RYNEK FINANSOWY A WZROST GOSPODARCZY
Warunkiem wzrostu gospodarki jest inwestowanie, do którego niezbędne są środki finansowe. Źródłem ich mogą być niewykorzystane środki finansowe zwane oszczędnościami. Przesunięcie czasowo wolnych środków od oszczędzających do inwestujących wymaga stworzenia odpowiedniego mechanizmu finansowego, dla którego finansowania potrzebni są:
inwestorzy rzeczowi - inwestujący w maszyny, czynniki produkcji, itp. w celu wytwarzania dóbr, głównie dóbr inwestycyjnych,
inwestorzy finansowi - użyczający kapitału inwestorowi rzeczowemu w zamian za wynagrodzenie,
pośrednicy.
Inwestor rzeczowy na własną inwestycję potrzebuje odpowiedniej wielkości kapitału na odpowiedni czas i za odpowiednią cenę. Źródłem tego kapitału może być posiadający oszczędności, czyli inwestor finansowy. Jednakże "zgranie" powyższych cech kapitału indywidualnego inwestora finansowego i rzeczowego w praktyce jest trudne. W tej sytuacji wygodniej posłużył się pośrednikiem, który będzie transformował kapitały inwestora indywidualnego na formę użyteczną dla inwestora rzeczowego.
Pośrednikiem może być dowolna instytucja finansowa, która korzysta z odpowiednich instrumentów. Rolę mechanizmu, który umożliwia przesunięcie czasowo wolnych środków od oszczędzających do inwestujących pełni rynek finansowy, na którym zawierane są transakcje finansowe, tzn. dokonuje się kupna-sprzedaży różnych form kapitału krótko - i długoterminowego. Dokonuje on "dopasowania" strumienia oszczędności przekształconego w kapitał inwestora finansowego i strumienia kapitału inwestora rzeczowego przy pomocy odpowiednich instrumentów. Tym co dokonuje "dopasowania" strumienia oszczędności przekształconego w kapitał inwestora finansowego i strumienia kapitału inwestora rzeczowego przy pomocy odpowiednich instrumentów jest rynek finansowy.
Rynek finansowy (financial market)
Rynek finansowy umożliwia posiadaczowi kapitału jego zainwestowanie, a podmiotom zgłaszającym zapotrzebowanie na kapitał - zaspokojenie potrzeb. Funkcjonowanie rynku finansowego pozwala inwestorom na zróżnicowanie portfela posiadanych aktywów oraz umożliwia ograniczenie ryzyka związanego z inwestycjami.
Rynek finansowy jest pojęciem abstrakcyjnym i nie oznacza konkretnego miejsca, lecz procesy kupna sprzedaży kapitału za koszt (wynagrodzenie), którym jest procent. Rynek finansowy jest więc abstrakcyjnym miejscem na którym dochodzi nieustannie do zawierania i wykonywania transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe. W ramach rynku finansowego wyróżnia się: rynek pieniężny, rynek kapitałowy, rynek walutowy.
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy, stanowi segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok.
Funkcje rynku kapitałowego
Rynek kapitałowy dostarcza kapitału dla operacji długoterminowych. Umożliwia emitentowi papierów wartościowych uzyskanie środków na planowaną przez niego działalność gospodarczą, nabywcy natomiast stwarza możliwość zyskownej lokaty posiadanych środków finansowych lub zabezpieczenia posiadanego kapitału. Umożliwia łatwe i szybkie przenoszenie środków finansowych zarówno między różnymi sektorami rynku finansowego, jak i różnymi częściami gospodarki. Na tym rynku faktycznie dokonywana jest bieżąca ocena działalności jednostek gospodarczych, dzięki której środki finansowe kieruje się do tych najbardziej efektywnych.
Najczęściej mianem rynku kapitałowego zwykło się określać rynek kapitałów średnio- i długoterminowych przeznaczonych na finansowanie inwestycji. Przedmiotem transakcji na tym rynku są średnio- i długoterminowe kredyty, średnio- i długoterminowe walory oraz udziały.
