Kinezyterapia miejscowa (indywidualna) obejmuje wszystkie lecznicze oddziaływania ruchu i środków pomocniczych, które dotyczą narządu gdzie umiejscowione jest schorzenie.
Kinezyterapia miejscowa jest silnie powiązana z fizykoterapią i innymi pomocniczymi zabiegami o charakterze leczniczym.do tego działu zalicza się następujące rodzaje ćwiczeń:
Ćwiczenia bierne - są to ćwiczenia wykonywane przez kinezyterapeutę bez czynnego udziału chorego. Stosuje się je przy braku dowolnej czynności mięśniowej różnego pochodzenia.
Cel ćwiczeń biernych właściwych:
- Zachowanie pełnego zakresu ruchu w stawie
- Zachowanie pełnej długości i elastyczności mięśni
- Utrzymanie elastyczności torebki stawowej i więzadeł
- Ułatwienie krążenia krwi i chłonki
- Zapobieganie odleżynom długotrwale leżącym
- Zachowanie czucia proprioreceptywnego i pamięci ruchowej
Zasady wykonywania ćwiczeń biernych:
- właściwy dobór pozycji ( w leżeniu lub w siadzie )
- ruch powinien być pełny, w pełnym zakresie ruchu w stawie
- ruch wykonuje się do granicy bólu
- ruch wykonuje się 20 - 30 razy w stawie
- stosuje się je codziennie lub 2 razy dziennie
Ćwiczenia bierne stosujemy:
- w porażeniach i niedowładach mięśni; mięśnie wiotkie
- stany po długotrwałych unieruchomieniach kończyn
- początkowy okres uruchamiania stawu po zabiegu operacyjnym
- choroby układu krążenia gdzie ruch i wysiłek fizyczny nie jest jeszcze wskazany
Ćwiczenia czynno- bierne - nadmierne napięcie mięśni wywołane unieruchomieniem, bólem lub innymi patologicznymi czynnikami kwalifikuje pacjenta do tego rodzaju ćwiczeń. Ruch prowadzony jest biernie, a zadaniem które stawia się pacjentowi jest czynne rozluźnienie mięśni. Współpraca pacjenta z terapeutą opiera się na bardzo dobrym kontakcie psychicznym.
Wskazania do ćwiczeń czynno-biernych:
-stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych w narządzie ruchu
-choroby reumatoidalne
-stany atrofii tkankowej
demineralizacja kości
Ćwiczenia samowspomagane - są to ćwiczenia gdzie pacjent siłą mięśni kończyny zdrowej wspomaga pracę osłabionych mięśni kończyny przeciwnej, lub kończyną górną wspomaga ruch kończyny dolnej. Wyróżniamy tu ćwiczenia bezpośrednie (zdrowa kg ręką chwyta kończynę przeciwną i „ćwiczy” ją „prowadząc”) i pośrednie )najczęściej wykonywane przy pomocy systemu bloczkowego).
Ćwiczenia czynne w odciążeniu - samodzielne wykonanie ruchu przy odciążeniu ćwiczonego odcinka ciała poprzez:
- podwieszenie kończyny - podwieszenie osiowe na podwieszkach i linkach w kabinie z kraty lub innych systemach podwieszeń ( therapy-master - podwieszenie nad osią stawu ) ( kabina UGUL-a )
- zmniejszenie tarcia o podłoże, wykorzystanie płaszczyzn poślizgowych
- podtrzymanie kończyny przez kinezyterapeutę
- zanurzenia w wodzie
Cel:
- uzyskanie przyrostu słabych, osłabionych mięśni
- tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśniowej ( stosuje się ćw. na czas )
Wskazania:
- zaniki i znaczne osłabienia mięsni od +1 do +2
- słaby zrost kostny
- stany chorobowe powierzchni stawowych ( zmiany zwyrodnieniowe ), polega na zmniejszeniu tarcia powierzchni
Zasady:
- ruch w płaszczyźnie poziomej
- podwieszki powinny całkowicie odciążać kończynę
Ćwiczenia czynne wolne - samodzielne wykonanie ruchu z pokonaniem ciężaru ćwiczonego odcinka ciała, bez przyborów, np.:
- unoszenie kończyn bez przyborów i przyrządów z pokonaniem ciężaru odcinka ciała
Cel:
- zwiększenie siły mięśniowej
- utrzymanie zakresu ruchu w stawach
- poprawa koordynacji ruchowej
-uruchomienie działań wspomagających „pompę mięśniową”
Wskazania:
- osłabienie mięśni
- siła mięśni powyżej 3 w skali Lovetta
- tempo stopniowania wolne, stopniowo wzrasta
- można wykonywać indywidualnie lub zbiorowo
- jedna grupa mięśniowa nie może być dłużej ćwiczona niż 15 minut w zestawie ćwiczeń
Stopniowanie trudności:
- zwiększanie tempa wykonywanych ćwiczeń; tempo dostosowane do funkcjonalnych możliwości chorego
- przedłużyć czas trwania ćwiczeń
- dobieranie ćwiczeń coraz trudniejszych
- pomijanie pozycji izolowanych, wykonywanie w złożonych płaszczyznach.
Ćwiczenia czynne oporowe - są to ćwiczenia w trakcie których chory pokonuje ciężar ćwiczonego odcinka ciała oraz siłę zewnętrzną przeciwdziałającą wykonywanemu ruchowi:
- system bloczkowo-ciężarkowy
- maszyny do ćwiczeń oporowych
- hantle , sztangielki, sztanga, itp.
Ćwiczenia tej grupy są ważną składową programu działań w kinezyterapii miejscowej, ponieważ od niej w znacznej mierze zależy końcowy efekt leczniczy wyrażony powrotem funkcji.
