HOLDING (1)

Od luźnych powiązań do monopoli

Holding jest formą współpracy gospodarczej - bardziej faktyczną niż prawną. Do jego powstania nie jest bezwzględnie potrzebna szczegółowa umowa holdingu. Powstaje on na skutek nabycia udziału kapitałowego lub rzeczowego jednego podmiotu przez drugi.

Samo nabycie udziału pozwala wywierać wpływ na decyzje gospodarcze, organizacyjne i personalne jednej jednostki przez drugą. Wpływ ten jest adekwatny do rozmiarów kapitałowego zaangażowania. Nabycie odpowiedniego udziału, pozwalającego mieć realny wpływ na politykę i strategię danego podmiotu, powoduje powstanie stosunku zależności między dwoma przedsiębiorstwami, wśród których jedno zajmuje pozycję dominującą (kontrolującą) a drugie zależną (kontrolowaną). Wynika już z tego, że istota holdingu sprowadza się do dwóch istotnych elementów. Pierwszym z nich są powiązania kapitałowe. Drugi natomiast łączy się z uprawnieniami, jakie ma jeden podmiot względem drugiego z racji nabytego udziału kapitałowego. Do tego wypada dodać trzeci istotny element holdingu, jakim jest wspólnota interesów i celów gospodarczych.

Stosunek zależności powstający na tle holdingu nie powoduje utraty przez jego uczestników odrębności i samodzielności prawnej. Zależność odnosi się do sfery gospodarczo-organizacyjnej aktywności jednostki kontrolowanej. Holding nie powoduje również powstania nowego przedsiębiorstwa. Jest on jedynie swoistym typem powiązań organizacyjnych, gospodarczych i prawnych, kreowanych między podmiotem kontrolującym a za-leżną jednostką gospodarczą (Leopold Stecki: Holding, Toruń 1999, str.101).

Funkcje holdingu

Holding stanowi dość łagodną formę konsolidacji gospodarczej. Plasuje się między luźnymi powiązaniami przedsiębiorców o charakterze prawno-gospodarczym a koncernami, charakteryzującymi się najwyższą formą koncentracji kapitału. Z funkcją konsolidacyjną holdingu nierozerwalnie łączy się funkcja kooperacyjna, będąca w efekcie następstwem współpracy gospodarczej w ramach omawianych struktur. Holding przez koncentrację potencjałów gospodarczych stwarza możliwości umocnienia swej pozycji na rynku, w swej patologicznej postaci może prowadzić nawet do powstawania monopoli. Niebezpieczeństwo wykorzystywania holdingu do tego typu praktyk nie powinno wpływać na pozytywną ocenę holdingu w aspekcie prawnym, gospodarczym i społecznym. Dążność do umacniania pozycji gospodarczej, koncentracji kapitałów, poszerzania rynków zbytu, walka z konkurencją, optymalizowanie efektów gospodarczych to przecież codzienność przedsiębiorcy dbającego o stały rozwój firmy. Rzeczą ustawodawstwa antymonopolowego jest przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym bez szkody dla rozwoju holdingu, który niejednokrotnie jest alternatywą dla likwidacji przedsiębiorstwa za cenę utraty pewnych atrybutów niezależności gospodarczej, przy zachowaniu jednak podmiotowości prawnej na rynku.

Mówiąc o funkcjach holdingu, nie można nie wspomnieć o korzyściach jednostek dominujących, wynikających z funkcji kooperacyjnej, związanej z oddziaływaniem i wpływaniem na jednostki zależne. Wspomniane oddziaływanie jest proporcjonalne do uczestnictwa holdingowego, o którym mowa niżej. Może ono ujawniać się na różnych płaszczyznach, a mianowicie: personalnej, organizacyjnej, ekonomicznej i prawnej. Dostrzegając niekwestionowane zalety omawianej instytucji, należy zaznaczyć, że z funkcją kooperacyjną łączy się ryzyko dla podmiotów zależnych, że wpływanie i oddziaływanie na wskazane wyżej płaszczyzny ich działalności przez jednostki kontrolujące może w istocie hamować ich rozwój. Zjawisku temu trudno przeciwdziałać, gdyż jest ono związane z niejawną sferą motywacyjną podmiotu dominującego tworzącego holding.