Podstawowym zadaniem i przedmiotem działalności rynku kapitałowego jest przetwarzanie kapitałów pieniężnych o charakterze oszczędności na kapitał trwały produkcyjny i nieprodukcyjny. Celem rynku kapitałowego jest umożliwienie pozyskiwania środków finansowych na zapewniającą dochody działalność inwestycyjną. Podaż na rynku kapitałowym to zasoby finansowe:
pochodzące z oszczędności gospodarstw domowych,
pieniężne utworzone przez zyski przedsiębiorstw,
przymusowe tworzone przez państwo za pomocą systemu podatkowego oraz długu publicznego,
gromadzone przez banki i instytucje dokonujące długoterminowych lokat, tzw. instytucjonalnych inwestorów (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, inwestycyjne i inne).
Popyt na rynku kapitałowym zgłaszają:
przedsiębiorstwa gdy ich własne fundusze nie wystarczają na finansowanie rozwoju,
państwo i instytucje z nim związane,
organy samorządowe,
gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych pożyczek hipotecznych na budownictwo mieszkaniowe.
Dobrze rozwinięty i działający rynek kapitałowy ma bardzo duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki, sprzyja bowiem istnieniu takich korzystnych dla jej rozwoju zjawisk jak:
alokacja kapitału - przemieszczanie się kapitału między różnymi sektorami rynku finansowego i częściami gospodarki sprzyjające rozwojowi najbardziej dochodowych jej dziedzin.
mobilizacja kapitału - dzięki istnieniu rynku kapitałowego następuje wzrost liczby potencjalnych uczestników finansowania zadań inwestycyjnych podmiotu gospodarczego co daje większy i łatwiejszy dostęp do kapitału umożliwia finansowanie bardzo dużych zadań inwestycyjnych i sprzyja rozłożeniu ryzyka inwestycyjnego związanego z działalnością tego podmiotu.
ocena kapitału -sprzyja kierowaniu kapitałów do najbardziej efektywnych firm, jest jednocześnie oceną strategii rozwoju tych firm i sposobu zarządzania nimi.
transformacja kapitału - przekształcenie niewykorzystanych środków finansowych (oszczędności) w środki finansujące rozwój.
Rynek kapitałowy częstokroć w tradycyjnym rozumieniu utożsamiany jest z rynkiem papierów wartościowych. Papier wartościowy to dokument potwierdzający i gwarantujący prawa majątkowe, utrwalony w takim brzmieniu i w taki sposób, że może stanowić samodzielny przedmiot obrotu publicznego. Papiery wartościowe są pisemnymi dokumentami, stanowiącymi dowód lokaty majątkowej określając jednocześnie jej właściciela. Mogą potwierdzać wierzytelności (pożyczki publiczne, obligacje) lub współwłasność (akcje, udziały, certyfikaty).
Podstawowe instrumenty rynku kapitałowego
Na rynku kapitałowym transakcje odbywają się w formie zakupu i sprzedaży papierów wartościowych charakteryzujących się w zasadzie niższą płynnością, większymi dochodami, ale też większym ryzykiem posiadania niż w przypadku instrumentów rynku pieniężnego. W operacjach na rynku kapitałowym następuje zamiana kapitału na papiery wartościowe (kapitałowe) - potwierdzające wartości kapitałowe w formie długoterminowych środków finansowych. W Polsce, papierami wartościowymi są:
akcje i obligacje,
inne papiery wartościowe wyemitowane na podstawie właściwych przepisów,
a także:zbywalne prawa majątkowe wynikające z papierów wartościowych, np. prawo poboru, prawo do dywidendy, prawo do otrzymania odsetek od obligacji,
inne zbywalne prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny papierów wartościowych -tzw. prawa pochodne (derywaty) w tym m.in. opcje, warranty, kontrakty terminowe.
