opracowała: Zofia Szachowicz
doradca metodyczny - SODiD-CKUiP
Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski - „Zapiski więzienne”
„ Nie wystarczy urodzić się człowiekiem, trzeba jeszcze być człowiekiem”
I. Nota biograficzna:
II. Kalendarium więzienne:
1953 rok:
25.09.1953: w późnych godzinach nocnych Kardynał został aresztowany i uwięziony;
26.09.1953: Prymas przewieziony w nocy do więzienia w Rydwałdzie;
12.10.1953: w nocy przewieziony do nowego miejsca uwięzienia, do Stoczka koło Lidzbarka
Warmińskiego;
08.10.1953: uwięziony Prymas dokonuje aktu duchowego oddania się Matce Boże i pełnego
powierzenia Jej swego losu. W akcie tym była zgoda na każdy los wyznaczony przez
Boga;
1954 rok:
02.07.1954: Prymas Polski w poczuciu odpowiedzialności za Kościół kieruje z miejsca więzienia
w Stoczku memoriał do rządu, rekapitulujący wszystkie wysiłki Episkopatu dla
osiągnięcia porozumienia z rządem;
06.08.1954: częściowe udostępnienie (w więzieniu Prymasowi) prasy;
06.10.1954: trzecie miejsce uwięzienia - Prudnik Śląski; ponowne zwrócenie się Prymasa do
rządu, listy pozostają bez odpowiedzi. Postanowienie Prymasa, by więcej nie
wysyłać żadnych pis do rządu;
koniec 1954: władze dopuszczają do badań klinicznych zapadającego na zdrowiu Kardynała;
1955 rok:
07.08.1955: Kardynał Wyszyński odrzuca propozycję władz zamieszkania w izolacji
klasztornej za cenę zrzeczenia się swych funkcji kościelnych;
27.10.1955: czwarte miejsce uwięzienia - Komańcza, złagodzenie warunków izolacji, rząd
podtrzymuje decyzję zakazującą Kardynałowi pełnienia funkcji kościelnych;
02.11.1955: pierwsze odwiedziny biskupów Klepacza i Choromńskiego Prymasa w więzieniu
(w czasie wizyty Prymas dowiaduje się, co nastąpiło po Jego aresztowaniu);
1956 rok:
16.05.1956: Prymas pisze tekst Ślubów Jasnogórskich, które będą programem moralnego
przygotowania narodu do Milenium Chrztu Polski;
sierpień 1956: opracowanie koncepcji Wielkiej Nowenny Tysiąclecia, będącej po Ślubach
Jasnogórskich elementem przygotowań do Tysiąclecia Chrztu Polski;
26.08.1956: pełniący obowiązki przewodniczący Konferencji Episkopatu biskup Klepacz składa
w Częstochowie zredagowane przez Prymasa Polski Jasnogórskie Śluby Narodu;
28.10.1956: po przyrzeczeniu przez przedstawicieli rządu przywrócenia Kościołowi głównych
praw i naprawienia krzywd Prymas Polski wraca na prośbę władz do Warszawy
i obejmuje wszystkie swoje funkcje kościelne.
Nowe tendencje w prozie XX wieku:
wielorakość tendencji formalnych i rozległe obszary treści refleksyjnych;
ironiczne gry z konwencjami gatunkowymi;
rezygnacja z doświadczeń fabularnych na rzecz m. in. monologu wewnętrznego; porządek fabularny rozpada się na luźne epizody;
typowe formy podawcze narracji: opis i opowiadanie często ustępują miejsca esejowi, reportażowi, monologowi wewnętrznemu ...;
narracja rezygnuje na ogół ze zdarzeniowości na rzecz odsłaniania świata;
narracja traci wymiar moralistyczny;
- w miejsce wszechwiedzącego narratora wprowadzony zostaje narrator pierwszoosobowy,
którym bywa postać ze świata przedstawionego bądź opowiadacz nieokreślony;
gdy wartościujący narrator jest nieobecny, postaci nabierają większej samodzielności,
a ich świadomość odsłania się przed czytelnikiem i sugeruje mu punkt widzenia,
z którego trzeba wydarzenia i świat przedstawiony obserwować i samodzielnie oceniać;
częsta zmienność pozycji narratora;
gra płaszczyzn czasowych w obrębie tekstu: często wszystkie sprawy minione, niezależnie od tego, jak dawno się wydarzyły, współistnieją w świadomości bohaterów równocześnie;
motywacja czynów bohaterów jest najczęściej psychologiczna, wynikają one z jednostkowej psychiki postaci;
częste eksperymenty formalne i językowe: różnorodność konwencji stylistycznych.
„Zapiski więzienne” Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego zapisem stanu pamięci.
Należałoby się zastanowić, jakim dokumentem są „Zapiski więzienne”?
Dokument to niewątpliwie niezwykły i paraliteracki.
Gdzie możemy go umiejscowić: w pamiętniku, dzienniku, wspomnieniu, eseju autobiograficznym, rozmowach?
