pisownia łączna i rozdzielna, szkoła, podstawówka, polski, ortografia


czary-mary, esy-floresy, gadu-gadu, hokus-pokus, kogel-mogel, koszałki-opałki, łapu-capu, pif-paf!, rach-ciach, raz-dwa (=szybko), stuku-puku, szuru-buru.

aby-aby, ani-ani, baba-jaga, baba-jędza, tuż-tuż.

Łączna:

-

przedrostków w wyrazach pospolitych:
a-, np. anormalny
anty-, np. antypolski
arcy-, np. arcykapłan
auto-, np. autoportret (własny portret)
de-, np. deratyzacja
dez-, np. dezorganizacja
eko-, np. ekosystem
eks-, np. eksmąż
ekstra-, np. ekstrafilm
euro-, np. eurodeputowany
hiper-, np. hipermarket
hipo-, np. hipoalergiczny
hura- albo hurra-, np. hurapatriotyzm albo hurrapatriotyzm
infra-, np. infrastruktura
kontr-, np. kontrkandydat
makro-, np. makroregion
mikro-, np. mikroskala
mini-, np. minisłownik
neo-, np. neoromantyzm
post-, np. postkomuna
pseudo-, np. pseudoturysta
re-, np. refinansowanie
super-, np. supekoncert
tele-, np. telenowela
ultra-, np. ultradźwięk
wice-, np. wiceprezes
wideo-, np. wideoklip

Rozdzielna:

-

samodzielnych wyrazów, występujących w funkcji przymiotników, rzadziej przysłówków, wyjątkowo rzeczowników (stawia się je po wyrazie, który określają): anty, ekstra, euro, makro, maksi, mikro, mini, super, wideo, np. sukienka maksi, spódnica mini, kaseta wideo

Z łącznikiem:

-

przedrostków w nazwach własnych:
anty-, np. anty-Europa
arcy-, np. arcy-Polak
eks-, np. eks-Czechsłowacja
euro-, np. euro-Polak
hiper-, np. hiper-Angielka
hura- albo hurra-, np. hura-Polak albo hurra-Polak
kontr-, np. kontr-Azjata
mini-, np. mini-Szekspir
neo-, np. neo-Europejczyk
post-, np. post-Jugosłowianka
pseudo-, np. pseudo-Polak
super-, np. super-Polak
ultra-, np. ultra-Murzyn

Liczebnik pół piszemy:

Łącznie:

w złożeniach w wyrazach pospolitych

-

jako pierwszy człon złożenia, gdzie drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku (kto, co), np. półkula, półetat

-

jako pierwszy człon złożenia, gdzie drugi człon jest rzeczownikiem w narzędniku (z kim, z czym), całość pełni funkcję przysłówka (jak), np. półżartem, półgłosem

-

jako pierwszy człon złożenia z przysłówkiem, np. półserio, półtwardo

-

jako pierwszy człon złożenia z przymiotnikiem, np. półrealny, półlegalny

-

jako pierwszy człon złożeń z czasownikiem (w formach osobowych i bezosobowych), np. półleżąca, półzamknąwszy

-

z przyimkiem w w znaczeniu na połowę - wpół, np. złapać kogoś wpół (całość pełni funkcję przysłówka) oraz przed liczebnikami oznaczającymi godziny, np. wpół do piątej

-

przestarzale: w liczebnikach ułamkowych, np. półtrzecia

Rozdzielnie:

w zestawieniach

-

z rzeczownikiem w dopełniaczu (kogo, czego), np. pół biedy, pół chleba

-

gdy nazywamy jakiś stan rzeczy, który opisują dwa równoważne składniki rzeczownikowe, np. Była to jakby pół jawa, pół sen. Dotyczy to także nazw własnych, np. Jestem pół Polką, pół Serbką

-

gdy nazywamy jakiś stan rzeczy, który opisują dwa równoważne składniki przysłówkowe, np. Mówiła pół żartem, pół serio

-

gdy nazywamy jakiś stan rzeczy, który opisują dwa równoważne składniki przymiotnikowe, np. Była to sytuacja pół komiczna, pół tragiczna

-

gdy nazywamy jakiś stan rzeczy, który opisują dwa równoważne składniki czasownikowe, np. Była tak zaskoczona sytuacją, że pół płakała, pół śmiała się we łzach. Zdania tego typu mają zawsze dwa człony, a wyraz pół powtarza się dwa razy!