Akcje są zbywalnym papierem wartościowym uosabiającym udział w kapitale emitenta, a dokładniej są dokumentem stwierdzającym udział w majątku spółki akcyjnej. Oznacza to, że ich posiadacz odpowiada za zobowiązania spółki do wysokości posiadanych akcji, ale i ma prawo do uczestnictwa w zarządzaniu spółką, podziale zysków lub majątku w razie likwidacji oraz prawo poboru akcji nowych emisji. W zależności od zakresu uprawnień w zarządzaniu spółką, wysokości dywidendy wypłacanej na jedną akcję, liczby głosów przypadającej na jedną akcję i praw do likwidowanego majątku spółki akcje dzielić się mogą na uprzywilejowane i nieuprzywilejowane.
Akcje mogą być pieniężne to znaczy, że pokryte zostały środkami pieniężnymi, lub niepieniężne pokryte wniesionym do spółki aportem rzeczowym. Mogą przyjmować postać fizyczną bądź zdematerializowaną (w obrocie publicznym). Wystawiane mogą być imiennie bądź na okaziciela. Są niepodzielne.
Akcje są papierami wartościowymi o wysokim poziomie ryzyka, a ich ceny na rynku wtórnym ulegają istotnym, nie zawsze obiektywnie uzasadnionym wahaniom. Obligacje to papiery wartościowe przynoszące dochód w stosunku do kapitału wyłożonego na ich zakup. Są dokumentem zawierającym zobowiązanie dłużne emitenta w stosunku do każdego kolejnego posiadacza tego dokumentu. Zobowiązanie to może mieć charakter pieniężny (np. zapłata za wykup) lub niepieniężny (np. prawo do zamiany obligacji na akcje emitenta -obligacje zamienne). Ze względu na termin wykupu dzielą się na:
krótkoterminowe -okres wykupu do 5 lat,
średnioterminowe -5 -10 lat,
długoterminowe -powyżej 10 lat,
nie podlegające wykupowi -renta wieczysta.
Ze względu na gwarancje wypłaty odsetek i wykupu obligacje dzielą się na:
zabezpieczone - gwarancji takich udzielają banki lub państwo (zastaw, hipoteka, gwarancja NBP lub Skarbu Państwa),
niezabezpieczone - gwarancja emitenta.
Ze względu na sposób oprocentowania wyróżniamy obligacje:
stałym oprocentowaniu,
zmiennym oprocentowaniu,
indeksowane,
kuponie zerowym.
Ze względu na emitenta wyróżnia się obligacje:
państwowe,
municypalne (komunalne),
prywatne (spółek, korporacji, banków, itd.).
Obligacje państwowe i municypalne uznaje się za papiery wartościowe pozbawione ryzyka. Obligacje zabezpieczone oraz krótkoterminowe niezabezpieczone stabilnych i dobrych przedsiębiorstw uznaje się za papiery o niskim poziomie ryzyka. Ocena ryzyka oraz poziom rynkowych stóp procentowych wpływa na cenę obligacji na rynku wtórnym.
Jednostki uczestnictwa w otwartych funduszach inwestycyjnych są przykładem instrumentów rynku kapitałowego nie będących według prawa papierami wartościowymi. Spółki zarządzające funduszem emitują nowe jednostki uczestnictwa i sprzedają je kolejnym chętnym, jednocześnie odkupując (umarzając) wyemitowane wcześniej jednostki od uczestników chcących się ich pozbyć. W tym przypadku rynek wtórny nie istnieje gdyż uczestnik nie może zbywać jednostek osobom trzecim. Jednostki mogą być dziedziczone lub stanowić przedmiot zastawu. Ryzyko inwestora zwłaszcza nie posiadającego wiedzy o rynku kapitałowym jest w przypadku inwestowania w jednostki uczestnictwa mniejsze niż w przypadku samodzielnego decydowania o inwestowaniu w instrumenty rynku kapitałowego. -jednostki uczestnictwa. Ze względu na fakt, iż jednostka uczestnictwa w otwartym funduszu inwestycyjnym nie jest papierem wartościowym, nie może być przedmiotem obrotu na giełdzie.
