Zagadnienia na koło z socjologii:

1.Przyczyny odkrywania socjologii

• wynik zmian obrazu chorób

• choroby przewlekłe zamiast ostre

• wzrósł dorobek naukowy w dziedzinie poznania osobowości i psychiki człowieka

• model bio - psycho - społeczny

2. Model biomedyczny a społeczno - ekologiczny:

• model biomedyczny: naukowe metody, pacjent przedmiotem, ciało to maszyna

• model społeczno - ekonomiczny: holistyczne podejście, indywidualna opieka, samoopieka, medycyna społeczna

3. Zachowania zdrowotne i anty-zdrowotne.

• Zachowania anty - zdrowotne: w sposób bezpośredni lub pośredni wpływają na pogorszenie stanu zdrowia, są wynikiem złych przyzwyczajeń lub nawyków zdobywanych w procesie wychowania lub socjalizacji)

• Zachowania prozdrowotne: zmierzają do utrzymania zdrowia, a nawet jego polepszenia oraz unikania zachowań, będących czynnikami ryzyka:

* właściwe odżywianie,

* unikanie używek,

* właściwy sen,

* regularne ćwiczenia,

* utrzymywanie odpowiedniego ciężaru ciała,

* korzystanie z profilaktyki medycznej

4.Pola zdrowia wg Lalonde'a

* czynniki biologiczne,

* czynniki środowiska zewnętrznego,

* styl życia,

* działalność medyczna; decydującą rolę w kształtowaniu zdrowia odgrywa styl życia 53%, czynniki środowisk 25-35%, cz biologiczne 10-15%, opieka zdrowotna 10-20%

5. Cechy roli chorego:

• chory rezygnuje z części pełnionych ról (rezygnacja z roli zawodowej, lecz nie rezygnuje z roli matki czy ojca)

• szukanie pomocy u lekarza

• chęć wyleczenia się

6. Cechy pacjenta ujęcie tradycyjne i wg konsumeryzmu

Ujęcie tradycyjne:

• bierny

• zależny

• uległy

• wierzy w każde słowo personelu

• nie kwestionuje zaleceń lekarza

• nie dyskutuje z personelem

Ujęcie nowoczesne (wg konsumeryzmu):

• aktywny

• nie zależny

• sceptycznie nastawiony

• dociekliwy

• odpowiedzialny za własne zdrowie i proces leczenia

7. Reakcje ludzi na wieść o chorobie wg Marka Jarosza

• zaprzeczenie-wyparcie: chory nie jest w stanie przyjąć informacji od lekarza, odrzuca je i świadomi wypiera

• pomniejszanie: informacje które otrzymuje nie budzą w nim żadnych obaw, tworzy własna diagnozę

• wyolbrzymianie: chory wyolbrzymi swoja chorobę, nawet lekkie objawy są dla niego śmiertelne; jest skoncentrowany na swoich objawach

• akceptacja: pogodzenie się z diagnoza

8. Interpretacje choroby i strategie działania:

• choroba wyzwaniem - trudna sytuacja życiowa z którą trzeba sobie poradzić

• choroba wrogiem - zwalczana wszelkimi sposobami w celu zmniejszenia wew. napięcia związanego z faktem ze jest się chorym

choroba karą - zasłużoną lub niezasłużoną

9. Cechy społeczno - demograficzne a zachowania w chorobie

• wiek, płeć, stan cywilny, sytuacja rodzinna, pochodzenie etniczne, wykształcenie, zawód, sytuacja materialna, oddziaływanie środowiska społecznego, miejsce zamieszkania(miasto-wieś), czynniki fizjologiczne, warunki mieszkaniowe

10. Hipotezy wyjaśniające przyczyny nierówności społecznych wg raportu Blacka:

W Raporcie The Black Raport (sporządzonym przez Sir Douglasa Blacka) wykazano na cztery rodzaje potencjalnych wyjaśnień nierówności społecznych.

1) Pierwsze wyjaśnienie wskazywało na skomplikowane problemy pomiaru analizowanych zjawisk, w wyniku czego zaobserwowane nierówności mogą być w pewnym stopniu artefaktem.

2) Drugie ukazywało nierówności zdrowotne między poszczególnymi klasami jako skutek selekcji w procesie ruchliwości społecznej.

3) Trzecie źródeł nierówności upatrywało w deprywacji materialnej.

4) Czwarte źródeł nierówności upatrywało w deprywacji kulturowej.

11. Model zgodności i niezgodności w relacji lekarz - pacjent

• model zgodności - zakłada harmonię relacji, w której lekarz jest prowadzący a pacjent podąża za nim , w tym modelu zakłada się normatywny wzór zaufania, gdzie lekarz rozumie potrzeby pacjenta i działa zgodnie z jego interesem , natomiast pacjent współpracuje z nim aby jak najszybciej powrócić do zdrowia

• model niezgodności - lekarz wykorzystuje część swego autorytetu, aby sprostać oczekiwaniom pacjentów, natomiast zależy mu na utrzymaniu swej zinstytucjonalizowanej dominacji; oznacza to, że przebieg choroby jest zależny od uwarunkowań środowiskowych, w tym także od postawy lekarza

12. Model Szasza i Hollendra(1956r.)

Relacja lekarz - pacjent jest uzależniona od stanu chorego i jego zdolności do aktywnego uczestnictwa w terapii.

