Pojęcie prawa karnego i jego funkcje
prawo karne określa czyny będące przestępstwami, kary za przestępstwa i środki zabezpieczające i karne
prawo karne procesowe: reguły zachowania organów państwowych w procesie karnym
prawo karne wychowawcze??? : tryb karania - prawo penitencjarne
Części prawa karnego: pr. karne skarbowe, prawo karne wojskowe, postępowanie z nieletnimi, prawo o wykroczeniach + prawo karne międzynarodowe.

Funkcje prawa karnego:
- funkcja sprawiedliwościowa: zaspokaja poczucie sprawiedliwości ofiary i społeczeństwa przez ukaranie sprawcy (por. odwet)
- funkcja ochronna: respektowanie prawa tworzy porządek społeczny (ochrona pewnych dóbr) prewencja generalna i indywidualna
- funkcja gwarancyjna: nullum crimen sine lege - trzeba określić, co jest przestępstwem, a za co obywatel nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności; chroni przed arbitralnym postępowanie administracji państwowej.

Zasady prawa karnego:

- zasada odpowiedzialności karnej za czyn (kara konsekwencja czynu - nie myśli, zamiarów)

- zasada winy - więź psychiczna między sprawcą a jego czynem (zamiar popełnienia czynu - czyn zawiniony

- zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej - odpowiedzialność ma charakter indywidualny (każdy odpowiada za swoje czyny), charakter osobisty (nie można na siebie przejąć odpowiedzialności innej osoby (sprawcy), odpowiedzialność dotyczy także osób prawnych (od 99 r.)

- zasada humanitaryzmu (zakaz tortur i kar cielesnych)

- zasada nullum crimen sine lege

- prawo karne musi być pisane i znajdować się w ustawie (nullum crimen sine lege scripta)

- dokładne opisanie przestępstwa (nullum crimen sine lege certa (?))

- prawo nie działa wstecz (jeśli zaostrza karę) - nullum crimen sine lege praeria, lex retro non agit

- kara za przestępstwo musi być określona i przewidziana we wcześniej wydanej ustawie (nullum poeno sine lege).

Pojęcie przestępstwa i jego analiza. [nie ma legalnej (ustawowej) definicji przestępstwa]
definicja doktrynalna:
przestępstwo - czyn człowieka, zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomym.
czyn człowieka - osoby fizyczne ponoszą odpowiedzialność karną
wyjątek - osoby prawne lub ułomne osoby prawne - ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (np. nie można uczestniczyć w zamówieniach publicznych)
czyn - czynem jest zewnętrzne zachowanie się człowieka zależne od jego woli
- zjawiska psychiczne nie są karane
- odruchy bezwarunkowe nie są karane
- działanie pod wpływem przymusu bezwzględnego nie jest karane (przymus wyłączający wolę człowieka)
- przymus względny nie jest karany (nie wyłącza woli, ale na wywiera na nią silny nacisk).
zabroniony przez ustawę karną - czyn musi odpowiadać konkretnemu opisowi w kodeksie
ustawowe znamiona przestępstwa - elementy konstruujące przestępstwo
ustawowe znamiona przestępstwa cenne - istotne zeszpecenia [...]
ustawowe znamiona przestępstwa [...] - pieniądze, uderzenie
bezprawny - żaden inny przepis nie wyłącza bezprawności
zawiniony - kwestia winy, personalna zarzucalność popełnionego czynu
szkodliwość społeczna - (klauzula generalna).

Podmiot przestępstwa.
- Kodeksowi Karnemu podlega ten, kto ukończył 17 lat (Art. 10§1)
- osoby do lat 17 podlegają ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich (1982)
- 10§2 wyjątek - nieletni po ukończeniu 15 lat, jeśli dopuszczą się czynu zabronionego mogą odpowiadać jak w KK (zbrodnie ze szczególnym okrucieństwem)
Warunki: wiek, rodzaj przestępstwa, ogólne właściwości sprawcy
§3 - orzeczona kara nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy kary
§4 - wyjątek w drugą stronę - winni występku w wieku 17-18 lat mogą zamiast kary mogą otrzymać środek wychowawczy (od upomnienia po poprawczak), jeśli okoliczności na to pozwalają
115§10 - 15-20 lat - młodociani - traktujemy jak nieletni (niechęć do „psucia” kartotek)
Podział przestępstw z uwagi na podmiot :
- powszechne (każda osoba może być podmiotem przestępstwa)
- indywidualna (podmiot musi mieć jakąś dodatkową cechę (np. matka, żołnierz, funkcjonariusz publiczny)
- właściwe - cecha podmiotu decyduje o istnieniu przestępstwa (podmiot nie spełnia cech - nie ma przestępstwa)
- niewłaściwe - szczególna cecha podmiotu decyduje o typie przestępstwa)

można porównać ze zdolnością do czynności prawnych = 13-18 lat

Strona podmiotowa przestępstwa - wina, formy winy:
przedmiotem strony podmiotowej jest wina (stosunek psychiczny sprawcy do czynu)
strona podmiotowa - sfera psychiki sprawcy
wina - osobista zarzucalność popełnianego czynu
formy winy (rodzaje strony podmiotowej)

