Fitopatologia, do nauki z ochrony


Królestwo: Mycota

Gromada: Ascomycota- Workowce

Klasa: Ascomycetes

Rząd: Hypocreales

Rodzina: Nectriaceae

Rodzaj: Giberella

Giberella avenae- st. konidialne Fusarium avenaceum

Giberella zeae- st. kon. Fusarium graminearum

Grzyby z rodzaju Fusarium ssp. mogą być patogenem zbóż we wszystkich fazach rozwojowych rośliny. Mogą być przyczyną zgorzeli, mogą porażać pochwy liściowe i korzenie siewek oraz być przyczyna zgnilizny korzeni i nekrotycznych smug na dolnych międzywęźlach źdźbeł, co prowadzi do choroby podsuszkowej. Przyczyną chorób podsuszkowych mogą być Fusarium avenaceum, F. graminearum, Gaeumannomyces graminis, Rhizoctonia solani (ostra plamistość oczkowa), Pseudocercosporella herpotrichoides, Bipolaris sorokiniana (patogen nr 1 podsuszki jęczmienia). W fazie kwitnienia dokonują infekcji kłosów i są przyczyną fuzariozy kłosów.

Fuzariozę kłosów pszenicy w naszych warunkach powodują 3 gatunki:

Na porażonych kłosach mogą występować jeszcze: F. poae, F. sporotrichoides.

Udział poszczególnych Fusarioz w porażaniu kłosów determinują warunki pogody. Ciepła pogoda z przelotnymi opadami deszczu w fazie kwitnienia zbóż jest korzystna dla porażania kłosów przez Fusarium culmorum. Makrokinidia twarzane w sporidiach wytwarzane są w temp. 25-30`C w ciągu 3 dni. Kiedy war. pogody opóźniają kwitnienie zbóż i kloszenie, a te proc. zachodzą na początku czerwca w czasie ciepłej pogody przy dużej wilgotności to udział Fusarium graminearum w porażeniu zbóż jest bardzo znaczny. Natomiast F. avenaceum wykazuje dużą tolerancję na temp. i wilgotność, jest to patogen klimatu chłodniejszego.

Najbardziej szkodliwy w Polsce dla kłosów zbóż jest F. culmorum, występ. tylko w stadium konidialnym. Należy do grzybów Mitosporowych do klasy Hypomycetes- Strzępczaków. Jest on silnym konkurentem ponieważ wykazuje dużą tolerancję na prod. przemiany innych mikroorganizmów. Charakt. się szybkim wzrostem i obfitym zarodnikowaniem. Znaczenie F. culmorum w etiologi kłosów podkreślana jest w: Czechach, Słowacji, Węgrzech, Niemczech, Holandii, Kanadzie.

F. graminearum występ. powszechnie w paśmie uprawy pszenicy i kukurydzy w Kanadzie i USA. Na kukurydzy powoduje czerwoną zgniloznę- Fuzarioza kolb kukurydzy. W Europie występ. na Węgrzech, we Francji, Polsce, w centralnych i wsch. stanach USA, Kanadi i wyspie Hokaido poraża jęczmień.

Najważniejszą rolę w porażaniu kłosów odgrywają makrokonidia i askospory, kt. przenoszone są przez prądy powietrzne i deszcz, wektorem mogą być owady. Resztki pozbiorowe na pow. gleby stanowią bardzo istotne źródło inokulum dla kłosów i wiech, ponieważ tworzą sie tam sporodochia i perytecja.

Tworzenie owocników Giberella zeae odbywa się w temp. 15-29`C przy wilgotności 0,45-1,3 uPa. Tworzenie otoczni determinuje mitotoksyna Zearalenon. Istotnym źródłem zakarzenia kłosów odgrywają askospory, kt. są uwalniane z worków głównie nocą, mogą je przenosić owady.

F. avenaceum to gł. patogen fuzariozy wiech owsa, ma makrokonidia i sporodochia. Wytwarza stadium doskonałe ale rzadko. Grzyb ten jest groźnym patogenem owsa, ponieważ jego chorobotwórczość ma bezpośredni związek ze zdolnością do wytwarzania avenacynaz- enzymów hydrolizujących grzybotoksyczną Avenacynazę A. Owies w młodych korzeniach ma dużo Avenacyny A, ale grzyb ma enzym hydrolizujący Avenacynazę i poraża owies.

Pierwotne źródło inokulum grzybów z rodzaju Fusarium wywołujących fuzariozę kłosów jest ziarno i resztki pożniwne oraz porażone organy roślin. Przeżywanie Fusarium clumorum, F. graminearum i F. avenaceum w zasiedlonych resztkacg pożniwnych umożliwiają strzępki grzybni. W przypadku F.g. i F. c. chlamydospory w strzępkach, a w przypadku F.g. jeszcze chlamydospory w makrokonidiach.

Ważnym źródłem infekcji są chwasty, jak Agropyron, stuka, Lolium, Poa, Bronis.

Infekcja kłosów pszenicy może odbywać się od fazy kwitnienia do pełnego wypełnienia ziarna. Najniebezpieczniejsze jest zakażenie w fazie kwitnienia, kt. prowadzi do spadku liczby ziarniaków w kłosie i ich niedorozwuj, co jest przyczyną spadku plonów. Zakażenie silne może prowadzić do sterylności kwiatów. Infekcja zależy od temp. i wilgotności. Temp. 20-30`C, wilgotność 100% -> infekcja w czasie 48-60h.

Pierwszym objawem zakażenia klosa przez Fusarium ssp. jest tworzenie w miejscu wnikania patogena na pow. plewy brunatnych, wodnistych plam. Zainfekowane kłoski w kłosie bieleją, potem zamierają.

Przy silnym porażeniu na kłoskach, na osadzie kłosowej, plewkach widoczna jest różowa oznaka etiologiczna i łososiowe sporodochia..

F. poae występ powszechnie na kłosach jęczmienia i owsa, na lubelszczyznie na ziarnie, uzyskiwano go z kolb kukurydzy i ziarna owsa w Kanadzie i Norwegii. Wytwarza mikrokonidia.

Fusarium sporotrichoides występ. na kłosach zbóż i na prosie, w dużych ilościach jest na Węgrzech (pszenica), patogeniczny dla siewek zbóż, zbliżony patogenicznie do F. avenaceum. Wytwarza mikrokonidia.

Szkodliwość tych grzybów wiąże się nie tylko z obniżką plonów, ale także z tym że poraża ziarno i zanieczyszcza je trującymi mitotoksynami- przedwczesne bielenie roślin. Ziarniaki w porażonych kłosach są drobne, szare i miękkiej konsystencji.

Grzyby z rodzaju Fusarium porażając kłosy zanieczyszczają je związkami trichotecenowymi.

MITOTOKSYNY- są to II rz. metabolity grzybów mikroskopowych, kt. wykazują działanie zootoksyczne i fitotoksyczne.

Trichoteceny- Grupa A

Wytwarzane są przez: Fusarium poae, Fusarium sporotrichoides.

Związki te wywołują:

  1. syndrom krwotoczny,

  2. nekrozy skóry,

  3. brak apetytu,

  4. uszkodzenie szpiku kostnego

  5. anemie

  6. uszkodzenie syntezy DNA

  7. uszkodzenie komórek śledziony, szpiku kostnego, węzłów chlonnych i grasicy

  8. obniżenie odporności immunologicznej

U człowieka T-2 toksyna powoduje:

  1. uszkodzenie ukł. siateczkowo-śródbłonkowego i krwiotwórczego

  2. skrajna niedokrwistość i leukopenie prowadzące do śmierci.

Maksymalny dopuszczalny poziom zw. trichotecenowych gr. A w zbożach:

Kanada pasze dla bydła T-2 100 ng/g

pasze dla zw. mlecznych HT-2 25 ng/g

Izrael ziarno zbóż przeznaczone T-2 100 ng/g

do prod. żywności

Trichoteceny- Grupa B

Wytwarzane są przez: Fusarium culmorum, F. graminearum.