Wyróżnia się 3 rodzaje interakcji:

1. Aktywność - bierność (pacjent jest jak niemowlak, może być nieprzytomny lub po urazie; lekarz dominuje - model jak z dzieckiem).

2. kierowanie - współpraca (nie ma zagrożenia życia, ale pacjent jest w poważnym stanie; jak dorosłe dziecko; relacja partnerska, przekonujemy, podajemy argumenty, namawiamy).

3. współuczestnictwo; relacja dorosły - dorosły (siła argumentów; np. pacjent choruje przewlekle, a lekarz mówi swoje zdanie i razem powinni dokonać wyboru najlepszego dla obu stron.

Model w pewnych sytuacjach dopuszcza partnerstwo i współdziałanie, ale nadal zakłada dominację lekarza i podporządkowanie pacjenta.

13. Dwa sposoby komunikowania się (i dwa podejścia do strategii lekarz - pacjent)

• zachowania instrumentalne - zadawanie pytań, udzielanie informacji, wyjaśnień, dawanie porad, instrukcji, dyskutowanie o wynikach badań i sposobach i przyczynach leczenia

• zachowanie emocjonalne - okazywanie szacunku, stworzenie przyjacielskiej i partnerskiej atmosfery do rozmowy, pełne zaufanie, okazywanie empatii, obniżanie napięcia, zrozumienie, empatia

14. Funkcje szpitala

• diagnostyczno - lecznicza: określenie u pacjenta jednostki chorobowej i świadczenia zmierzające do jej opanowania

• pielęgnacyjno - opiekuńcza: opieka i emocjonalne wspieranie pacjenta, działania anty stresowe, wzbudzani zaufania, bezpieczeństwa i zrozumienia

• prewencyjna: promocja zdrowia wśród pacjenta i szerszej społeczności

• rehabilitacyjna: przywrócenie sprawności psychofizycznej i społecznej

• edukacyjna: doskonalenie wiadomości i umiejętności personelu medycznego

• naukowo - badawcza: prowadzenie badań dotyczących metod leczenia

• świadczenie usług za pomocą farmakoterapii, psychoterapii i socjoterapii

• integracja przedstawicieli różnych profesji medycznych i społecznych

15. Modele opieki szpitalnej wg Coe:

• model opiekuńczy - zapewnienie opieki pacjentowi w sytuacji nieuleczalnej choroby lub trwałego kalectwa; model ten był popularny w czasach kiedy szpitale opiekowały się a nie leczyły

• model klasyczny - najbardziej rozpowszechniony, zakłada, że pacjenci będą leczeni w szpitalu na choroby ostre i po postawieniu diagnozy i procesie leczenia powrócą do normalnego życia

• model rehabilitacyjny - zaprzeczenie modelu klasycznego; zmierza do przywrócenia normalnej funkcji i przystosowania do życia; ma na celu zarówno powrót do zdrowia jak i społeczeństwa.

16. Cech instytucji biurokratycznej:

• hierarchiczny układ pozycji urzędowych, w których stosunki społeczne są regulowane w całości przez przepisy wewnętrzne oraz ogólne normy prawne

zalety:

* wysoka efektywność,

* precyzyjność,

* szybkość,

* maksymalne zyski w stosunku do zainwestowanych pieniędzy

wady:

* bezosobowość,

* dehumanizacja,

* uniformizacja kultury,

* bezbarwność życia

17. Cechy i przykłady instytucji totalnych:

• przykłady: więzienie, szpital psychiatryczny, zakłady dla dzieci, domy dla ludzi starych

• cechy:

• życie w grupie (wszystkie czynności dnia codziennego odbywają się w tej samej grupie - praca, rekreacja, sen; wszyscy traktowani wg jednego narzuconego programu);

• dwuczłonowe zarządzanie (podział na rządzących - personel i pacjentów przy zupełnym braku kontaktów między grupami);

• perspektywa instytucjonalna oznacza, że rozmaite czynności, przepisy i metody tworzą ogólny plan, przy założeniu że jest on konieczny dla realizacji oficjalnych celów instytucji.