-

z przyimkiem w w znaczeniu w połowie, w ciągu połowy, np. przerwać w pół słowa

-

z przyimkami do, od, na, przez, po, przy, za, o

Z łącznikiem:

w złożeniach w nazwach własnych

-

pół-Norweg, pół-Hiszpanka                                                                   

Liczebnik ćwierć piszemy:

Łącznie:

-

jako pierwszy człon złożenia, gdzie drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku (kto, co), np. ćwierćnuta

-

jako pierwszy człon złożenia, gdzie drugi człon jest przymiotnikiem, np. ćwierćlitrowy

Rozdzielnie:

-

jako zestawienie z rzeczownikiem w dopełniaczu (kogo, czego), np. ćwierć chleba

Z łącznikiem:

-

w złożeniach z nazwami własnymi, np. ćwierć-Polka

Pisownia liczebników złożonych i wyrazów od nich pochodzących:

Łącznie:

-

przymiotników pochodzących od liczebników, np. piętnastoletni (chłopak), stukilometrowy (odcinek), pięciotygodniowy (urlop)

-

przymiotników utworzonych od liczebników zawierających cząstkę pół, np. dwuipółletni

-

rzeczowników złożonych, które zawierają w pierwszym członie liczebnik, a w drugim cząstkę -lecie (zapisywane w całości literami), np. dwudziestopięciolecie

Rozdzielnie:

-

liczebników głównych, porządkowych, zbiorowych, ułamkowych, np. dwadzieścia dwa, trzydziesty trzeci, czterdzieścioro pięcioro, pięć ósmych

Z łącznikiem:

-

przymiotników złożonych,  które zawierają w pierwszym członie liczebnik zapisywany cyframi, drugi człon zapisywany jest słowem, np. 30-letni, 1-majowy, 4-osobowy, 2-pokojowe, 20-lecie lub XX-lecie

Pisownia ciągów składających się
z wyrazów pełnoznacznych

Łącznie piszemy:

-

przymiotniki złożone, w których pierwszy człon dookreśla znaczenie drugiego (nie są równoważne znaczeniowo):

a)

bladoróżowy (różowy o bladym odcieniu, a nie jednocześnie blady i różowy)

b)

południowopolski (dotyczący Polski południowej)

c)

dźwiękoszczelny (nieprzepuszczający dźwięku)

-

rzeczowniki pospolite, będące zrostami:

a)

z pierwszym członem rzeczownikowym nieodmiennym, np. psubrat (psubratu), maminsynek (maminsynku)

b)

z oboma członami odmiennymi, np. Wielkanoc (Wielkanocny)

c)

z pierwszym członem nierzeczownikowym, np. dobranoc

-

nazwy własne, będące zrostami (oba człony odmienne), np. Białystok

-

złożenia rzeczownikowe, np. piorunochron, księgozbiór, klubokawiarnia

Rozdzielnie piszemy:

-

wyrażenia dwuczłonowe, gdzie pierwszym członem jest przysłówek, a drugim imiesłów przymiotnikowy lub przymiotnik, np. świeżo malowana, drobno krojony, średnio zaawansowany. Wiele wyrazów z członem równo lub średnio powstało z połączeń nierównorzędnych, np. średniometrażowy (o średnim metrażu), równomierny (równy, miarowy), lub od rzeczowników, np. średniowieczny (od średniowiecze), stąd ich pisownia łączna! Wyjątkowo łącznie piszemy wyrazy: długogrająca (płyta), jasnowidzący (= wróżbiarz),  krótkowidzący (= krótkowidz), ciężkozbrojnylekkozbrojny

-

zestawienia dwóch wyrazów nierównorzędnych znaczeniowo, w których jeden wyraz określa drugi:

a)

rzeczownikowo-rzeczownikowe, np. lekarz dermatolog, magister inżynier

b)

rzeczownikowo-przymiotnikowe, np. wieczne pióro, dobry wieczór

-

nazwy własne, w których drugi człon jest nazwą dzielnicy lub typu miejscowości (uściśla znaczenie pierwszego członu), np. Wrocław Mikołajów, Kudowa Zdrój

Z łącznikiem piszemy:

-

przymiotniki złożone, o równorzędnych znaczeniowo członach:

a)

biało-czerwony (i biały, i czerwony, dwie odrębne części)

b)

damsko-męski (damski i męski)

-

zestawienia dwóch rzeczowników równorzędnych znaczeniowo, np. statek-dom (jednocześnie statek i mieszkanie, dom)

-

nazwy własne o równorzędnych członach, np. Bielsko-Biała

-

wyrazy, które występują w stałych parach (często nie występują samodzielnie), np. kogel-mogel, hokus-pokus, gadu-gadu

-

w zdaniu wyrażenia, w których występują dwa przymiotniki złożone, różniące się tylko pierwszym członem, np. (wyjazd) dwu-trzydniowy. Zapis taki jest charakterystyczny dla polszczyzny urzędowej i mało starannej.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
quizy ortograficzne h i ch, szkoła, podstawówka, polski, ortografia
pisownia łączna i rozdzielna
ortografia klasa3[1](1), Szkoła, JĘZYK POLSKI, Ortografia
koło ortograficzne, Język polski i szkoła podstawowa
ortografia klasy 1-3, Język polski i szkoła podstawowa
ortografia, Język polski i szkoła podstawowa
zmagania z ortografią, Język polski i szkoła podstawowa
Łączna i rozdzielna pisownia, Pomoce dydaktyczne, Gramatyka, ortografia
Hieroglifowa zagadka, Język polski i szkoła podstawowa
sztuka, Język polski i szkoła podstawowa
SZKOŁA DLA RODZICÓW I WYCHOWAWCÓW, Język polski i szkoła podstawowa

więcej podobnych podstron