Certyfikaty inwestycyjne emitowane przez zamknięte lub mieszane fundusze inwestycyjne. Są papierami wartościowymi na okaziciela, dlatego mogą być notowane na giełdzie. Tak jak inne papiery wartościowe notowane na giełdzie podlegają codziennej wycenie rynkowej na sesjach giełdowych. Zamknięte fundusze inwestycyjne mogą inwestować m.in. w transakcje terminowe, prawa pochodne, waluty, a nawet udziały spółek z o.o., a więc lokaty niedostępne z mocy prawa dla funduszy otwartych. Możliwość inwestowania w instrumenty pochodne stwarza funduszom znacznie większe możliwości tworzenia zróżnicowanych strategii inwestycyjnych. Instrumenty pochodne (derywaty) to instrumenty rynku kapitałowego, których wartość zależy od ceny innego instrumentu zwanego bazowym lub pierwotnym. Instrumenty pochodne są formą "ubezpieczenia" od ryzyka związanego ze zmianami cen instrumentów bazowych. Derywaty można podzielić na:
Instrumenty o symetrycznym ryzyku -w których obie strony transakcji podejmują ryzyko w takim samym stopniu. Przykładem instrumentu o symetrycznym ryzyku jest kontrakt terminowy będący umową, w której jedna ze stron (wystawca kontraktu) zobowiązuje się do sprzedaży przedmiotu transakcji w określonym czasie w przyszłości, w ustalonej ilości i po uzgodnionej cenie terminowej. Druga strona (nabywca kontraktu) zobowiązuje się natomiast do przyjęcia przedmiotu transakcji. Przedmiotem kontraktu mogą być np. akcje, sto- pa procentowa, waluta, indeks giełdowy. Kontrakty terminowe dzielą się na:
kontrakty futures -będące przedmiotem handlu na zorganizowanych giełdach, a warunki ich handlu są standaryzowane,
kontrakty forward -umowy negocjowane indywidualnie, nie występujące w obrocie giełdowym.
Instrumenty o niesymetrycznym ryzyku -w których jedna strona -wystawca (sprzedający) ponosi większe ryzyko. Przykładem instrumentów o niesymetrycznym ryzyku są opcje i warranty -kontrakty dające posiadaczowi prawo (za które płaci cenę opcji -premium), ale nie stwarzające obowiązku do zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego (akcja, stopa procentowa, waluta, indeks giełdowy, itp.) po określonej cenie w określonym czasie w przyszłości, zobowiązujące drugą stronę do wypełnienia warunków umowy. Ze względu na rodzaj transakcji opcje można podzielić na:
opcje kupna (call) -dające ich posiadaczom prawo do kupna instrumentu bazowego,
opcje sprzedaży (put) -dające ich posiadaczom prawo do sprzedaży instrumentu bazowego.
Ze względu na termin realizacji do otrzymania instrumentu bazowego rozróżnić można:
opcje europejską -prawo do otrzymania instrumentu bazowego można zrealizować tylko w dniu wygaśnięcia opcji,
opcje amerykańską - prawo do otrzymania instrumentu bazowego można zrealizować w dowolnym momencie od chwili nabycia opcji do jej wygaśnięcia.
Warranty różnią się tym od opcji że są emitowane przez spółkę lub instytucje finansową, a opcje są wystawiane przez inwestora. Wielkość emisji wariantów jest dokładnie określona, a liczba opcji będących w obrocie zależy od inwestorów i nie jest w żaden sposób ograniczona.
Regulacje rynku kapitałowego
Rozwój rynków kapitałowych doprowadził na całym świecie do sytuacji, w której przepisy regulujące poszczególne papiery wartościowe i odnoszące się wyłącznie do tych papierów wartościowych przestały wystarczać jako ochrona inwestorów. Szybki, masowy obrót papierami wartościowymi i innymi instrumentami rynku kapitałowego wymaga specjalnej regulacji odnoszącej się do organizacji rynku, do pośrednictwa w transakcjach zawieranych w obrocie oraz do ułatwienia podejmowania decyzji inwestycyjnych (obowiązek przekazywania informacji inwestorom o emitencie i o samym papierze wartościowym). W Polsce taką regulacją jest ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (dalej p.p.w.), która weszła w życie 4 stycznia 1998 r. i w zakresie w niej uregulowanym zastąpiła ustawę z dnia 21 marca 1991 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych.