Zapewne po części we wszystkich formach. Sam Kardynał powiedział:
„ Moje notatki, zapiski, wcale nie mają pretensji pamiętnikarskich, ja nie piszę pamiętników, tylko notuję rzeczy, w których sam osobiście brałem udział. I notuję je dlatego, że mogą być niekiedy kontrowersyjne i ktoś będzie sobie chciał postawić pytanie, a nie daj Boże męczyć się nad tym problemem, jak tam w rzeczywistości było. Z litości więc dla tych, którzy się kiedyś będą zajmowali tymi sprawami, notuję pewne rzeczy, jak one wyglądały, ale nie tylko takie,
w których sam brałem udział”.
reportaż pamiętnik dziennik esej autobiograficzny
wywiad wspomnienie
rozmowa
K. Moczarski - J. Korczak - Z. Nałkowska - J. Czapski -
„Romowy z katem”; „Pamiętnik”; „Dzienniki czasu wojny” „Na nieludzkiej ziemi”
H. Krall - G. Herling-Grudziński - + Stefan Wyszyński - + Stefan Wyszyński-
„Zdążyć przed Panem Bogiem” „Inny świat”; „Zapiski więzienne” „Zapiski więzienne”
M. Białoszewski -
„Pamiętnik
z powstania warszawskiego”;
A. Wat - „Mój wiek”;
+
Stefan Wyszyński -
„Zapiski więzienne”
Cechy Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego:
„... Gdybym dziś narodził się na nowo, a zapytany - jaką drogę życia obrałbym - bez chwili wahań wszedłbym na drogę kapłaństwa, choćbym od początku wiedział,
że skończę w okowach Chrystusowych, we wzgardzie na szubienicy.
Lepiej być wzgardzonym kapłanem niż uwielbianym Cezarem...”
moralny przywódca Polaków przez ponad trzydzieści lat;
postać charyzmatyczna;
głęboka i niezachwiana ufność i wiara w Boga;
podporządkowanie swego życia Bogu i Ojczyźnie - wzór patriotyzmu;
oddanie siebie i narodu w opiekę Pani Jasnogórskiej;
niezwykle skromny i pracowity;
umiejący wnikliwie analizować postawy ludzi, jak i różne sytuacje;
zawsze zachowujący trzeźwość umysłu i niezłomność (w sytuacjach ekstremalnych, jakimi było aresztowanie najczęściej nocą, nocą także przewożenie z więzienia do więzienia);
wybaczający bliźnim („ ... Chrystus nazwał Judasza „przyjacielem”. Nie mogę mieć żalu do tych panów, którzy mnie otaczają i byli dla mnie dość grzeczni. (...) Muszę doceniać to, co mnie od nich spotyka.”;
swój los wiązał nierozerwalnie z Ojczyzną: („...proszę sobie to zapamiętać, że wolę polskie więzienie, gdy już nie ma dla mnie innego miejsca w Ojczyźnie, niż zagraniczne pałace...”) i polskim Kościołem: („... Miejsce biskupa polskiego jest albo przy Katedrze, albo w więzieniu, ale nie za granicą...”);
uważał, że aresztowanie i kolejne więzienia są dopełnieniem Jego losu, służby kapłańskiej w PRL, a jednocześnie dopełnieniem cierpień Polski i Polaków
(„...Lękałem się, że już nie będę miał udziału w tym zaszczycie, którego doznali moi
koledzy z ławy seminaryjnej. Wszyscy oni przeszli obozy koncentracyjne i więzienia.
(...) Byłoby coś niedojrzałego w tym, gdybym ja nie zaznał więzienia, dzieje się coś
właściwego, nie mogę mieć żalu do nikogo.”);
pełen pokory wobec zrządzeń losu („... byłem i jestem przekonany, że moje
doświadczenie jest niezbędne dla dobra Kościoła i dla Jego chwały...”);
kochający syn, brat: („ ... Ręce Twoje ojcowskie ze czcią i uległością całuję, Sercu Bożemu Cię zawierzam, Matce Jasnogórskiej oddaję i mocą udzielonej mi władzy biskupiej błogosławię...”);
ma pełną świadomość troski bliskich; martwi się często o zdrowie swego Ojca:
(„ ...bardzo jestem wdzięczny za rady; staram się do nich stosować, w miarę
możliwości. Proszę Cię bardzo, Drogi Ojcze, byś nie poddawał się niepokojom o moje
zdrowie...”); w listach do siostry (Stachny) prosi, by „... wpłynęła na Ojca
uspakajająco, by „...w pełni zaufał mądrości Bożej...”), sam też nieustannie martwi się
o Ojca, niepokoi o rodzinę;
erudyta: autor samodzielnych publikacji (około 54), listów pasterskich (ponad 90), artykułów, recenzji, wykładów i publikacji zbiorowych; nieustannie prosi służby więzienne o książki(” Z książek, o które prosiłem (...) otrzymałem: D. Ropsa, A. Brucknera, Sienkiewicza „Potop” bez I tomu, „Krzyżacy” II, III I IV tom, Gołubiewa - całość, S. Thomae „Summa theologica”...”);
Czym się charakteryzują „Zapiski więzienne”?
* zawierają:
- układ chronologiczny: od aresztowania poprzez więzienie w Rywałdzie koło
Lidzbarka, Stoczku Warmińskim, Prudniku Śląskim po Komańczę.
Treść kończy zapisek z 26 października 1956 roku o uwolnieniu Prymasa Stefana
Wyszyńskiego oraz notatka, która dotyczy uzgodnień o najpilniejszych potrzebach
polskiego Kościoła.
- narrację pierwszoosobową;
- osobiste przeżycia Prymasa;
- komentarze osobiste opisywanych zdarzeń, rzeczywistości;
- refleksje dotyczące:
# aktualnej sytuacji (lat 1953 - 1956);
# polskiego Kościoła;
# Boga;
# cierpienia i miłości Ojczyzny;
# walki w obronie wolności, sprawiedliwości i czci człowieka.
Wyszukiwarka