U zwierząt powoduje:

  1. zanik łankienia

  2. wymioty

  3. zakłócenie równowagi

  4. zmniejszenie przyrostu wagi

U człowieka powoduje:

  1. podrażnienie skóry

  2. biegunki

  3. krwotoki

  4. zaburzennie nerwów

  5. osłabienie systemu odpornosciowego

Dopuszczalne dawki DON:

Austria pszenica, żyto 500 ng/g

pszenica Durum 750

Kanada pszenica nie doczyszczona 2 000

pasze dla trzody chlewnej 1 000

USA prod. z pszenicy 1 000

pasze zbożowe dla zw. 10 000

pasze dla trzody chlewnej 5 000

Zearalenon ( ZEA )

Wytwarzany jest przez: Fusarium culmorum, F. graminearum, F. sporotrichoides

Powoduje:

  1. bezpłodnośc trzody chlewnej

  2. wzmożony niepokój

  3. biegunkę

  4. powiększone gruczoły mlekowe

  5. zmniejszona mleczność

  6. ronienia i niepłodność u bydła

Ma 4x większą estrogeniczność.

Dopuszczalne dawki ZEA:

Austria pszenżyto, żyto 60 ng/g

Brazylia kukurydza 200

Francja zboża, oleje roś. 200

Rumunia żywność 30

Rosja zboża, oleje roś., 1 000

koncentraty białkowe

Urugwaj kukurydza, jęczmień 200

Moniliformina ( MON )

Wytwarzana przez: Fusarium avenaceum, F. subglutinas

Powoduje:

  1. choroby serca

  2. wykazuje właściwości nowotworowe

  3. nekroza i chloroza liści

  4. zaburzenia w podziałach komórkowych zachodzących w korzeniach kukurydzy poddanych działaniu roztworu MON

Zawartość MON:

Odmiana „Borowiak” ziarno: 3,18 ng/kg plewy: 0,57

POB4398 39,53 3,1

Fozaryna C

Wytwarzana przez: Fusarium subglutinas

Powoduje:

  1. nowotwory krtani u ludzi

  2. wykazuje silne działanie mutagenne

Fumonizyny B1, B2, B3

Wytwarzane przez: Fusarium noniliforme, F. proliferatum

Powoduje u zwierząt:

  1. rozmiękczenie leukodystroficzne mózgu u koni (leukocefalomelacja)

  2. obrzęk płuc u świń

  3. aktywują nowotwory wątroby i przełyku

  4. przechodzą do płynów ustrojowych

Zanieczyszczenie kukurydzy i pasz dla zw. fumonizynami:

FB1 FB2 FB3 Ogółem

Mozambik 240-298 75-110 25-50 34-390 ug/kg

Afryka Płd. 60-70 0 0 60-70

Argentyna 85-8791 0-11300 0-3537 85-16760

Włochy 10-2330 0-520 - 10-2850

Portugalia 90-3370 0-1080 - 90-4450

Chiny 160-25970 160-6770 110-4130 430-36870

Alternaria alternata f. sp. lycopersici- wydziela związki zbliżone do fumonizyn (u pomidora).

Zapobieganie tworzeniu mikotoksyn:

  1. Płodozmian- np.: uprawa pszenicy po kukurydzy, lucernie, ziemniakach, lnie mniejsza występ. fuzariozy, ponadto unikanie uprawy zbóż po kukurydzy

  2. Niszczenie resztek pożniwnych- u kukurydzy może dochodzić do 7 000 kg/ha resztek pożniwnych

  3. Właściwe nawożenie- wskazane jest nawożenie mocznikiem, ponieważ obserwowano niższy stopień porażenia przez Fusarium ssp. aniżeli przy zastosownaiu formy aminowej azotu

  4. Niszczenie chwastów- zwłaszcza z rodziny Poaceae (np.: Agropyrum repens)

  5. Hodowle odpornościowe- typy odporności na fuzariozę:

  1. Odpowiedni termin i technika zbioru ziarna

  2. Właściwe warunki przechowywania- obniżenie wilgotności ziarna poniżej 13%, usuwanie zanieczyszczeń

  3. Systematyczna kontrola jakośći przechowywanego ziarna

  4. Zastosowanie fungicydów i biopreparatów ograniczających rozwój patogena.

Biopreparaty wykorzystywane w zwalczaniu Fuzariozy kłosów:

Pseudomonas chloroaphis szczep 2E3 ogranicza fuzariozę powodowaną przez Fusarium culmorum.

Zalecane przez IOR na lata 2006/07 środki chemiczne do zwalczania Fuzariozy kłosów:

Zabiegi profilaktyczne w ograniczaniu chorób i szkodników:

  1. Wybór odpowiedniego stanowiska

- stworzenie odp. mikroklimatu i otoczenia

- regulowanie stosunków wodnych

- odwodnienia zbyt wilgotnych gleb wpływa na ograniczenie F. nivale, Ersifales ssp.

  1. Uprawa roli

- dzięki podorywce ulegają zniszczeniu samosiewy- ogranicza Ersive graminis

- niszczenie resztek pożniwnych ogranicza ilość inoculum Gaumanomyces graminis, Giberella zeae, Pohcinia graminis, i szkodniki: przędziorki, drutowce (Ploniarka zbożówka).

  1. Nawożenie

- ma duży wpływ na zdrowotność roślin

- należy unikać przenawożenia azotem, ponieważ wydelikacenie roś. ma wpływ na duże porażenie przez rząd Ersifales i Uridinales

- nadmiar wapnia wzmaga podatność ziarniaków na Streptomyces (Parcha ziemniaka); nadmiar Ca chroni przed Kiłą kapusty

- wprowadzenie mikroelementów oraz nawozó organicznych do gleby umożliwia rozwój mikroorg. saprotroficznych o antagonistycznym działaniu

- słoma żytnia wprowadzona do gleby wpływa na rozwój bakterii Pseudomonas a obecność blonnika wpływa na rozwój grzybów z rodzaju Trichoderma

- resztki roślin motylkowych z rodzaju Fabaceae pobudza aktywnośc bakterii: Bacillus, Pseudomonas fluorescens i gzrybów: Penicillus, Trichoderma.

  1. Płodozmian

- dpowiedni płodozmian pozwala ograniczyć i wyeliminować patogeny i szkodniki glebowe, np.: nicienie

- rośliny wrogie dla Mątwika: lucerna, kukurydza, żyto, peluszka, groch, len, konopie, kt. wydzieliny korzeniowe powodują wychodzenie larw z cyst mątwika, następnie te larwy nie mogą żerować i giną; mątwik ziemniaczany: koniczyna czerwona, owies, żyto.

Częste uprawianie roś po sobie tego samego gat. powoduje zmęczenie gleby i:

*wylnienie- nagromadzenie się inoculum (makro- i mikrokonidia, chlamydospory)

*wykoniczynienie- spowodowane przez nagromadzenie się nicieni i Sclerotinia sclerotiorum

  1. Siew i termin siewu

- zboża wcześniej posiane San mniej wrażliwe na Ploniarkę zbożówkę,

- żyto powinno się wysiewać w podleżałą glebę,

- po gorącym lecie później siejemy oziminy.

Biologiczna ochrona roślin przed chorobami to ograniczenie patogena za pomocą czynników biologicznych z wyłączeniem hodowli odpornościowej. Opiera się na 3 mechanizmach (zjawiskach) autogenicznego oddziaływania, a głównie na:

  1. antybiozie

  2. konkurencji

  3. pasożytnictwie.

Antybioza- polega na wytworzeniu specyficznych i nie specyficznych metabolitów, enzymów, związków lotnych i innych substancji toksycznych zwanych antybiotykami, oddziałujących hamująco na patogeny.