Wina umyślna - Art. 9§1 sprawca ma zamiar popełnienia przestępstwa
Bezpośredni - chce popełnić czyn zabroniony
Ewentualny - przewidując możliwość popełnia godzi się na to (np. jest mu to obojętne - np. krępowanie strażnika)
Nagły - przestępstwo w afekcie
Przemyślany - planowane przestępstwo
§2 - wina nieumyślna - nie mając zamiaru popełnienia przestępstwa, popełnia je wskutek niezachowania ostrożności
LEKKOMYŚLNOŚĆ - sprawca przewidywał możliwość, miał świadomość, ale sądził, że tego uniknie
NIEDBALSTWO - sprawca mógł przewidzieć, że popełni czyn zabroniony (element nieświadomości), tj. np. był wystarczająco inteligentny, ale mu się nie chciało.

Przedmiot przestępstwa i strona przedmiotowa.
Przedmiot przestępstwa
- dobro prawne naruszone przestępstwem
- przykłady: życie, własność, wolność, wiarygodność dokumentów
Przedmiot wykonawczy - przedmiot materialny, na którym dokonuje się przestępstwa np. ciało, kartka papieru
STRONA PRZEDMIOTOWA
- wszystko co, dzieje się wokół przestępstwa np. czas, miejsce, sposób działania, czy był sam, użyte narzędzia
- jest pomocna przy ocenia winy
Rodzaje przestępstw ze względu na stronę przestępstwa:
- przestępstwo trwałe - czas przestępstwa rozciąga się na pewien okres - nielegalne posiadanie broni, pozbawienie człowieka wolności
- przestępstwo wieloosobowe: przestępstwo, które musi być popełnione przez kilka osób
- przestępstwo wieloczynnościowe: składa się z wielu elementów np. rozpijanie małoletniego ?
- przestępstwo z zaniechania

Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa - sprawstwo, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze:
Art. 18§1
SPRAWSTWO ZWYKŁE (JEDNOSPRAWSTWO)
- sprawca samodzielnie wykonuje czyn zabroniony
WSPÓŁSPRAWSTWO
- wspólne działanie (element obiektywny) w porozumieniu z inną osobą (element subiektywny)
SPRAWSTWO RÓWNOLEGŁE - sprawcy działają wspólnie, lecz nie w porozumieniu
SPRAWSTWO KIEROWNICZE
- sprawstwo sensu stricte - kierowanie wykonaniem czynu zabronionego przez inna osobę
- wykorzystywanie uzależnienia innej osoby od siebie (sprawstwo kierownicze polecające)
Art. 20 - każdy ze współdziałających odpowiada w zakresie swojej winy
EKSCES - sprawca kierowniczy X polecił osobie Y pobić osobę Z, ale osoba Y zabiła Z, to co zrobił Y - eksces, X będzie sądzony tylko za pobicie
CZYNNY ŻAL (Art. 33) - nie podlega karze współdziałające, jeśli zapobiegnie przestępstwu
§2 Jeśli jego działanie okazało się nieskuteczne, można zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa - podżeganie, pomocnictwo:
PODŻEGANIE - polega na nakłanianiu osoby do popełnienia czynu zabronionego
sprawca musi chcieć, aby dana czynność została wykonana
podżeganie - wina umyślna
nie można podżegać osoby przekonanej do popełnienia, przestępstwa
chodzi o konkretną osobę por. prowokacja OFIARY
POMOCNICTWO
- Art. 18§3 ułatwianie innej osobie popełnienia zabronionego czynu - tylko umyślnie
pomocnictwo psychiczne, pomocnictwo fizyczne
może być także popełnione przez zaniechanie (np. strażnik)
pomocnictwo występuje przed i w trakcie popełnienia przestępstwa
po przestępstwie - poplecznictwo
POPLECZNICTWO - ukrywanie sprawcy, zacieranie śladów przestępstwa
PASERSTWO - ułatwienie przestępcy skorzystania z owoców przestępstwa (pomaganie w zbyciu danego przedmiotu)
Podżegacz i pomocnik odpowiadają w zakresie swojej winy, dla nich też stosuje się CZYNNY ŻAL, wyłącza czynny żal PROWOKACJA-Kary jak za sprawstwo.