Ustawy o rynku kapitałowym |
Z dniem 24 października 2005 r. weszły w życie trzy, poniżej zamieszczone ustawy dotyczące rynku kapitałowego zastępując dotychczasowe Prawo o publicznym obrocie ... . To nowa konstytucja naszego rynku kapitałowego dostosowana do potrzeb budowy jednolitego europejskiego rynku finansowego. Założenia dotyczące funkcjonowania tego rynku zawarte zostały w dyrektywach Parlamentu Europejskiego, a zwłaszcza w tzw. Dytektywie MIFID (Directive of Markets in Financial Instruments).
Wprowadzone regulacje stwarzają nowe możliwości dla uczestników rynku, zwłaszcza inwestorów i emitentów. Dopuszczają m.in. powstawanie alternatywnych systemów obrotu, zawierania transakcji bezpośrednich oraz umów cywilno-prawnych.
Ustawy:
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych ("ustawa o ofercie i spółkach")
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi ("ustawa o obrocie")
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym ("ustawa o nadzorze")
Giełda papierów wartościowych
Instytucjonalna forma rynku kapitałowego jest giełda, (rynek) papierów wartościowych, która stanowi nieodłączną część rynku kapitałowego. Giełda jest zorganizowaną formą tego rynku. Główne cechy giełdy są podstawą jej definicji:
istnienie wewnętrznej organizacji opierającej się na odpowiednich normach prawnych,
stałe zasady handlu,
brak konieczności okazywania przedmiotu transakcji,
ścisły krąg podmiotów uczestniczących w handlu giełdowym,
jednorodność (a wiec i zamienność) przedmiotu transakcji - papierów wartościowych,
stałe miejsce i czas spotkań,
ceny transakcji podawane do wiadomości publicznej.
Giełda jest instytucją na której odbywa się publiczny obrót kapitałowymi papierami wartościowymi, stanowiącą zespól osób, urządzeń i środków technicznych, zorganizowanych w celu kojarzenia ofert sprzedaży i nabycia papierów wartościowych. Giełda działa przy założeniu jednakowego dostępu do informacji rynkowej, w tym samym czasie i przy jednakowych warunkach zbywania i nabywania papierów wartościowych dla wszystkich uczestników rynku tych papierów. Uczestnikami giełdy są:
pośrednicy - giełdowi maklerzy papierów wartościowych - kompetentni przedstawiciele firm maklerskich i banków upoważnieni przez pracodawców do zawierania transakcji w ich imieniu, działający na zlecenie i rachunek klientów, a także instytucje organizujące rynek i obrót papierami wartościowymi,
samodzielni uczestnicy giełdy -osoby dopuszczone do handlu giełdowego z prawem zawierania transakcji we własnym imieniu i na własny rachunek -np: zarządzający firmami, urzędnicy - osoby czasowo dopuszczone do handlu giełdowego zawierające transakcje z upoważnienia, w imieniu i na rachunek przedsiębiorstw, W których pracują,
"goście" - inne osoby przebywające na giełdzie bez prawa uczestnictwa W transakcjach - obsługa, gońcy, reporterzy, itp.
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.
siedziba Warszawa, ul. Książęca 4, 00-498 Warszawa, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, pod numerem KRS 82312,kapitał zakładowy w wysokości 41.972.000 złotych - w całości opłacony. NIP 526-025-09-72
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest najważniejszą instytucją rynku wtórnego papierów wartościowych w Polsce. Powstała w kwietniu 1991 roku. Przy jej tworzeniu jako wzór przyjęto giełdę w Lyonie. GPW w Warszawie jest spółką akcyjną, której akcjonariuszami są banki, domy maklerskie i Skarb Państwa. Najważniejszymi organami tej giełdy są: Walne Zgromadzenie Giełdy, Rada Giełdy, Zarząd Giełdy.
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie działa w oparciu o ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.:
o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych ("ustawa o ofercie i spółkach”);
o obrocie instrumentami finansowymi ("ustawa o obrocie");
o nadzorze nad rynkiem kapitałowym ("ustawa o nadzorze").