Agrobacterium radiobacter szczep K84 posiada zdolność zasiedlanie miejsc infekcji dla Agrobacter tumefaciens i tym samym ogranicza występowanie guzowatośći korzeni, ponadto wytwarza antybiotyk agrocynę.

Bacillus ssp. wytwarza:

Bacillus sabtilis ogranicza Uromyces phaseoli i zapobiega porażeniu śladów po liśćiach jabłoni przez Nectria galligena. Bakteria ta produkuje antybiotyki, kt. powodują nabrzmienie, a następnie rozerwanie strzępki patogena.

Bacillus subtilis B3 prod. iturynę, chroni owoce brzoskwini przed Monilinia fructigena.

B. subtilis F29-3 prod. fungymycynę, chroni siewki ryżu przed Rhizoctonia solani.

B. subtilis B15 prod. fungycynę, chroni roś. ogórka przed Fusarium ssp.

B. mycoides ogranicza Phizoctonia solani, Uromyces phasedi, Nectria galligena, Fusarium ssp., Sclerotinia cepivarion.

Zwiąki o działaniu antybiotykowym wytwarzane przez Pseudomonas ssp:

Pseudomonas fluorescens szczep Hv37aR2 prod. oomycynę A, kt. ogranicza na bawełnie Pythium ultimum.

P. fluorescens szczep 2-79 prod. kwas fenazynokarboksylowy, ograniczający występowanie Gaeumanomyces graminis var. tritici w dawce mniejszej niż 1 ug/ml.

Związki o działaniu antybiotycznym wytwarzane przez Trichoderma ssp:

Trichoderma viride- Botrytis cinerea

Gliocladium flavofuscum- Rhizoctonia solani

Związki o działaniu antybiotycznym wytwarzane przez Penicillum ssp:

Związki o działaniu antybiotycznym wytwarzane przez Gliocladium ssp:

Konkurencja- polega na współzawodniczeniu o wykorzystanie skład. pokarmowych występ. na pow. roś. i w glebie.

Czynniki wpływające na rozwój mikroorg.:

Pseudomonas fluerescens szczep 5O6, kt. zastosowany do oprysku kwiatu gruszy eliminuje bakterie Ervinia amylovora.

Ervinia herbicola- szybciej rozmnaża się, powoduja zakwaszenie środowiska, szybciej wykorzystuje azot organiczny z podłoża, ponadto wytwarza antybiotyk herbikolacynę i ogranicza rozwój E. amylovora.

P. fluorescens wytwarza siderofog.

Siderofog- związki chelatowe wychwytuje jony żelaza ze środowiska. Brak tych jonów ogranicza wzrost grzybów, kiełkowanie zarodników, chlamydospor grzybów chorobotwórczych dla roś.:

Nadpasożytnictwo wew.:

  1. Cicinnobolus cesati- rozwija się w grzybni Erysiphales.

Nadpasożytnictwo zew.:

  1. Darluca filon

  2. Darluca bubahiana- rozwija się na stadiach ecjalnych grzybów rdzawnikowych

  3. Tuberculina maxima- na stadiach ecjalnych Cronatrium ribilda (Rdza wejmutkowo- porzeczkowa)

  4. Coniothyrium minitans- na sklerocjach Sclerotinia trifoliarum

  5. Verticilium lecanii- przerasta i powoduje lizę uredospor Puccinia striformins, Pucinia graminis, Uromyces phaseoli.

Nadpasożytnictwo:

W przypadku bakterii pasożytujących na strzępkach grzybni lub zarodnikach oparte jest na enzymatycznym rozkładzie ściany komórkowej grzybów (chitynaza, glukanaza, celulaza, proteaza).

Bakteria mykolityczna Fitopatogen

Bacillus sabilis Monilinia fructigena- ściana kom.

Bacillus pumilis Puccinia recondita

P. graminis f. sp. tritici

P. coronata- liza strzępki

Biopreparaty zawierające bakterie antagonistyczne:

Biopreparaty zawierające brzyb Pythium:

WIRUSY

Mozaika zielona- Tomato mosaic virus TomMV- łagodna choroba, nierównomierne zabarwienie liści, szczególności młodych, na liściach występ. Jasno i ciemno zielone plamy, ciemnozielone miejsca są nieco wzniesione, dochodzić może do pokarbowania blaszki. Wrażliwe odmiany - ostra forma, dochodzi do różnego typu zniekształceń, zdrobnienie liści,, zahamowanie wzrostu.

Mozaika żółta- Tomato mosaic virus TomMV- objawia się na liściach w postaci jasnożółtych lub białych plam, mogą występ. Na owocach a z czasem na łodygach.

Nitkowatość liści pomidora- Tomato mosaic virus TomMV- tworzą się wcięcia na blaszce liściowej, blaszka liściowa ulega zarzutowi; dochodzi do zniekształceń, roś. Zahamowane we wzroście - słabo kwitną i tylko nieliczne zawiązują owoce. Jest przenoszona przez nasiona albo w sposób mechaniczny.

Mozaika X Potato virus X, wiroza M Potato virus M i wiroza S Potato virus S- powodują tylko delikatne zmiany mozaikowe na liściach. Przy odmianach odpornych objawy niezauważalne, a przy odmianach wrażliwych następuje zahamowanie wzrostu, deformacja. Przenoszone są w sposób mechaniczny lub w sposób nietrwały przez mszyce.

Mozaika koniczyny białej- White clover mosaic virus WC1MV- objawy występ. Na liściach, delikatne objawy mozaikowe. Przy silnym porażeniu dochodzi do więdnięcia lub zamierania liści. Przenoszona jest przez mszyce w sposób nietrwały lub mechanicznie.

Mozaika zwykła fasoli- Bean mosaic virus BMV- liście chorych roś. Mają nieregularny kształt, występują miejsca jasnozielone lub żółte na przemian z normalną barwą. Liście mogą się marszczyć, może wystąpić pęcherzykowanie liści, mogą się skracać. Przy silnym porażeniu roślin może dochodzić do zahamowania wzrostu. Strąki mogą być zniekształcone, zdrobniałe, później dojrzewają. Przenoszony z pyłkiem roś, w sposób nietrwały przez mszyce.

Mozaika żółta fasoli- Bean yellow mosaic virus BYMV- powoduje na liściach pojedyncze, zlewające się plamy. Porażone liście są kruche, błyszczące. Rośliny są zahamowane we wzroście, zniekształcone, mają skrócone międzywęźla, są krzaczaste. Niekt. szczepy tego wirusa powodują nekrozę wierzchołków liści, liście skręcają się łudeczkowato do dołu, więdną a następnie opadają. Poza tym strąki są silnie zdeformowane. Przenosi się mechanicznie lub lub przez mszyce w sposób nietrwały. Poraża wiele innych gatunków roślin, np.: soję, koniczyny, rośliny motylkowate. Przenosie się z nasionami tych roślin, ale z nasionami fasoli się nie przenosi.

Osopowatość śliw- Prunus virus 7- objawy występ. na liściach, a u odmian wrażliwych również na owocach. Na liściach tworzą się wężykowato przebiegające, pierścieniowe jasnozielone lub żółte plamy. Liście mogą przedwcześnie zamierać, opadać. Odmiany wrażliwe - porażone są owoce, na kt pojawiają się plamy pierścieniowe, miąższ w miejscach plam jest skórzasty, w miąższu tworzą się krople gum, może przyjmować czerwone zabarwienie, spada w nich zawartość cukru. Mogą przedwcześnie opadać. Przenoszona jest w sposób mechaniczny, z podkładkami.

Smugowatość ziemniaka- Potato virus Y-PVY- powodowany przez wirus ciężki, powoduje znaczne straty plonu nawet do 60%. Powoduje on drobnienie bulw ziemniaka, może powodowaćkarłowatość całycg roślin, może powodować nekrotyczne smugi na nerwach liści, ogonkach, łodyżkach. Przenoszony jest w sposób mechaniczny oraz w sposób nietrwały przez mszyce.