18. Przyczyny stosowania niemedycznych metod leczenia:

a) Przyczyny natury medycznej:

• Lęk przed proponowanymi przez lekarza lekami

• Obawa przed stosowanymi metodami leczenia

• Pojawienie sie nowej nieuleczalnej choroby AIDS

• Nieskuteczność lub też (ograniczona skuteczność) terapii konwencjonalnych przy pewnych schorzeniach przewlekłych i chorobach obecnie nadal nieuleczalnych

• Zjawisko uzależniania się od środków chemicznych

• Efekt słabnącego oddziaływania leczniczego leku przy przedłużającej się terapii

• Zwiększająca się odporność pewnych szczepów bakterii na odkryte do tej pory antybiotyki

b) Przyczyny „pozamedyczne”:

• “Wielu lekarzy stało się urzędnikami i biurokratami, trybikami chłodnej, obojętnej wobec chorego maszyny”

• Medycyna naukowa skupiła się w badaniach człowieka niemal całkowicie na analizie szczegółów anatomicznych
  i biochemicznych organizmu, tracąc z pola widzenia klucze do rozumienia człowieka jako całości

• Niezadowolenie z przebytego leczenia zaoferowanego przez tradycyjną medycynę

• Nieukładające się dobrze relacje z leczącym lekarzem

• Obniżanie się prestiżu zawodu lekarza

c) Cechy lecznictwa niemedycznego:

• Powiązania ludzkiego ciała z psychiką i duchowością

• Powiązania człowieka z energią natury, kosmosu, Boga

• Leczy się nie tylko chorobę, ale także chorego człowieka

19. Zaburzenia i choroby wynikające z funkcjonowania rodziny:

nerwice dzieci z powodu odrzucenia,

choroby wrzodowe,

nadciśnienie tętnicze,

zaburzenia psychosomatyczne,

choroby zakaźne, wymioty i biegunki

20. Zmiany w funkcjach rodziny na skutek choroby:

• znaczny wzrost wydatków związanych z kupnem leków i spadek dochodów

• opieka i duże skoncentrowanie uwagi na osobie chorej

• brak czasu na wypoczynek

• zdystansowanie się i przewartościowanie wielu problemów

• rodzina jest łącznikiem między chorym a światem zewnętrznym

21. Rodzaje rehabilitacji

a) rehabilitacja medyczna - lecznicza:

integralna część postępowania medycznego, jej celem jest uzyskanie sprawności psychofizycznej; personel med. Musi pamiętać ze ma do czynienia z człowiekiem, a nie tylko jednostka chorobowa.

b) rehabilitacja psychologiczna:

pomaga w pogodzeniu się z ograniczeniami narzuconymi przez ubytki zdrowotne, umożliwia realna ocenę swoich możliwości i zaakceptowanie obecnego stanu

c) rehabilitacja społeczna:

przystosowuje pacjenta do aktywnego życia w społeczeństwie, doprowadza do samodzielnego zaspokojenia potrzeb psychospołecznych i stawianiu sobie nowych celów i wyzwań; jest to proces socjalizacji osób upośledzonych do nowych ról

• rehabilitacja zawodowa - umożliwia zdobycie zawodu, co pozytywnie wpływa na dalsze etapy rehabilitacji

• rehabilitacja środowiskowa - zwraca uwagę na potrzeby środowiska w jakim żyje osoba niepełnosprawna; grupy wsparcia , służby pomocy

22. Przejawy negatywnych postaw wobec niepełnosprawnych:

• dyskryminacja (dewaluacja, delegitymizacja, eksterminacja)

• postawa uczuciowa: niechęć do inwalidy

• postawa intelektualna: inwalida osobą gorszą

• postawa wolicjalna: unikanie kontaktów i widoku inwalidztwa

23. Rodzaje barier:

• społeczne:

niechęć odrzucenie, izolacja

• architektoniczno - urbanistyczne:

wąskie drzwi i korytarze, brak podjazdów, wind itp.

• legislacyjne:

brak odpowiednich uchwał prawnych.

24. Typy świadomości w procesie umierania /Glaser i Strauss/.

1) Pewna śmierć w przewidywalnym czasie.
2) Pewna śmierć w nieprzewidywalnym czasie.
3) Śmierć niepewna, ale znany jest czas, w którym zyska sie pewność.
4) Śmierć niepewna i nieznany jest czas, w którym znana będzie odpowiedź.

25. Etapy umierania wg E. Kubler - Ross.

I etap:

Rezygnacja z zamierzeń, nieracjonalne zachowania, problemy natury psychicznej.

II etap:

Po szoku i zaprzeczeniu, jest niewiara i bunt. Gniew potrafi mobilizować, ale też niszczyć i to nie tylko umierającego, ale i całe jego otoczenie.

III etap:

Stadium negocjacji, układów, szukania rozwiązania, próby przekupstwa, pertraktacje. Układ z Bogiem, z zabójcą, z lekarzem, z tym, którzy dają lub utrzymają Cię przy życiu.

IV etap:

Po nieudanych próbach negocjacji, kompromitacji podczas konfrontacji z prawdą, braku kompromisu oraz pertraktacji bez pomyślnego rozwiązania, ludzie przeżywają stan depresyjny. Wraz z rozpaczą wiąże się lęk, strach przed tym, co ma być.

V etap:

Akceptacja, zrozumienie, pogodzenie się z losem. Ludzie teraz sami przygotowują sobie miejsce spoczynku, żegnają, załatwiają ostatnie sprawy.

---