu. To skuteczna metoda wyposażania jednostki w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, poprawy relacji z otoczeniem, utrzymania pozytywnego obrazu własnej osoby, zachowania poczucia godności. Człowiek asertywny posiada umiejętność rozwiązywania wielu problemów osobistych z pożytkiem dla własnego rozwoju i rozwoju innych. Kształtowanie zachowań asertywnych może być skutecznym środkiem w walce z wszechobecną agresją, zarówno w obronie ofiary agresji, jak też w terapii osób będących agresorami.
     Kolejnym wyznacznikiem kompetencji społecznych jest tolerancja, rozumiana jako wyrozumiałość i akceptowanie inności. Człowiek tolerancyjny to taki, który szanuje odmienne przekonania, wierzenia, upodobania, preferencje, zwyczaje. To ktoś pozbawiony uprzedzeń, także względem odmiennego u innych wyglądu zewnętrznego i sposobu bycia. Uprzedzenie to wroga postawa wobec jakieś grupy ludzi różniącej się od nas czymś, co wydaje się nam istotne. Podstawą każdego uprzedzenia jest zawsze nieuzasadnione, nieuprawnione uogólnienie (tzw. stereotyp myślowy)- czyli przypisywanie każdej osobie z danej grupy objętej uprzedzeniem identycznych cech osobowości np.: "Żydzi szybko potrafią robić majątek", "Wszyscy rudzi są fałszywi", "Chłopi są uparci i nic ich nie przekona", a w obecnych czasach np. "Wszyscy politycy kłamią i są złodziejami".
     Brak tolerancji (nietolerancja) zaostrza konflikty społeczne, antagonizuje członków grupy społecznej. Nietolerancja może prowadzić do zdarzeń wymykających się spod kontroli i przynoszących tragiczne skutki np. pogrom Żydów, pogrom Cyganów. W odniesieniu do sytuacji szkolnej nietolerancja nasila zachowania aspołeczne uczniów, prowadzi do zaostrzenia konfliktów, wzrostu poziomu agresji. Nietolerancja dla "odmienności" kolegi, koleżanki np. z powodu wyglądu, niepełnosprawności, odmiennego stylu ubierania, może prowadzić do sprowadzenia "odmiennej osoby" do pozycji "kozła ofiarnego". Rodzice i wychowawcy powinni więc uczynić wszystko, aby uczyć dzieci tolerancji poprzez:

• zachęcanie i pomoc w staraniach lepszego poznania innych

• rozwijanie umiejętności aktywnego słuchania

• zachęcanie do współpracy

• rozwijanie empatii (współodczuwania)

• wskazywanie błędów mogących pojawić się w spostrzeganiu innych np. tzw. pierwsze wrażenie, zbytnie uogólnianie, rzutowanie swoich negatywnych emocji na drugą osobę

     Potrzeba kształtowania i rozwijania kompetencji społecznych, wykazana na przykładzie znaczenia tolerancji i asertywności w prawidłowym funkcjonowaniu młodzieży, uprawnia do stwierdzenia, że w obecnym systemie edukacji niezbędne jest nie tylko wdrażanie programów i działań prowadzących do rozwoju poznawczego (intelektualnego) ucznia, ale także jego inteligencji emocjonalnej.

Bibliografia:

• E. Aronson- Człowiek istota społeczna, PWN W-wa 1987

• S. Moscovici- Psychologia w relacji ja- inni, WSiP W-wa 1998

• M. Leary- Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, WSiP W-wa 2001

• D. Goleman- Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina 1997

• D. Goleman- Inteligencja emocjonalna w praktyce, Media Rodzina 1998

• S. Simmons, J. Simmons- Jak określić inteligencję emocjonalną, Dom Wydawniczy REBIS Poznań 2001

• H. Hamer- Trening dobry na wszystko [w:] Charaktery nr 3 marzec 2000

• J. Heidtman- Czytaj napisy [w:] Charaktery nr1 styczeń 2003

• A. Awdiejew- O antysemitach [w:] Charaktery nr 3 marzec 2001

Maria Jolanta Długozima - psycholog, edukator
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 2 w Łomży.

---