Pstrość tulipana- Tulip breaking virus TBV- objawy na płatkach zabarwionych na różne odcienie czerwieni, występ. u nich miejsca o intensywnym zabarwieniu (nadmierna synteza antocyjanów) i miejsca odbarwione (zahamowanie syntezy antocyjanów)-jest to zjawisko rozbicia barwy. W przypadku odmian wrażliwych dochodzi do degeneracji roślin- są drobniejsze, zmiany w liściach. Ten wirus jest przenoszony na rok następny z cebulami, w okresie wegetacji przez mszyce lub mechanicznie.

Pierścieniowa plamistość tytoniu- Nicotiana virus 12- na liściach żółte, białe a potem nekrotyczne plamy pierścieniowe, albo te plamy maj wężykowaty kształt. Takie liście są kruche, łamliwe, przy silnym porażeniu zamierają. Ten wirus jest przenoszony mechanicznie, może być przenoszony z nasionami, a także może się przenosić w glebie. Ten wirus ma dużą trwałość in vitro.

Mozaika ogórka- Cucumber mosaic virus CMV- jest to gat. polifagiczny- poraża wiele gat. roślin ozdobnych, warzywnych. Powoduje mozaikowate plamy na pow. liści, kt są również pokarbowane. Mogą też występować objawy na owocach- jasnozielone lub żółte plamy. Rośliny mogą mniej owocować, zawiązywać mniej kwiatów. Przenosi się w sposób mechaniczny, również przez nasiona.

Liściozwój ziemniaka- Potato leaf roll virus PLRV- jest to wirus ciężki, daje on charakt. objawy na liściach, kt. zwijają się wzdłuż głównego nerwu łódeczkowato do góry. Czasami zdarza się że dolna blaszka ma lekko fioletowe zabarwienie, także liście są lekko pogrubiałe i szeleszczą przy przenoszeniu. Rośliny przybierają charakterystyczny kształt. Dochodzi do porażenia wiązek przewodzących, mogą ulegać nekrozie, tworzą się w nich zatyczki kolozowe. Utrudniony jest przepływ asymilatów. Powoduje on drobnienie bulw ziemniaka i spadek plonu. Jest on przenoszony w sposób trwały przez mszyce brzoskwiniowo-ziemniaczaną. Kędzierzawka płaszczyńcowa buraka- Beta virus 3- objawy porażenia są na liściach, liście ulegają pozwijaniu, marszczą się, ogonki liściowe są skierowane do środka i przypominają główki sałaty. Ten wirus jest przenoszony w sposób trwały przez płaszczyńca buraczanego.

Żółtaczka buraka- Beet yellow virus BYW- występują objawy na liściach, zmienność objawów. Początkowo dochodzi do żółknięcia nerwów liści a potem ten objaw stopniowo ustaje, ale żółknie cała blaszka liściowa, tylko nerwy pozostają ciemniejsze. Później te liście są żółte, błyszczące. Jest przenoszony nietrwale przez mszyce, korzenie wysadkowe, a także niektóre chwasty.

Brązowa plamistość pomidora- Tomato spotted wild virus TSWV- jest to wirus polifagiczny, często występuje na roślinach ozdobnych. Poraża liście i dochodzi do porażenia nerwów, tworzą się na liściach jaśniejsze plamy (brunatne gdy porazeniu ulega skórka, czarna gdy tkanka miękiszowa). Te plamy zlewają się w większe skupienia i układają się na kształt liścia dębu. Porażone rośliny są mniejsze, gorzej kwitną i słabiej owocują. Mogą występować objawy na owocach pomidora jako jasne lub czerwone pierścieniowate plamy. Ten wirus może się przenosić również w sposób mechaniczny.

BAKTERIE

Carna nóżka- Erwinia carotovora subsp. astroseptica)- poraża tylko ziemniaki. Obiawy występują u podstaw łodygi która brunatnieje i gnije. Czasem bulwy odpadaja czasem w ogóle się nie zawiązuj. Ź.I -porażone bulwy które dostały się do gleby.Objawy chorobowe:plamistości, zgorzele, guzowatości, mokre zgnilizny, objawy etiologiczne, więdniecia, zrakowacenia, hipertrofia, hiperplazja Budowa bakterii: 1) rzęska, 2) otoczka, 3) ściana komórkowa, 4)błona cytoplazmatyczna, 5) mezosom, 6) nukleoid, 7) ciałka chromatoforowe, 8) substancje zapasowe, 9) cytoplazma, 10) rybosomy

Mokra zgnilizn bulw ziemniaka- Erwinia carotovora subsp. carotovora- bakterie polifagiczne. Oprócz ziemniaka poraża wiele roś. spichrzowych. Powoduje mokrą zgniliznę. Bulwy gnija już w momecie przechowywania. Gnije całe wnętrze tylko skórka just nienaruszalna. Ź.I -porażone bulwy oraz gleba. Guzowatość korzeni- Agrobacterium tumefacjens- bakt. polifagiczne. Powoduje guzowatość na korzeniach, te narosla SA wynikiem hipertrofii-nadmierny wzrost Komorek i hiperplazji-nadmierny podział Komorek. Posiada plazmid TJ-zawarte SA geny koniugacyjne, TI- biosynteza auksyny i cytokininy oraz geny biosyntezy i katabolizmu opin. Narosla mogą być roznego kształtu. Początkowo jasne i gładkie potem ciemnieja, chropowacieja i rozpadaja się. Ź.I- gleba.

Bakteryjna kanciasta plamistość ogórka- Pseudomonas syringae pv. lachrymans- objawy na lisciach i owocach. Na lisciach chlorotyczne wodniste plamy potem nekrotyczne. Tkanka zamiera i kruszy się. Powstaja nieregularne dziury. Na owocach są żółte, brunatne plamy które zagłębiają się i zasychaja. Często pękaja owoce. W miejscach spękania wnikaja mikroorganizmy i powoduja gnicie owocow. Ź.I -nasiona, porażone resztki pozbiorowe.

Bakteryjna plamistośc pomidora i papryki- Xanthomonas campestris pv. vesicatoria- objawy na ros. i owocach w postaci ciemnobrunatnych plam które mogą się zlewac w wieksze skupienia. Przy silnym porazeniu dochodzi do zamierania, zasychania lisci. Ź.I -nasiona i porażone resztki roś.

Rak bakteryjny pomidora- Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis- więdnie roś. jednokrotnie lub w całości dochodzi do tego poprzez nekrozę wiazek przewodzących lub ich zatykania przez bakterie,gumy, zatyczki tylozowe. Na łodydze sa spekania, rany.Objawy na owocach- na młodych tworza się drobne nekrotyczne plamy- ptasie oczka. Owoce starsze- nekrotyczne smugi w miaszu. Ź.I -nasiona, porażone resztki, z woda, na rekach.

Parch zwykly ziemniaka- Streptomyces scabies- objawy na bulwach- nekrotyczne strupy. Ź.I - gleba

CHOROBY ZŁEGO PŁODOZMIANU

Zgnilizna twardzikowa na cynii i pietruszce- Sclerotinia sclerotiorum- gat. polifagiczny występ. powszechnie, szczególnie groźny dla warzyw korzeniowych, występ. też na pow. liści, roś. przemysłowych. Objawy: gnicie i rozmiękczanie tkanki, gnilne plamy i nalot na częściach nadziemnych, na gnijącej tkance biały puszysty nalot- oznaka etiologiczna, w pewnym momencie grzybnia zaczyna się zbijać i powst. czarne grudki- sklerocja. Sklerocja- zbita, zagęszczona i odwodniona grzybnia patogena. Jest to główna forma przetrwalnikowa grzyba. Zew. kom. grzybni zamierają i tworzą otoczkę chroniącą to co jest w środku. Mogą przetrwac bardzo nie korzystne warunki. Cykl rozwojowy: sklerocjum w następnym roku kiełkuje i na pow. kiełkujących sklerocjów tworzą się ciała owocowe. Dla heliofiles typowe są ciała owocowe- apotecja- kształt miseczki, na pow. zarodniki workowe, apotecja nie zimują. Z 1 sklerocjum wyrasta kilka apotecjów. W następnym roku zarodniki workowe z apotecjum zaraża. Zarażać też mogą strzępki grzybni gdy rośliny są blisko siebie. Nie tworzone są zarodniki konidialne- ewenement bo należą do workowców.