Tradycje rynku kapitałowego w Polsce sięgają roku 1817, kiedy to powołano do działania pierwszą w Warszawie Giełdę Kupiecką. Swoją działalność w obecnej formie Giełda rozpoczęła w dniu 16 kwietnia 1991 r., od początku organizując obrót papierami wartościowymi w formie elektronicznej.
Giełda Papierów Wartościowych jest spółką akcyjną powołaną przez Skarb Państwa. Kapitał zakładowy spółki wynosi 41.972.000 złotych i jest podzielony na 59.960 akcji imiennych. Na koniec 2005 jej akcjonariuszami było 38 podmiotów, w tym: banki, domy maklerskie, spółka giełdowa oraz Skarb Państwa. Akcje będące w posiadaniu Skarbu Państwa stanowiły 98,81% kapitału zakładowego.
Zadaniem GPW jest organizacja obrotu instrumentami finansowymi. Giełda zapewnia koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji.
Obowiązujący na Giełdzie Warszawskiej system obrotu charakteryzuje się tym, że kursy poszczególnych instrumentów finansowych ustalane są w oparciu o zlecenia kupujących i sprzedających, stąd też zwany jest on rynkiem kierowanym zleceniami. Oznacza to, że w celu ustalenia ceny instrumentu sporządza się zestawienie zleceń zawierających dyspozycje kupna i sprzedaży. Kojarzenia tych zleceń dokonuje się według ściśle określonych zasad, zaś realizacja transakcji odbywa się w trakcie sesji giełdowych. Dla poprawienia płynności notowanych instrumentów, członkowie giełdy lub inne instytucje finansowe mogą pełnić funkcję animatora rynku, składając (na podstawie odpowiedniej umowy z Giełdą) zlecenia kupna lub sprzedaży danego instrumentu na własny rachunek.
Przedmiotem handlu na Giełdzie są papiery wartościowe: akcje, obligacje, prawa poboru, prawa do akcji, certyfikaty inwestycyjne oraz instrumenty pochodne: kontrakty terminowe, opcje, jednostki indeksowe.
Sesje giełdowe odbywają się od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-16.35.
Regulacje. Podstawy działania GPW |
Zasady organizacji obrotu, tryb składania zleceń i zawierania transakcji zawarte są w Regulaminie Giełdy oraz w dokumencie Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego.
Uchwały Rady i Zarządu Giełdy umieszczane są w dniu ich podjęcia i pozostają na stronie do piątego dnia roboczego następnego kwartału kalendarzowego.
Akty prawne Giełdy - stan na:
Statut GPW - 27 września 2006 r.
Regulamin Giełdy - 21 grudnia 2006 r.
Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego - 19 marca 2007 r.
Statut Giełdy |
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna. Kapitał zakładowy spółki wynosi 41.972.000 złotych i jest podzielony na 59.960 akcji imiennych. Jej akcjonariuszami mogą być Skarb Państwa, firmy inwestycyjne, banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń, powszechne towarzystwa emerytalne oraz emitenci papierów wartościowych notowanych na prowadzonej przez nią giełdzie. Za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego akcjonariuszami Giełdy mogą być również inne krajowe i zagraniczne osoby prawne.
Regulamin Sądu Giełdowego |
Sąd polubowny, zwany Sądem Giełdowym rozstrzyga spory cywilne o prawa majątkowe pomiędzy uczestnikami transakcji giełdowych oraz spory cywilne o prawa majątkowe pomiędzy spółką GPW a akcjonariuszami. Do właściwości Sądu należy również rozstrzyganie w sprawach o nałożenie kary regulaminowej na emitenta lub członka giełdy.
Na liście sędziów giełdowych znajduje się 20 osób wybranych przez walne Zgromadzenie GPW.
Sąd Giełdowy orzeka zaś w składzie 3-osobowym. Każda ze stron sporu wyznacza jednego sędziego z listy, a przewodniczącego składu wyznacza Prezesa lub Wice-prezesa Sądu Giełdowego.
Regulamin Sądu Giełdowego uchwala Walne Zgromadzenie. Za swoje czynności Sąd Giełdowy pobiera opłaty wg. taryfy opłat załączonej o Regulaminu. W postępowaniu w sprawach o nałożenie kary regulaminowej nie pobiera się opłat za czynności Sądu Giełdowego.