Formy stadialne przestępstwa - przygotowanie, usiłowanie, dokonanie
analiza przestępstwa - konstrukcja przestępstwa tzw. iter delici - pochód przestępstwa
1) Przygotowanie, 2) Usiłowanie 3) Dokonanie - model teoretyczny, etapy 2 i 3 nie zachodzą razem, etapy 1 i 2 mogą zachodzić tylko przy umyślnym - nie bardzo można przygotować nieostrożne zachowanie
PRZYGOTOWANIE - Art. 16
a) prawo rzeczowe - przygotowanie sensu stricte
- sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności, które zmierzają do popełnienia: kupno narzędzi, załatwienie środków transportu, dowiadywanie się o drodze
- wejście w porozumieniu, ustalenie ról w przestępstwie
Przygotowanie jest karalne, jeśli ustawa tak stanowi (generalnie nie jest karane) - karane jest przygotowanie do przestępstw przeciw państwu (obronność, zamachy, fałszowanie pieniędzy)
Do przygotowania stosuje się czynny żal
USIŁOWANIE Art. 13 (tylko wina umyślna)
- elementy
a) zamiar b) zachowanie zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu przestępstwa (następnym czynem byłoby dokonanie, jednak brak tego elementu)
Zasadą jest, że usiłowanie jest karalne
w ramach usiłowanie
USIŁOWANIE NIEUDOLNE Art. 13§2
- przestępstwo było niemożliwe do dokonania
- sprawca sobie tego nie uświadomił
usiłowanie nieudolne - niekaralne
Kiedy usiłowanie nieudolne jest karalne - nie ma przedmiotu przestępstwa, nieodpowiedni środek
Niekaralne - np. Nieodpowiedni podmiot
Za usiłowanie wymierza się kara jak za wykonanie.

System kar we współczesnym prawie polskim karnym:
- grzywna Art. 33
kwota wymierzana jest w stawkach dziennych - określa się liczbę stawek i wartość jednej stawki
stawka jest zróżnicowana w zależności od możliwości sprawcy
- kara ograniczenia wolności (stosowana względnie rzadko) Art. 34
od 1 do 12 miesięcy, wymierzana w miesiącach
W tym czasie bez zgody sądu nie można zmieniać miejsca pobytu, jest się obowiązanym do wykonywania pracy wyznaczonej przez sąd, ma się też obowiązek informowania o przebiegu kary
można taką osobę oddać pod dozór kuratora lub osoby zaufanej
PRACA PRZYMUSOWA - nieodpłatna, kontrolowana na cele społeczne.

- kara pozbawienia wolności - od miesiąca do 15 lat; wymierzana jest w miesiącach i latach

- 20-40 godzin tygodniowo, sposób wykonania kary zależy od przestępcy
- kara 25 lat pozbawienia wolności
- kara dożywotniego pozbawienia wolności

KATALOG ŚRODKÓW KARNYCH
środki karne - inaczej kary dodatkowe NIE!!!! kiedyś były kary zasadnicze i dodatkowe, teraz są kary i środki karne - nie można tego stosować zamiennie, bo np. nie ma już dawnej kary dodatkowej pozbawiania praw rodzicielskich.
I - środki wymierne w czasie
- pozbawienie praw publicznych Art. 40
- zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej Art. 41
- zakaz prowadzenia pojazdów Art. 42
wszystkie te środki mogą być wymierzane od roku do dziesięciu lat
II Środki niewymierne w czasie
- przepadek przedmiotów lub korzyści majątkowych - Art. 44 i 45
dotyczy to: narzędzi przestępstwa, owoców przestępstwa (przedmiot pochodzący bezpośrednio z kradzieży), przedmiotów zakazanych w handlu (Broń, amunicja, materiały wybuchowe)
Korzyści z przestępstwa - Art. 45
- obowiązek naprawienia szkód Art. 46
dotyczy przestępstw przeciw mieniu, zdrowiu, komunikacji i środowisku
wymierza się na wniosek pokrzywdzonego
uważa się jednak, że naprawienie szkody powinno wyjść od sprawcy
- Nawiązka - Art. 47
coś pomiędzy grzywną a odszkodowaniem, ma zadowolić ofiarę przestępstwa
Nawiązka może też zastąpić naprawienie szkody
- Świadczenie pieniężne
nie może przekroczyć trzykrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia
gdy sąd odstępuje od wymierzenia kary, lub gdy umarza postępowanie
- Podanie wyroku do publicznej wiadomości
upublicznienie ma bronić dobrego imienia osoby pokrzywdzonej (np. sprawy o dobre imię) czy każdy wyrok można?

---