Szara pleśń na truskawce, malinie, pomidorze- Botrytis cinerea- powszechnie występ. choroba, gat. polifagiczny- poraża bardzo wiele roś. w różnych okresach wegetacji od siewek po owoce w przechowalni, szczególnie szkodliwy dla sadowniczych roś. jagodowych. Objawy: na kwiatach po ulewnych deszczach, gnicie i rozmiękczanie tkanki. Patogen wytwarza wiele enzymów w tym pektynolityczne- rozkładają blaszki środkowe, tkanki rozpadają się na komórki -> rozkład ścian kom. -> owoc gnije bardzo szybko. Na rozmiękczonym owocu pojawia się obfity szary nalot. Nalot ten składa się z trzonków i zarodników konidialnych, grzybnia bardzo łatwo się rozpyla. Grzyb zimuje w postaci sklerocji- mikrosklerocja i w resztkach porażonych roś.

Łamliwość zbóż i traw- Tapesia yallundae- powoduje choroby zbóż. Objawy: objawy już jesienią na oziminach- brązowe nekrotyczne plamy na dolnych pochewkach liściowych. Objawy nasilają się na wiosnę następnego roku- w łanie roś. przedwcześnie bielejące, zasychają. Objawy widoczne na najniżej położonych międzywęźlach- plamy nekrotyczne, mają jaśniejsze wnętrze i ciemniejsze obwódki koloru od żółtego do brązowego- plamy przypominają medaliony. Takie medalionowe plamy tworzą się na pochwach liściowych otaczających źdźbła. Rozrastające się apotecja mogą zajmować coraz większe pow., plamy zlewają się-> podst. źdźbła zamiera-> zamiera cała roś. Grzybnia przerasta źdźbła- gł. źródło infekcji następnym roku gdyż zimują w resztkach pożniwnych. Patogeny powodujące przedwczesne bielenie w łanie powodują choroby podsuszkowe.

Zgorzel podstawy źdźbła i plamistości liści zbóż i traw- Bipolaris sorokiniana- powoduje: zgorzel siewek zbóż, zgorzel podst. źdźbła, plamistość liści, patologiczne zmiany w zabarwieniu plewek ziarniaków, opóźnia rozwój roślin co wpływa na krzewienie ogólne i produkcję, słabsze wykształcenie ziarna, ciemne zabarwienie zarodka ziemniaka. Zasiedla liście, źdźbła, korzenie, rozłogi i ziarniaki traw gazonowych. Źródłem infekcji jest materiał siewny i gleba. Objawy na liściach: dość duże rozległe owalne brunatne plamy z żółtym halo dookoła, drobne nekrotyczne plamy na liściach flagowych z żółtym halo, mają tendencję do zlewania się tworząc duże pow. nekrotyczne. Tworzą zarodniki konidialne w koreniach. Gł. źródłem infekcji są resztki pożniwne. Zimują w ciałach owocowych- pseudotecjum- na resztkach roślin.

GRZYBY MITOSPOROWE- nie mają stadium doskonałego, nie rozmnażają się płciowo, tylko przez zarodniki konidialne. Fusarium oxysporum- patogen występ. powszechnie w glebie, poraża wiele gat. roś- tworzy się specjalna forma patogenu porażająca konkretny gat. roś., patogen lubi ciepło- uciążliwy w szklarniach, w lecie na polu. Objawy: nekroza wiązek przewodzących-> więdnięcie roś. Taki objaw chorobowy to tracheomikoza- więdnięcie roś na skutek nekrozy wiązek przewodzących. Przyczyna więdnięcia roś: 1) Zarodniki dostają się do wiązek i utrudniają przepływ wody i soli min.- zaczyna więdnąć roś. 2) Zarodniki wytwarzają toksyczne metabolity: kw. fuzariowy, likommarazmina, weryzpuskaryna. Metabolity te uszkadzają ściany naczyń-> roś się broni wytwarzając gumy i żele żeby zatkać dziury w naczyniach ale te gumy zamykają światło naczyń. 3) Jeśli metabolitów jest zbyt dużo to roś nie nadąża prod. gum i do światła naczyń wtyka się tkanka miękiszowa- zatyczki tylozowe.

Więdnięcie lucerny, pomidora- Verticillium spp.- powodują tracheomikozy, ma mniejsze wymagania klimatyczne więc groźny dla drzew, krzewów, roś na polu, róży, winorośli, chmielu, truskawek. Objawy: nekroza wiązek przewodzących. Zarodniki bezpośrednio na strzępkach grzybni.

Antraknoza- Colletotrichum- przenoszą się z nasionami, grzybnia zimuje na porażonych resztkach roś. Objawy: objawy na wszystkich częściach roślin, rozległe owalne nekrotyczne plamy na liściach, środek plam mazisty różowo- pomarańczowy (kolor zarodników), plamy na owocach, nekroza-> tkanka pęka, łuszczy się i odpada, zarodniki tworzą się w skupiskach- acerwulusy.

OWADY

Niszczyk zjadliwy- atakuje ok. 400gat ros np. cebula,czosnek,por,pietruszka,zboza.Rzeruja w lodygach,lisciach,korzeniach spichrzowych.Powoduja rozluźnienie tkanek w skutek rozpuszczenia tkanek podstawowych co prowadzi do zniekształcenia lodyg i lisci i ulatwia wnikanie mikroorganizmow powodujących gnicie.Dlugosc osobnikow dorosłych 1-1,3mm.Samce i samice sa podobne.Larwy sa podobne do osobnikow dorosłych.Sa 4 stadia larwalne.Larwy 4 stadja sa przystosowane do przetrwania w niesprzyjających warunkach.Latwo przechodza w stan anabiozy.Na wiosne larwy wnikaja w glebe i ros i nastepuje dalszy rozwoj.Dlugosc zycia 45-73dni.Pierwsze 25-30dni samica sklada większość jaj.optymalna temp15-18stopni.

Mątwik burakowy- ros żywicielskie,większość z komosowatych,krzyzowych również z goździkowatych.Porazone ros powoduja wyrastanie coraz to nowych korzeni którymi ros zastepuje korzenie uszkodzone prowadzi to do powstania brody korzeniowej.Straty nawet 50%.Wieksze szkody w upalne lata.Samica-biała,cytrynowaty kształt.Dł 0.5-1,1mm.Samiec cienki.Dl1,3mm.Wystepuje demorfizm płciowy.Inwazyjna larwa 2 stadium jest cienka 0,4-0,6mm odnajduje korzenie ros wnika do srodka przez krotki czas porusza się wewnątrz korzenia i osiada.Wokol glowy rozwijaja się wydłużone wielojadrowe komorki olbrzymie z których czerpie pokarm potem larwa lnieje i przechodzi stadia 3 i 4 i grubieje.Dojrzala samica tak gruba ze nie miesci się w korzeniu,przerywa go i cale cialo znajduje się na zewnatrz.Dochodzi do zapłodnienia-samica sklada czesc jaj a reszta pozostaje w jej ciele.Po pewnym czasie zamieraja,oskorek twardnieje i tworzy się cysta która może przetrwac w glebie kilka lat.