Władze Giełdy |
Podobnie jak w każdej spółce akcyjnej, tak i GPW w Warszawie posiada swoje organy. Władzami spółki GPW w Warszawie S.A. są:
Walne Zgromadzenie,
Rada Nadzorcza zwana Radą Giełdy,
Zarząd zwany Zarządem Giełdy.
Walne Zgromadzenie Giełdy jest jej najwyższym organem. Prawo do udziału w nim mają wszyscy akcjonariusze Giełdy. Do jego kompetencji należy m.in. dokonywanie zmian w Statucie GPW, zatwierdzanie Regulaminu Rady Giełdy, wybór członków Rady Giełdy.
Dwunastoosobowa Rada Giełdy nadzoruje działalność Giełdy, decyduje o nadaniu lub cofnięciu statusu członka giełdy. Rada Giełdy składa się z przedstawicieli banków, domów maklerskich, instytucji finansowych, izb gospodarczych i emitentów. Do kompetencji Rady Giełdy należy m.in.: uchwalanie Regulaminu Giełdy oraz wszelkich jego zmian, dopuszczanie, zawieszenie i wykluczenie z obrotu giełdowego papierów wartościowych o ile Regulamin Giełdy nie stanowi inaczej.
Zarząd Giełdy kieruje bieżącą działalnością Giełdy, dopuszcza do obrotu giełdowego papiery wartościowe, określa zasady wprowadzania papierów wartościowych do obrotu giełdowego, zawieszanie notowania papierów wartościowych na warunkach określonych Regulaminem Giełdy. Nadzoruje działalność maklerów giełdowych i członków giełdy w zakresie obrotu giełdowego. Składa się z 3 do 5 osób. Pracami Zarządu kieruje Prezes wybrany na okres trzech lat przez Walne Zgromadzenie.
Rys. 1. Architektura rynku kapitałowego w Polsce.
Źródło: Materiały Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.
Europejski kodeks postępowania w zakresie rozliczeń i rozrachunków
W dniu 7 listopada 2006 roku został podpisany przez Europejską Federację Giełd (FESE), Europejskie Stowarzyszenie Izb Rozliczeniowych (EACH) oraz Europejskie Stowarzyszenie Depozytów Papierów Wartościowych (ESCDA) dokument "Europejski kodeks postępowania w zakresie rozliczeń i rozrachunków" (nazwa ang. European Code of Conduct for Clearing and Settlement).
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie z dniem 31 października 2006 roku złożyła deklarację dostosowania się do przyjętych przez Kodeks Postępowania zasad.
Kodeks jest dokumentem wskazującym na potrzebę zapewnienia przez instytucje finansowe przejrzystości w zakresie cen i opłat . Tym samym pełni on istotną rolę w rozwoju regulacji na poszczególnych rynkach i w procesie integracji europejskich rynków finansowych oraz sprzyja zapewnieniu konkurencji na rynkach finansowych Europejski kodeks postępowania w zakresie rozliczeń i rozrachunków ma na celu wprowadzenie rozwiązań wpływających na wzrost przejrzystości opłat za usługi świadczone na rynku regulowanym przez instytucje rozliczeniowo-depozytowe(koszty rozliczeń i rozrachunku) i giełdy (przede wszystkim koszty transakcji).
Harmonogram wdrożenia "Europejskiego kodeksu postępowania w zakresie rozliczeń i rozrachunków" przewiduje:
do 31 grudnia 2006 roku - zapewnienie przejrzystości w zakresie cen i opłat;
do 30 lipca 2007 roku - umożliwienie dostępu i stworzenie warunków współpracy operacyjnej na zasadach "interoperability";
do 1 stycznia 2008 roku - rozdzielenie usług za zawieranie transakcji, rozliczenia i rozrachunek oraz odpowiednie dostosowanie księgowości.
Podział rynków giełdowych |
Akcje spółek giełdy warszawskiej notowane są na trzech rynkach: podstawowym, równoległym oraz wolnym (pozagiełdowym).
