POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY	POLSKA NORMA	PN-G-04035
			OCHRONA CZYSTOŚCI POWIETRZA W ZAKLADACH GÓRNNICZYCH POMIAR STĘŻENIA ZAPYLENIA POWIETRZA ORAZ OZNACZENIE ZAWATROŚCI WOLNEJ KRZEMIONKI W PYLE
				ZAMIAST: BN-88/0408-14
				GRUPA KATAALOGOWA: SKN 0109,1474 ICS 13.040.30

Deskryptory: 0038883 — powietrze, 0592567 —czystości, 0708430 — bezpieczeństwo pracy, 0115208 — krzemionka, 0335086 — kopalniane badania

1 Wstęp

1.1 Przedmiot normy

Przedmiotem normy jest pomiar stężenia zanieczysz­czeń pyłowych (w tym pyłów zwłókniających) w po­wietrzu podziemnych wyrobisk górniczych i w po­mieszczeniach na powierzchni związanych bezpośred­nio z prowadzeniem ruchu zakładu górniczego oraz oznaczanie zawartości wolnej krzemionki w tym pyle.

1.2 Określenia

1.2.1 stężenie zanieczyszczeń pyłowych — masa pyłu zawarta w jednostce objętości powietrza, wyrażona w mg/m³.

1.2.2 pył respirabilny — wg PN-91/Z-0l00l/0l.

1.2.3 pył zwłókniający — rodzaj powodujący zmiany chorobowe krzemionkowy, azbestowy itp).

pyłu respirabilnego, w płucach (np. pył

Patrz Informacje dodatkowe p. 4.

1.2.4 Pozostałe określenia — wg PN-91/Z-0l001/0I, PN-887Z-0l001/05 i PN-89/Z-01001/06.

2 Metoda pomiaru

2.1 Zasada metody

Zasada metody polega na pobraniu w ustalonym miejscu próbki pyłu z powietrza za pomocą pyłomie­rza, określaniu całkowitej masy pyłu, masy frakcji respirabilnej, obliczaniu stężenia zanieczyszczenia py­łowego w powietrzu oraz oznaczaniu zawartości wol­nej krzemionki w pyle.

2.2 Przyrządy i urządzenia

Pyłomierz grawimetryczny ze stałym przepływem po­wietrza, umożliwiający dwustopniowy pomiar stężenia anieczyszczeń pyłowych, tj. stężenia całkowitego ~raz frakcji respirabilnej”~.

)o badań kontrolnych dopuszcza się stosowanie rinych pyłomierzy niż grawimetryczne”~.

2.3 Miejsce pobierania próbek

2.3.1 Pobieranie próbek w czynnych przodkach pod­ziemnych wyrobisk górniczych

a) na wlocie do wyrobisk ścianowych:

— w ścianach przy zgodnym kierunku przewie­trzania z kierunkiem odstawy urobku próbkę nale­ży pobrać w prądzie świeżego powietrza, 15 4- 20 m przed wlotem do ściany,

— w ścianach przy przeciwnym kierunku prze­wietrzania do kierunku odstawy urobku próbkę należy pobrać w prądzie wlotowym powietrza, 15 + 20 m przed punktem przesypu z podściano­wego przenośnika zgrzeblowego na odstawczy przenośnik taśmowy.

b) w wyrobiskach ścianowych:

— w polu objazdowym ściany próbkę należy po­brać 5 --- 10 m przed wylotem powietrza ze ściany,

—- przy występowaniu stref o wyraźnym zróżnico­waniu stężeń zapylenia wskazane jest ustalenie dodatkowych miejsc pobierania próbek,

c) na wylocie z wyrobiska ścianowego:

— w ścianach przy zgodnym kierunku przewie­trzania z kierunkiem odstawy urobku próbkę nale­ży pobrać 15 — 20 m za przesypem z podścianowe­go przenośnika zgrzebłowego na odstawczy prze­nośnik taśmowy,

— w ścianach przy przeciwnym kierunku prze­wietrzania do kierunku odstawy urobku próbkę należy pobrać w kierunku przepływu powictrza, 15 4 20 m od osi podścianowego przenośnika, w chodniku nadścianowym,

~ w”~obiskach korytarzowych z wentylacją odrębną:

— w wyrobiskach korytarzowych drążonych z za­stosowaniem kombajnów próbkę należy pobrać na stanowisku kombajnisty oraz 40 m od czoła przodka, niezależnie od stosowanej wentylacji lut­mowej;

w przypadku zastosowania instalacji odpylającej próbkę należy pobrać na stanowisku kombajnisty oraz 40 m za wylotem z instalacji odpylającej,

— w pojedynczych wyrobiskach korytarzowych nie drążonych kombajnami, przewietrzanych lut­niociągami ssącymi próbkę należy pobrać w odleg­łości I m od wlotu do lutniociągu w kierunku przodka, a w wyrobiskach przewietrzanych lutnio­ciągami tłoczącymi — w odległości 20 m od czoła przodka,

e) w innych przodkach podziemnych wyrobisk górniczych:

— w zabierkach, komorach, zespołach komór

w systemie filarowo-komorowym i wyrobiskach

korytarzowych przewietrzanych przepływającyn

prądem powietrza próbkę należy pobrać w kierun­ku przepływu powietrza 15 4 20 m za ostatnim źródłem zapylenia.