Turkuć podjadek- uszkadza czesci podziemne ros warzywnych.Owad dorosly i larwy wyrzadzaja podobne szkody.Przegryzaja korzenie mlodych ros.Draza chodniki tuz pod gleba ktora unosi sie i peka a wszystkie korzenie znajdujace sie na trasie sa przegryzane.Młode sa wyrywane wraz z grodka ziemi.Dorosły:dl 4-4,5cm ma barwe brunatno-szara.Cialo walcowate pokryte wloskami.Skrzydla gesto uzyłkowe przednie skorzaste tylnie bloniaste.Odnoza pierwszej pary sielnie zbudowane szerokie z ostrymi wyrostkami.Larwy pododne do owada doroslego ale mniejsze i bez skrzydel.Zimuja w glebie na gl 0,5-1m.Rozwoj larw trwa 11-12 miesiecy.Owady dorosle pojawiaja sie w maju i czerwcu skladaja jaja w zakonczeniach chodnika ok 200-300jaj.Larwy wylegaja sie po 2-3tyg i do drugiego stadium pozostaja pod opieka samicy.Lnieja 9-krotnie.

Rolnica zbożówka- Polifag.motyle zywia sie nektarem.Gasienice-szkodliwe stadium.Mozna zaobserwowac zakresy szkodliwosci larw:1Gasienica rzeruje na mlodych ros przegryzajac je i wciagajac do podziemnych kryjowek.Na starszych ros gasienice rzeruja na dolnych lisciach i uszkadzaja czesci podziemne ros okopowych dziurawiac je. 2Koniec lata gasienice zjadaja wysiane ziarna zboz ozimych a potem przecinaja tez nad ziemia mlode ros.Motyl ma cialo pokryte zoltawo-szarymi wloskami.Rozpietosc skrzydel 30-46mm.Przednie skrzydla zolto-brunatne a tylne biale.Gasienica 45-50mm.Jest oliwkowo brunatna o odcieniu zielonkawym z ciemna podwojna linia na grzbiecie.Ma 3 pary nog odwlokowych i 5 tulowiowych.Cykl rozwojowy 50-70dni w ciagu roku rozwija sie od 1 do 2 pokolen.

Chrabaszcz majowy- zjada blaszki lisciowe roznych roś drzew i krzewow owocowych i ozdobnych.Larwy zywia sie podziemnymi czesciami ros.Rzeruja na plantacjach warzyw wygryzajac rowy w organach spichrzowych.Ma dlugosc 20-30mm.Pokrywy skrzydelek czulki nogi brunatne,przod czarny a na bocznych platkach odwloka wystepuja biale trojkaty.Zimuja w glebie opuczszaja ja w koncu kwietnia i maja gromadzac sie na drzewach.Po krotkim rzerowaniu samica sklada w glebie jaja 10-30.Wydostaja sie na powierzchnie by po okresie zerowania zlozyc kolejna porcje jaj.Larwy przebywaja w glebie przez okres 4lat.Najwieksze szkody wyrzadzaja w 3 roku rzerowania.

Stonka ziemniaczana- zimuja w glebie na gl 10-20cm i wychodza wiosna gdy temp wynosi 14stopni.Wylot trwa 1 miesiac.Lubia pogode ciepla,upalna to im sprzyja.Samoca sklada do 3tys jaj.Czesc samic zimujacych moze miec w woreczku zapach plemnikow po kopulacji odbytej przed zimowaniem i moga skladac 600-800jaj.Skladanie jaj odbywa sie od poczatku czerwca do polowy sierpnia.Po 10-17 dniach larwy sie wylegaja i czesto rzeruja gromadnie niszczec ros od lisci wierzcholkowych.Rzeruja okolo 20dni.W okresie rzerowania sa 4 stadia larwalne.Larwy lnieja 3razy na ros a 4 stadium w glebie na gl 2-5cm.Pelny rozwoj pokolen trwa 39dni.

Osiewnik rolowiec- żywia sie nadziemnymi czesciami ros.Larwy zyja w glebie lub butwiejacym drewnie.Chrzaszcze wygryzaja kolejne dziury w blaszcze lisciowej jednak szkodliwe sa larwy zwane drutowce ktore podgryzaja i zjadaja podziemne czesci ros.Wiosna niszcza nasiona.W pozniejszym okresie wymieraja liscienie oraz czesci podziemne ros co prowadzi do zolkniecia i zamierania mlodych ros.W korzeniach wyrzeraja glebokie dziury i korytarze zanieczyszczajac je swoimi odchodami.Chrzeszcze maja dl 1cm.Cialo brunatno-czarne pokrywy brunatne z bruzkowaniem.Larwy od 17-25mm.Cialo gladkie cylindryczne rudawe z odcieniem zoltawym zimuja w glebie skad wylatuja w maju.Samica sklada do 100jaj kupkami od 4-10sztuk w poblizu ros zywicielskich.Wyleg nastepuje od 4 do 5 tyg pełen rozwoj rwa 4 lata.

GRZYBY- MĄCZNIAKI

Cechy wspólne: 1) taka sama systematyka, 2) tworzy kleistotecja- kuliste ciała owocowe, 3) są to patogeny ścisłe= obligatoryjne= bezwzględne- żyją tylko na żywych kom. gosp., 4) są patogenami skórki= patogenami zewnętrznymi, 5) tworzą ssawki, które wnikają do skórki, 6) oznaka etiologiczna- biały nalot gł. na górnej blaszce liściowej, 7) objawami choroby jest nekroza, 8) grzybnia może zimować na liściach i pędach żywych, 9) najczęściej rozwija się na ros. przeazotowanych, 10) patogeny aparatu asymilacyjnego. Mączniak amerykański Sphaerotheca mors- uvae- zaraża liście, na liściach,owocach i pędach mączysty, gąbczasty, kuterowaty nalot, atakuje pędy wierzchołkowe, zimuje za pomocą kleistotecji na opadłych liściach oraz grzybni na żywych częściach roślin; po porażeniu kwiatostan zasycha, zamiera, stają się sterylne.

Mączniak prawdziwy jabłoni Podosphera leucotricha- objawy na owocach, grzybnia zimuje w pąkach kwiatowych pod okrywą łusek lub kleistotecji w dowolnym miejscu.

M. p. zbóż i traw Erisiphe graminis- nalot na górnej części blaszki liściowej, na pochewie liściowej i źdzbłach; grzybnia w oziminach.

M. p. wielożerny ogórka Erisiphe polyghaga- sporadycznie tworzy kleistotecja, zimują pleistotecja.

M. p. pietruszki Erisiphe heraclei- kleistotecja na resztkach roślin.

M. p. mahonii Microsphaera berberidis- tworzy kleistotecja z porozgałęzianymi przyczepkami.

M. p. winorośli Umicimolue necator- nalot na liściach, na owocach biały nalot który ciemnieje bo atakują go wtórna patogeny; skórka pęka bo jest sztywna, krucha; zimuje w postaci kleistotecji i grzybni.

PODSTAWCZAKI- RDZE

Rdza grochu Uromyces pisi- żywiciel pośredni wilczomlecz-porazany systematycznie- haploidalna grzybnia po zakazeniu bazidiosporami przerasta takankę wilczomleczu- jest mniejszy, ma skrócone miedzywężla, nie zawiazuje kwaitostanu; na liściach źółty nalot, na dole liści eciospory, kt przenosza się z pędem powietrza na żywiciela ostatecznego- groch; teliospory się tworzą- ciemne punkty; rdza dwudomowa, pełnocyklowa. Rdza bobu Uromyces fabae-rdza jednodomowa. pełnocyklowa; wczesną wiosna dochodzi do zakażenia bez baziospory-> spermacja-> na dole eciospory jaskrawe-> urediniospory-> czarne teliospory pod koniec wegetacji.