Obecnie obrót giełdowy prowadzony jest na dwóch rynkach, podstawowym i równoległym.
Rynek podstawowy - przeznaczony jest dla papierów wartościowych o najwyższej płynności, których emitenci charakteryzują się m.in. większym kapitałem i dłuższym okresem działalności. Indeksem rynku podstawowego w Polsce jest WIG.
Rynek podstawowy w hierarchii GPW jest najwyższy, czyli wymogi w odniesieniu do spółek są najbardziej surowe. Na tym rynku mogą być notowane akcje spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 7 mln PLN i mają one co najmniej 500 akcjonariuszy. Przy ubieganiu się o wejście na rynek podstawowy spółka powinna przedstawić sprawozdania finansowe za każdy z ostatnich trzech lat, musi również osiągać zysk. Warunki dopuszczenia akcji do obrotu giełdowego na rynku podstawowym:
sporządzenie i zatwierdzenie odpowiedniego dokumentu informacyjnego przez właściwy organ nadzoru chyba, że sporządzenie i zatwierdzenie dokumentu informacyjnego nie jest wymagane,
w stosunku do emitenta nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne,
zbywalność akcji nie jest ograniczona,
wszystkie wyemitowane akcje danego rodzaju zostały objęte wnioskiem o dopuszczenie do obrotu giełdowego,
wartość akcji objętych wnioskiem, lub wartość kapitałów własnych emitenta wynosi równowartość w złotych co najmniej 1.000.000 EURO,
akcje objęte wnioskiem znajdujące się w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy posiada nie więcej niż 5% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, stanowią co najmniej 25% wszystkich akcji spółki, lub w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy posiada nie więcej niż 5% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, znajduje się co najmniej 500.000 akcji spółki o łącznej wartości wynoszącej równowartość w złotych co najmniej 17.000.000 EURO,
emitent publikował sprawozdania finansowe wraz z opinią podmiotu uprawnionego do ich badania przez co najmniej trzy kolejne lata obrotowe poprzedzające złożenie wniosku o dopuszczenie, lub spółka podała do publicznej wiadomości, w sposób określony w odrębnych przepisach, informacje umożliwiające inwestorom ocenę jej sytuacji finansowej i gospodarczej oraz ryzyka związanego z nabywaniem akcji objętych wnioskiem, w przypadku gdy za dopuszczeniem do obrotu na rynku oficjalnych notowań przemawia uzasadniony interes spółki lub inwestorów.
Rynek równoległy
Drugi w hierarchii jest rynek równoległy. Na tym rynku mogą być notowane akcje spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 3 mln PLN i mają one co najmniej 300 akcjonariuszy. Przy ubieganiu się o wejście na rynek równoległy spółka powinna przedstawić sprawozdania finansowe za każdy z ostatnich dwóch lat, musi również osiągać zysk. Warunki dopuszczenia akcji do obrotu giełdowego na rynku równoległym:
sporządzenie i zatwierdzenie odpowiedniego dokumentu informacyjnego przez właściwy organ nadzoru chyba, że sporządzenie i zatwierdzenie dokumentu informacyjnego nie jest wymagane,
w stosunku do emitenta nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne,
zbywalność akcji nie jest ograniczona.
Rynek pozagiełdowy (ang. OTC-Over the counter market)
Najniżej w hierarchii na GPW znajduje się rynek wolny. Na tym rynku mogą być notowane akcje spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 1,5 mln PLN. Przy ubieganiu się o wejście na rynek wolny spółka powinna przedstawić sprawozdania finansowe za ostatni rok.
Cechą charakterystyczną tego rynku są transakcje, które odbywają się poza właściwym parkietem giełdy. Ceny na tym rynku są cenami negocjowanymi pomiędzy poszczególnymi brokerami nie występującymi na parkiecie giełdy Rynek pozagiełdowy charakteryzuje się niskimi kryteriami odnośnie wprowadzanych instrumentów. Przykładem rynku pozagiełdowego jest w Polsce: Centralna Tabela Ofer, w Stanach Zjednoczonych największy rynek pozagiełdowy na świecie NASDAQ.
Wyszukiwarka