Sposoby ćwiczeń oporowych - rozróżnia się zwykle ćwiczenia oporowe gdzie różne jest tempo, liczba powtórzeń, przerwy między powtórzeniami.
Trening wg metod treningu oporowego ( metoda De Lorme, Mc Quena ) - siłowy trening sportowy z zastosowaniem metod treningowych i rygorystycznych. Do treningu zalicza się trening siłowo-wytrzymałościowy.
Rodzaje oporowania w ćwiczeniach dynamicznych:
- ręka terapeuty
- drugą kończyną
- ciężary wolne ( hantle, mankiety ), woreczki z piaskiem, sprężyny, gumy, bloczki ciężąrki, opór wody, substancje elastyczne i dające się modelować( głównie do ćwiczeń rąk), atlasy, bloczek kierunkowy.
Ćwiczenia prowadzone
- ćwiczenia czynne wykonane z pomocą terapeuty
Wskazania do ćwiczeń prowadzonych:
- osłabienie mięśni
- zaburzenia pamięci wzorców ruchowych
Sposób prowadzenia:
- pozycja izolowana połączenia ze stabilizacją bliższego odcinka ciała
- wykonywanie ćwiczeń na komendę
- wspomaganie tego ruchu nie może być zbyt duże, żeby nie przekształciło się w ćwiczenia bierne
Inne formy ćwiczeń i oddziaływań:
Ćwiczena redresyjne - jest to najmniej agresywna, czy inwazyjna forma terapii dość często całkowicie wystarczająca do osiągnięcia zamierzonych efektów.
Cel:
-uzyskanie pełnej, biernej ruchomości w ćwiczonym stawie
-poprawa ruchomości.
Wyciągi redresyjne - stanowią one dynamiczniejszą od ćw.redresyjnych formę działania w celu uzyskania poprawy wskaźników zakresu ruchu i stanowią ostatni etap leczenia zachowawczego przed interwencją chirurgiczną.
Ćwiczenia synergistyczne. Pojęcie synergii oznacze współdziałanie wielu czynników skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań. Za pomocą tych ćwiczeń nie można osiągnąć efektu wzmocnienia mięśni. Pozwalają one jedynie na opóźnienie występowania prostych zaników z nieuczynności np. wskutek unieruchomienia kończyny w opatrunku gipsowym. Wyróżniamy tu następujące synergizmy: bezwzględne, względne, ipsilateralne, kontrateralne.
Ćwiczenia oddechowe - stanowią one bardzo ważną grupę ćwiczeń w kinezyterapii o oddziaływaniu miejscowym, a jednocześnie dość specyficzną ze względu na to, że ich stosowanie może nie wynikać z lokalizacji schorzenia podstawowego w obrębie ukł. Oddechowego. Należy je prowadzić zawsze wtedy, kiedy wskazania lecznicze skazują pacjenta na długotrwałe przebywanie w pozycji leżącej.
Zadanie:
-zapewnienie prawidłowego działania ukł. oddechowego.
Ćwiczenia relaksacyjne. Relaksacja to proces dochodzenia narządów organizmu ludzkiego do stanu równowagi. Powyższe określenie wskazuje, że obszar oddziaływania ćw.relaksacyjnych jest bardzo rozległy. Relaksacja zajmuje się nie tylko patologicznymi zmianami w tkankach, ale wkracza także w sferę psychiki. Ćwiczenia te można prowadzić na łóżku chorego, ale najlepiej wybrać miejsce poza salą chorego, z wyłączeniem drażniących bodźców akustycznych i świetlnych. Mogą im towarzyszyć podkłady muzyczne oparte na melodiach lubianych przez pacjęta.
Ćwiczenia w czynnościach samoobsługi (higiena osobista, spożywanie posiłków, czynności związane z ubieraniem się)
Ćwiczenia w pionizacji i nauce chodzenia (nauka chodu, chód w barierkach i ze swobodnym pokonywaniem dystansu, pokonywanie różnych wysokości, asekuracja, nauka padania)
Kinezyterapia ogólna opiera się na zdrowych nie obiętych procesem patologicznym częściach ciała. Do tej grupy zaliczamy:
Ćwiczenia ogólnousprawniające (ogólnokondycyjne). Miejscem do prowadzenia tych ćwiczeń jest sala gimnastyczna. Ćwiczenia te oparte są na toku lekcyjnym lekcji wychowania fizycznego. Mają one za zadanie podnieść na możliwie najwyższym poziomie wydolność ogólną człowieka niepełnosprawnego.
Ćwiczenia gimnastyki porannej - mają doprowadzić do dziennej aktywności czynności narządów i organów pacjenta zwolnionych zgodnie z fizjologią przez odpoczynek nocny związany ze snem.
Ćwiczenia w wodzi - podnoszą wydolność ogólną przez stosowanie odpowiednio dobranych wysiłków. Formy prowadzenia muszą ze względu na środowisko eksponować gry inwalidów zabawy inwalidów wodzie, ćw.oddechowe, elementy nauki pływania. Środowisko wodne ma rozległy inwalidów na ogół korzystny wpływ na organizm człowieka.
Sport inwalidów. Inwalida, który w procesie kinezyterapia szpitalu uzyskał pewien stopień kompensacji sprawności fizycznej, nie powinien pomniejszyć tych osiągnięć po wypisaniu i dlatego jest zobowiązany do trwałego kontynuowania ćwiczeń. Sport inwalidów nie tylko ma oddziaływanie anatomiczno-fizjologiczne, ale i wychowawczo-psychologiczne.
Literatura:
- K.Malinowska „Kinezyterapia”
- A.Zembaty „Kinezyterapia”; Wydawnictwo „Kasper”; Kraków 2003.