R. źdzbłowa Puccinia graminis- żywiciel pośredni berberys i mahonia- rdza dwudomowa, pełnocyklowa; wiosną spermacja-> widoczne jaskrawe, pomarańczowo-czerwone eciospory na spodniej stronie liścia; eciospory tworzą się w ecjach; eciospory przenoszą chorobę na zboża przy silnym porażeniu ze źdzbeł na pochwy liściowe, ale generalnie znajduje się tylko na żdzbłach- czarne smugi obejmujące żdzbła- teliospory. R. koronowa owsa Puccinia coronata- żywiciel pośredni szakłak i kruszyna- rdza dwudomowa, pełno0cyklowa; mało widoczna spermacja, widoczne jaskrawe poduszeczki- eciospory, kt przenosza chorobe na owies, na liściach pojawia sie jaskrawy nalot; teliospory dwukomórkowe, tworza się uredospory dwukomórkowe z charakt. wyrostkami na szczytowe komórce- korona.

R. brunatna żyta Puccinia recondita recondita- żywiciel pośredni farbownik i krynosuj- rdza dwudomowa, pełnocyklowa; na żywicielu na górnej stronie małe, niepozorne spermacja, na dolnej jaskrawe, ogniskowe- przenosza chorobę na zboża; objawy na zbożach na liściach- na górnej stronie przez cale lato tworza sie rude skupiska uredospor; gdy liśc zbliża sie do konca wegetacji- czarne teliospory.

R. brunatna pszenicy Puccinia recondita tritici- żywiciel pośredni ratewka- u nas niepełno cyklowa, brak spermacjów i eciospor, tylko uredospory- rude caly czas, i teliospory- czarne pod koniec wegetacji; po zimowaniu bazidiospory nai zarażają żywiciela pośredniego; istotna rolę w zimowaniu mają urediniospory- mają grube sciany komórkowe, w sprzyjajacych war. moga przetrwac na resztkach ros. i wtedy do zimowaniu są źródłem infekcji na wiosnę.

R. gruszy Gymnosporangium sabine- żywiciel ostateczny jałowiec- objawy pierwsze na gruszy- żólte plamy- spermacja na gornej stronie liścia, na spodniej str. pojawiaja sie bardzo jaskrawe zarodniki ognikowe, wokół ognika czerwono-pomarańczowa obwódka; zarodniki ognikowe przenosza chorobe na jałowiec; na jałowcu nie tworza sie urediospory; rdza niepełno cyklowa, grzybnie przerasta pędy, ale nie tworzą się urediospory; po przerosnięciu grzybnią pędów tworza sie skupiska teliospor.

R. wejmutkowo- porzeczkowa Cronartium ribicola- żywiciel pośredni sosna wejmutka- rdza pełnocyklowa; żywiciel ost. to porzeczka; pierwsze ojawy na igłach pędach sosny, pojawiaja sie jaskrawe ogniki, wiosna w skupiskach i przenosza chorobe na porzeczki; no porzeczce na dole lisci tworza sie liczne skupiska rudych uredospor, tworza sie w wielu pokoleniach; liście porazone od góry czasem wykazują chlorozy, patogen scisły- nie powoduje szybkich nekroz.

Rak ziemniaka Synchytrium endobionticum- patogen ścisły roś; powoduje na burakach gruzełkowate narośla, kt. są znacznej wielkości- większe od bulw; czasem tworzą się na stolonach i przyziemnych częściach roś.; wytwarzają zarodniki pływakowe, jednoniciowe; infekują bulwy; niema zdolności przenoszenia się z kom do kom- rozwija sie w kom do kt. wnikną; zarodniki pływakowe mogą tworzyć funkcję gamet; w cyklu rozwojowym wytwarza prosorus- letni zarodek haploidalny, potem sorus- zespół letnich zarodni; zimuje w postaci zarodni przetrwalnikowych- bardzo trwałe, mogą przetrwać do 20 lat; gat. kwarantannowy; grzyb powoduje hipertrofie kom do kt. wnika i hiperplazje kom sąsiednich.

Zaraza ziemniaka Phytophtora infestans- powoduje najpierw plamy na wierzchołkach blaszki liściowej, a potem te plamy się szybko rozprzestrzeniają na resztę blaszki, na łodygę; jeżeli jest wilgotno to na dolnej stronie blaszce liściowej pojawia się nalot złożony ze strzępek i zarodników konidialnych; powoduje objawy na bulwach- na ich pow. zagłębione plamy, mogą być plamy na miąższu bulwy koloru brunatnego, rozmytego, nie można odróżnić tkanki chorej od zdrowej; objawy tez na pomidorze- plamy na owocach, twarde, potem miękkie; grzyb ten wytwarza zarodniki pływakowe lub konidialne; gdy jest temp. >10-18`C tworzą się zarodniki konidialne, a gdy niższa zarodniki pływakowe; wytwarza też oospory- charakt. dla lęgniowców zarodniki przetrwalnikowe.

MĄCZNIAKI RZEKOME: patogen ścisły roś; patogen tkanki miękiszowej, rozwija się w przestworach międzykom. tk. miękiszowej; do tk. miękiszowej wypuszcza ssawki; Pseudoporonospora wytwarza zarodniki pływakowe lub konidialne w zal. od temp.; Peronospora bremia wytwarza zarodniki konidialne i oospory; zimuje w postaci oospor lub za pomocą grzybni w żywych tk. roś.; trudno je zwalczyć- tylko preparatami miedziowymi; objawem chorobowym są nekrotyczne plamy na organach nadziemnych; oznaka etiologiczna to nalot na spodniej stronie blaszki liściowej, kt. złożony jest z trzonków i zarodników konidialnych.

Mączniak rzekomy maku Peronospora arborescens- poraża systematycznie; z porażonych nasion wyrastają nasiona o zdeformowanych, poskręcanych pędach, zdeform. liście, makówki są zazwyczaj mniejsze, mogą się w nich nie tworzyć nasiona, a jeśli tworzą to jest ich mniej; nasiona przerasta grzybnia patogena; źródłem infekcji pierwotnej są nasiona; występ. nekrotyczne plamy, nalot na spodniej stronie blaszki liściowej.

Mączniak rzekomy cebuli Peronospora destructor- poraża systematycznie roś.; nalot i plamy na liściach- szczypiorze; wyrastające liście są porażone- szyjka cebuli jest zgrubiała, może nie zasychać; pędy kwiatostanowe mogą być zdeformowane, mogą się nie tworzyć kwiaty; zimują w postaci grzybni między łuskami cebuli.

Mączniak rzekomy chmielu Peronospora humuli- objawem są kłosowate pędy z gęsto ułożonymi liśćmi; na pow. blaszki liściowej nekroza, a na spodniej nalot; plamy na szyszkach- przedwcześnie opadają, tracą swoją wartość użytkową; zarodniki konidialne z szyszek infekują karpy chmielu; grzybuje grzybnia patogena w karpach.

Sporysz zbóż i traw Claviceps purpurea- tworzy w stadium workowym pleistotecja; poraża trawy i zboża (najczęściej żyto); objawy na kłosach, gdzie w miejscach ziarniaków tworzą się sklerocja- zbita, odwodniona żywa grzybnia; pod koniec okresu wegetacji te sklerocja opadają, dostają się do gleby i w następnym roku na wiosnę kiełkują w buławkę zakończoną głowką, na główce widoczne są czarne, małe punkciki- ujścia perytecjów; gdy zarodniki workowe dojż., są wyrzucane z worków i z wiatrem dostają się na kwitnące kłosy; zarodniki workowe kiełkują, rozwija się grzybnia i tworzą się zarodniki konidialne, kt. są zawieszone w kroplach rosy miodowej, kt. zwabia owady; gł. przez owady zarodniki przenoszone są na inne roś., kiełkują i tworzą sie sklerocjum pod koniec wegetacji.