Uczestnicy

Holding oznacza grupę powiązanych ze sobą podmiotów, którymi są z reguły spółki prawa handlowego. Wspomniane powiązanie cechuje nierównorzędny status przedsiębiorców połączonych węzłem holdingu. Z jednej strony mamy podmiot dominujący w całej strukturze, z drugiej zaś występują jednostki mniej lub bardziej zależne, których polityka i strategia gospodarcza jest podporządkowana spółce dominującej (kontrolującej, nadzorczej). Zakres stosunku zależności jednej spółki od drugiej jest wprost proporcjonalny do rozmiarów uczestnictwa holdingowego, przez który należy rozumieć nabycie przez podmiot A oznaczonego udziału kapitałowego lub rzeczowego w jednostce B. Z racji nabycia określonego udziału kapitałowego podmiot A nabywa proporcjonalne do rozmiarów udziału uprawnienia nadzorczo-kontrolne w stosunku do przedsiębiorcy B. W konsekwencji, uprawnionym będzie stwierdzenie, że uczestnictwo holdingowe nie może być utożsamiane jedynie z samym udziałem kapitałowym, gdyż jest to także szereg prerogatyw nadzorczych dla podmiotu A w stosunku do jednostki B, będących pochodną rozmiarów nabytego udziału.

Należy przy tym podkreślić, iż nie chodzi tu w żadnym wypadku o przejęcie jednej spółki przez drugą. Podmiot zależny w ramach holdingu zachowuje odrębność prawną i organizacyjną. W obrocie prawno-gospodarczym występuje pod własną firmą, nawet wówczas, gdy przedmiot nabycia udziałów jest pełny lub większościowy. Zresztą dla skutecznego oddziaływania na podmiot zależny przez dominujący, nie jest konieczne nabycie pakietu pełnego lub większościowego. Uczestnictwo mniejszościowe, a więc nie przekraczające 50 proc. udziałów, może być w określonych sytuacjach wystarczające do kształtowania przez nabywcę udziału pożądanych przez niego decyzji podejmowanych przez podmiot zależny. Kodeks spółek handlowych z dnia 15 września 2000 r. (Dz.U. nr 94, poz. 1037) oraz statuty spółek dostarczają wielu przekładów, w których podjęcie decyzji przez kolegialny organ jest uzależnione od kwalifikowanej większości głosów (2/3 lub 3/4), pozwalających na wyodrębnienie w ramach uczestnictwa mniejszościowego tzw. blokującego uczestnictwa holdingowego.

Mówiąc o holdingowym uczestnictwie, należy wyróżnić: uczestnictwo bezpośrednie i pośrednie, wzajemne i łączne. Uczestnictwo bezpośrednie polega na tym, że podmiot A nabywa bezpośrednio od podmiotu B określony udział kapitałowy lub rzeczowy. W przypadku pośredniego uczestnictwa jednostka A nabywa udział od jednostki B, która z kolei nabywa oznaczony udział w jednostce C. W ramach uczestnictwa wzajemnego przedsiębiorstwo A nabywa udział od B, a B od A. Pod pojęciem łącznego uczestnictwa holdingowego kryje się wspólne nabycie udziałów przez kilka podmiotów.

Grupy kapitałowe i podatkowe

Holding oznacza powiązania organizacyjno-gospodarcze co najmniej dwóch podmiotów. Mają one bardziej charakter faktyczny niż prawny. Z reguły bowiem podstawą oddziaływania na procesy decyzyjne jednej jednostki nad drugą jest sam akt nabycia udziału kapitałowego lub rzeczowego (holdingowego), któremu nie towarzyszy prawnie wyodrębniona umowa holdingu.

Nie ma jednak przeszkód, aby strony - obok umowy o nabycie udziału kapitałowego (będącej szczególną postacią umowy o przeniesienie praw majątkowych) - zawarły oddzielną umowę holdingu ukształtowaną według reguł prawa cywilnego, a więc precyzującą w niej strony, przedmiot i treść stosunku holdingu, na który składa się układ wzajemnych praw i obowiązków wynikających z kapitałowego powiązania. Z pewnością oddzielna umowa holdingu korzystnie wpłynie na klimat wzajemnej współpracy podmiotu kontrolującego i kontrolowanego, bez podejrzeń o tzw. wrogie przejęcie jednej spółki przez drugą.

Umowa pod warunkiem zawieszającym

Niezależnie od tego, czy strony umowy o nabycie udziału kapitałowego zdecydują się na zawarcie oddzielnej umowy holdingu, wymogi należycie pojmowanej współpracy gospodarczej wymagają poczynienia pewnych ustaleń. Temu celowi służą umowy dodatkowe, towarzyszące umowie o nabycie udziału, które regulują szczegóły współpracy i oddziaływania jednostki dominującej nad zależną. Umowy te mogą być powiązane zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio ze stosunkiem holdingu. Tytułem przykładu - do pierwszej grupy należą ustalenia warunków i zasad udziału podmiotu kontrolującego w zyskach i stratach jednostki zależnej, do drugiej zaś umowy najmu, dzierżawy, know-how itd.