— w systemach eksploatacji i rozcince złoża, któ­re charakteryzują się wiązkami wyrobisk koryta­rzowych, bez względu na rodzaj wentylacji próbkę należy pobrać w zbiorczym prądzie wylotowym, 15 4 20 m za wylotem powietrza z zespołu wyro­bisk w kierunku jego przepływu.

.3.2 Pobieranie próbek w wyrobiskach korytarzowych.

wyrobiskach korytarzowych przewietrzanych przep­ływającym prądem powietrza, w których na drogach transportu urobku występuje kilka źródeł zapylenia, próbkę należy pobrać za ostatnim źródłem zapylenia

kierunku przepływu powietrza.

.3.3 Pobieranie próbek na powierzchni zakładu górniczego.

Na powierzchni próbkę należy pobrać w strefie zapylenia, w odległości do 10 m od najsilniejszego źródła pylenia, we wszystkich pomieszczeniach w któ­rych urobek jest transportowany lub podlega proceso­wi przeróbki mechanicznej.

2.4 Sposób pobierania próbek

W czasie pobierania próbki pyłomierz należy ustawić za źródłem pylenia, w prądzie powietrza, na wysoko­ści około 1,5 m od spągu. Otwór wlotowy pyłomierza powinien być ustawiony przeciwnie do kierunku prze­pływu powietrza.

2.5 Czas pobierania próbek

Czas pobierania próbki powinien wynosić co najmniej pięć godzin i obejmować nie mniej niż 70% czasu trwania zmiany produkcyjnej, ujmując wszystkie ope­racje powodujące powstawanie zanieczyszczeń pyło­wych. W przypadku zmiany produkcyjnej trwającej mniej niż pięć godzin czas pobrania próbki powinien trwać całą zmianę.

W celu wykonania pomiaru stężenia zapylenia oraz oznaczania zawartości wolnej krzemionki w pyle próbkę należy pobrać podczas czterech kolejnych zmian produkcyjnych. W zakładach górniczych wydo­bywających rudy metali nieżelaznych dopuszcza się pobranie próbki na zmianach produkcyjnych w ciągu czterech następujących po sobie dni.

2.6 Częstotliwość wykonywania pomiarów

Do pomiaru stężenia zapylenia powietrza oraz ozna­czania zawartości wolnej krzemionki próbkę należy pobrać:

a) raz w roku, w miejscach w których stwierdzono dopuszczalne wartości stężenia zanieczyszczeń py­łowych i każdorazowo po wprowadzeniu jakich­kolwiek zmian wpływających na zmianę stężenia zapylenia,

b) co sześć miesięcy, w miejscach, w których stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczal­nych stężeń,

c) każdorazowo, lecz nie później niż siedem dni, po rozpoczęciu drążenia nowego wyrobiska górni­czego, a także po oddaniu do ruchu nowego obiektu lub urządzenia, oraz po wprowadzeniu zmian technologicznych, powodujących zmiany w stężeniu zapylenia powietrza,

d) każdorazowo, lecz nie później niż siedem dni, przy wystąpieniu w wyrobisku zaburzeń i zmian warunków geologicznych oraz przy zmianach technologii urabiania, załadunku i przeróbki me­chanicznej kopaliny.

2.7 Pomiar stężenia zapylenia powietrza

Pomiar należy przeprowadzić pyłomierzem grawime­trycznym wg instrukcji obsługi pyłomierza. Dla pyłu

o zawartości wolnej krzemionki poniżej 2% należy określić masę pyłu całkowitego, natomiast przy za­wartości wolnej krzemionki w pyle przekraczającej 2% należy dodatkowo określić masę pyłu frakcji respirabilnej. Stężenie zapylenia powietrza należy wy­razić w miligramach zawartości pyłu w 1 m³ powie­trza.

2.8 Oznaczanie zawartości wolnej krzemionki w pyle

Oznaczanie należy wykonywać wg PN-91/Z-0401 8/03 lub PN-91/Z-0401 8/04.

Dopuszcza się inne metody oznaczania zawartości wolnej krzemionki, dające równorzędne wyniki.

2.9 Wynik końcowy pomiaru

Za wynik końcowy pomiaru stężenia zapylenia powie­trza i oznaczania zawartości wolnej krzemionki należy przyjąć średnią arytmetyczną z czterech pomiarów.

---