Pasiastość liści jęczmienia Pyrenophora graminea- na młodych liściach tworzą się wzdłuż nerwów nekrotyczne smugi, kt. pękają wzdłuż i blaszka liściowa rozpada się na pojedyńcze pasma; tk. liściowa ulega chlorozie i żółknie, liśćie stopniowo zasychają i obumierają; roś. mogą wykazywać spadek plonu, zahamowany wzrost, ziarniaki są lżejsze, ziarno jest nie wypełnione, pozostawać mogą puste kłosy; źródłem infekcji jest wyłącznie mat. siewny- ziarniaki.

Plamistość sitowa jęczmienia Pyrenophora teres- poraża blaszki liściowe, plewki i wykształcające sie ziarniaki- pierwsze objawy na liściach w postaci drobnych ciemnobrązowych plam; w dowolnym etapie rozwoju chorobowym można wyróżnić 2 typy plamistości: 1) typ siatkowy- w postaci nekrotycznych, przecinających się kresek, kt. zlewają się ze sobą, przypominają drobną siateczkę; 2) typ plamkowy- w postaci drobnych, regularnych plam, ciemnobrązowe, chloroza wokół plam. Szkodliwość: *zmniejszenie pow. asymilacyjnej liści, *gorsze wypełnienie kłosów, *obniżenie plonu ogólnego, *spadek zawartości węglowodanów w ziarniakach.

Plamik buraka Pleospora bioerlingii- objawy porażenia na liściach w postaci drobnych nekrotycznych plam; mogąs ię tworzyć ranki, spękania na wierzchniej warstwie buraka, miejscu w kt. mogą tworzyć się owocniki grzyba; powoduje zgorzele siewek przed- i powschodowe; może zimować w postaci grzybni; źródłem infekcji jest gzrybnia lub nasiona buraka.

GŁOWNIOWCE- porażone tkanki są czarne (wyglądają jak zwęglone).Ustilago maydis- Głownia kukurydzy-objawy prawie zawsze występują na organach generatywnych, u kukurydzy na wszystkich nadziemnych częściach. To jak zaraża warunkuje miejsce występowania. Zakaża grzybnia dikariotyczna. Rozrastająca się grzybnia powoduje narośla, które pękają i następuje pylenie zarodnikami (teliospory= chlamydospory- zimujące zarodniki przetrwalnikowe grzyba.) Inwazja: Po przeniknięciu chlamydospory tuż przed kiełkowaniem następuje diplofaza-> mejoza-> mitoza-> 4 jądra haploidalne. W każdej z kom. grzybni tworzą się sporidia. Jądra dzielą się i powstają 2 jądra, jedno zostaje a drugie przechodzi do zarodnika. Sporidia powstają w wielu pokoleniach- nie zakażają, są zarodnikami płciowymi-> łączą się ze sobą tworząc haploidalne strzępki grzybni lub dikariotyczną grzybnię, która zakaża. Grzybnia przerasta tkanki i tworzą się narośla. Każda kom. grzybni otacza się grubą ścianą komórkową i tworzą się teliospory.

Ustilago nuda- Głownia pyląca jęczmienia; Ustilago tritici- Głownia pyląca pszenicy- niszczą wszystkie elementy kwiatostanu z wyjątkiem osadki kwiatostanowej, grzybnie przerastają plewy, plewki i ziarniaki. Zakażają przez kwiat (zarodek). Objaw ukazuje się w czasie kwitnienia teliospory z chorych kłosów i padają na słupki i dikariotyczna grzybnia wrasta przez słupek do tworzącego się ziarniaka i umiejscawia się w okolicy zarodka. W roku zakażenia nic widocznego się nie dzieje z ziarniakiem, dopiero po jego wysiewie i wraz z kiełkowaniem ziarna rośnie grzybnia, ale nie uszkadza rośliny do momentu kłoszenia.

Ustilago avenae- Głownia pyląca owsa- głownia zakaża przez kiełek. kiełkuje ziarniak-> teliospory zakażają kiełek-> przy kłoszeniu niszczy kwiatostan-> kwiatostan zamienia się w pylący kłos teliospor, niszczy zarodniki-> zamiast ziarniaków pył teliospor.

Ustilago hordei- Głownia zwarta jęczmienia- infekcja kiełkowa. Kłosy chore mają zachowaną strukturę, ale są mniejsze; porażane są tylko ziarniaki-> zamiast ziarniaków są grudki zlepionych teliospor. Podstawkowe- porażone rośliny są o połowę mniejsze od roś. zdrowych, chore roś. nadmiernie intensywnie się krzywią (2-3x bardziej), roś. zakażone nie bieleją w łanie a pozostają sino-zielone kiedy łan dojżewa. Tilletia cories- Śnieć cuchnąca pszenicy i Tilletia controversa- Śnieć karłowa pszenicy- kłosy porażone sterczą do góry, są małe a ziarniaki są lekkie, nie wypełnione-> ziarniaki zamieniane są w maź a potem w pylącą torebką śmieciową w okrywie owocowo-nasiennej zarodka. Tuż przed zbiorem w torebce śmieciowej tworzą się zlepki teliospor-> plewki i plewy odstają od poarażonego ziarniaka tworząc rozetę-> delikatna okrywa. Teliospory mają siateczkę na powierzchni (karłowa- gładka; cuchnąca- silnie wypukła, zapach śledziowy).Infekcja kiełkowa grzybnią; wytwarza chlamydospory i zarodniki podstawkowe= sporidia; teliospora kiełkuje w podstawkę nie podzieloną; zarodniki tworzą się w wianuszku, nie zakażają, tworzy się grzybnia.

Rhizoctonia solani- Ospowatość bulw ziemmniaka- bytuje w glebie, jest patogenem polifagicznym (bardzo groźny dla traw, zbóż, roś. ozdobnych i drzew). Patogen powoduje 3 typy objawów: 1) ospowatość bulw- tworzą się strupy na skórce (miąższ zdrowy), którymi są sklerocja rozprzestrzeniające chorobę; 2) gnicie kiełków- brak wschodów a jeśli wystąpią to roś. są slabsze, z gnijących pędów wyrastają pędy zastępcze-> opóźnienie wschodów, rośliny wątłe; 3) próchnienie podstawy pędy- pędy brązowieją u nasady i zasychają (sucha zgnizlizna)-> roś. usycha.

GRZYBY MITOSPOROWE- tworzą konidialne zarodniki.

Kulnikowce:

Ascochyta pisi-Askochytoza grochu i Ascochyta fabae- Askochytoza bobu- konidia tworzą się w piknidiach= ciała okrągłe z ujściem na szczycie, wew. których tworzą się zarodniki konidialne. Objawy chorobowe na wszystkich częściach nadziemnych wczesną wiosną. Źródłem infekcji są nasiona i porażone resztki roślin. Pojawiają się nekrotyczne plamy- w grubych komórkach wklęsłe, w okresie wgetacji na plamach pojawia się czarny nalot (piknidia grzyba zagłębione w tkance, a ujścia widoczne na plamach), konidia rozprzestrzeniają się z wiatrem lub deszczem. Grzybnia na strąkach przerasta strąki i dostaje się do nasion i tak zimuje. W resztkach pozbiorowych zimują piknidia.

Septoria apiicola- Septorioza selera- atakuje wszystkie oragny generatywne. Wokól brązowych plam jest żółte „hallo”; liście przedwcześnie zamierają; korzenie są mniejsze i słabo wykształcone u selera korzeniowego.

Warstwiaki:

Colletotrichum lindemuthianum- Antraknoza fasoli- zarodniki tworzą się w łożach (acerwulusy- talerzykowate twory na których tworzą się trzonki zarodników konidialnych). Atakowane są wszystkie nadziemne części rośliny. Objawy pojawiają się w czasie wschodów i są nimi plamy jaśniejsze w środku z ciemniejszą obwódką. Na liściach dodatkowo nekrozy na nerwach. Źródłem infekcji są nasiona, w których zimuje grzybnia.


Wyszukiwarka