Formalnoprawną podstawą funkcjonowania holdingu jest akt nabycia udziału kapitałowego. W przypadku zawarcia oddzielnej umowy holdingu lub umów dodatkowych bądź zarówno umowy holdingu, jak i umów towarzyszących, może pojawić się wątpliwość co do czasu, w jakim konstytuuje się omawiana forma współpracy gospodarczej, zwłaszcza gdy wskazane umowy nie są zawierane jednocześnie. Godną polecenia formą rozwiązania tego problemu jest stosowana w praktyce procedura, w której umowa o nabycie udziału kapitałowego jest zawarta pod warunkiem zawieszającym, że kwestie szczegółowe zostaną omówione w oddzielnej, późniejszej umowie.

Holding w ustawie o rachunkowości

Za odpowiednik holdingu w prawie krajowym należy uznać tzw. grupy kapitałowe oraz podatkowe grupy kapitałowe, funkcjonujące na gruncie prawa rachunkowego i podatkowego. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. nr 121, poz. 591 z późn. zm.) wprowadza w treści art. 55 obowiązek, aby jednostka dominująca, mająca siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium RP, sporządzała roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grupy kapitałowej, obejmujące dane jednostki dominującej i jednostek od niej zależnych wszystkich szczebli, bez względu na to, w jakim państwie znajduje się ich siedziba, zestawione w taki sposób, jakby grupa kapitałowa stanowiła jednolitą jednostkę. Jednostką dominującą w świetle ustawy o rachunkowości jest spółka handlowa sprawująca kontrolę nad inną jednostką, a w szczególności:

• posiadającą bezpośrednio lub pośrednio przez udziały większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym innej jednostki (zależnej), także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi swe prawa głosu zgodnie z wolą jednostki dominującej,

• uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki (zależnej) w sposób samodzielny lub przez wyznaczone przez siebie osoby lub jednostki na podstawie umowy zawartej z innymi uprawnionymi do głosu, posiadającymi, na podstawie statutu lub umowy spółki, łącznie z jednostką dominującą, większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym,

• uprawnioną jako udziałowiec, do powoływania albo odwoływania większości członków organów zarządzających lub nadzorczych innej jednostki (zależnej),

• będącą udziałowcem jednostki, której członkowie zarządu w poprzednim roku obrotowym, w ciągu roku obrotowego i do czasu sporządzenia sprawozdania finansowego za bieżący rok obrotowy, stanowią jednocześnie więcej niż połowę składu zarządu tej jednostki (zależnej) lub osoby, które zostały powołane do pełnienia tych funkcji w rezultacie wykonywania przez jednostkę dominującą prawa głosu w organach tej jednostki (zależnej),

• będącą udziałowcem lub wspólnikiem innej jednostki współzależnej nie będącej spółką handlową i sprawującą współkontrolę nad tą jednostką wspólnie z innymi uprawnionymi do głosu.

Holding w ustawie o podatku dochodowym

W świetle przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654) podatnikami mogą być również grupy co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych. Utworzona na drodze umownej podatkowa grupa kapitałowa jest podatnikiem, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:

• podatkową grupę kapitałową mogą tworzyć wyłącznie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, mające siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli:

- przeciętny kapitał zakładowy (akcyjny) przypadający na każdą z tych spółek jest nie niższy niż 1 000 000 zł,

- jedna ze spółek posiada bezpośredni 95-procentowy udział w kapitale zakładowym (akcyjnym) lub w tej części kapitału zakładowego (akcyjnego) pozostałych spółek, zwanych dalej „spółkami zależnymi”, która na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych nie została nieodpłatnie lub na zasadach preferencyjnych nabyta przez pracowników, rolników lub rybaków albo która nie stanowi rezerwy mienia Skarbu Państwa na cele reprywatyzacji,

- spółki zależne nie posiadają udziałów w kapitale zakładowym (akcyjnym) innych spółek tworzących tę grupę,

- w spółkach tych nie występują zaległości we wpłatach podatków stanowiących dochód budżetu państwa,

• spółka dominująca i spółki zależne zawarły, w formie aktu notarialnego, umowę o utworzeniu, na okres co najmniej 3 lat podatkowych, podatkowej grupy kapitałowej i umowa ta została zarejestrowana przez urząd skarbowy.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---