Taktyka zwalczania przestępstw kradzieży z włamaniem
Kradzież z włamaniem (wg Hołysta) - jest to zabór mienia z zamkniętego pomieszczenia w celu przywłaszczenia go po uprzednim usunięciu fizycznej przeszkody stanowiącej zabezpieczenie tego pomieszczenia.
Stan zagrożenia kradzieżami z włamaniami:
|
2000 |
Stwierdzone |
364786 |
Wskaźnik dynamiki |
98,9 |
Wykrywalność w % |
23,3 |
Obiekty kradzieży z włamaniem:
|
1999 rok |
|||
|
Stw |
Wyk.% |
||
Samochody |
109224 |
22,3 |
||
Obiekty handlowe |
50284 |
30,2 |
||
Piwnice, komórki, strychy |
38753 |
20,6 |
||
Mieszkania |
35593 |
|
||
Domki letniskowe |
|
|
||
Muzea, galerie |
23478 |
|
||
Tiry |
94000 |
|
||
Wagony kolejowe |
1362 |
|
||
2000 rok |
||||
Stwierdzone |
Wykryte w % |
|||
107364 |
22,9 |
|||
43787 |
30,8 |
|||
42291 |
21,3 |
Przedmiot zaboru:
Artykułu spożywcze |
19182 |
Biżuteria, zegarki |
5729 |
Komputery |
10212 |
Motocykle |
2631 |
Pieniądze |
|
Rowery |
|
Artykuły tekstylne, odzież |
9016 |
Broń, amunicja |
219 |
Materiały radioaktywne |
40 |
Alkohol, wyroby tytoniowe |
17641 |
Samochody |
|
Sprzęt RTV, foto |
|
Charakterystyka sprawców:
ogółem przestępstw stwierdzonych - 369 235
ogółem podejrzanych - 57 508
mężczyzna
w młodym wieku (do 25 lat)
nieletni - 33,6%
uprzednio nie karany - 65,3%
uprzednio karany - 15,3%
recydywista - 11,8%
uczący się - 36,4%
pracuje - 7,2%
nie uczy się i nie pracuje - 46,7%
bezrobotny - 7,7%
niski poziom wykształcenia (podstawowe, zawodowe).
Okoliczności sprzyjające dokonywaniu kradzieży z łamaniem
zły stan zabezpieczeń danego obiektu (osobowych i technicznych)
usytuowanie obiektu
duża anonimowość życia, szczególnie w dużych miastach
brak ogrodzenia i oświetlenia obiektu
Elementy taktyki włamywaczy:
wywiad włamywacza
określenie czasu
działania kamuflażowe
przygotowanie alibi
współpraca z paserem
Wywiad - całokształt czynności sprawcy kradzieży z włamaniem zmierzających do ustalenia danych o przyszłym obiekcie włamania za pomocą zbierania informacji, przeprowadzania „oględzin” i „obserwacji”.
Czas włamania - czas potrzebny na przygotowanie samego włamania, pokonanie zabezpieczenia, splądrowanie pomieszczeń, zabór, swobodne oddalenie się od obiektu.
Działania kamuflażowe - przed, w trakcie i po, zacieranie śladów, przygotowanie rękawiczek, środków chemicznych dla psa, przygotowanie alibi (potwierdzenia swoje obecności w czasie włamania w miejscu, gdzie faktycznie sprawca nie był).
Współpraca z paserem - typowy paser, osoby wykorzystujące swoją działalność (np. sklepikarze, handlowcy, właściciele warsztatów mechaniki pojazdowej), rzemieślnicy. Formy współpracy z paserami:
targowanie się z paserem już po dostarczeniu towaru;
przed dokonaniem przestępstwa
odpowiednie przekazanie np.: pozostawienie w depozycie dworcowym, a paserowi tylko kwit bagażowy.
Narzędzia do dokonywania przestępstw:
narzędzia nadające się do użycia bez przeróbek (młotek, nożyce)
narzędzia przystosowane do celów przestępczych, specjalnie do tego wykonane przez sprawców (np. zaostrzone łomy
pseudonarzędzia (np. ciało ludzkie)
narzędzia pomocnicze (lina, drabina, latarki)
Metody dokonywania włamań:
Przez okno
Wyrwanie okna, - Wybijanie szyby
Wyrwanie krat
Przepiłowanie krat
Na plakat - przy włamaniu przez okno nakleja się na nie plakat
Na szprycę - nawiercenie otworu w oknie i otworzenie go za pomocą odpowiednio wygiętej szprychy od rower
Na parawan - zasłanianie
Na mikrusa - przy wykorzystaniu małej osoby
Przez drzwi
Na cugle - nawierca się dwa otwory, przez które za pomocą prowadnicy wprowadza się kawałek gumy lub rzemienia i otwiera zamek od środka
Na filung - przez drzwi klepkowe - usuwa się jedną klepkę i dostaje do wnętrza
Na pasówkę - przy użyciu dopasowanego klucza
Na klawisz - otwieranie zamka podklamkowego za pomocą wytrychu
Na rympał - metod siłowego wyważenia drzwi
Wyważenie drzwi
Ukręcenie kłódek
Wyrwanie krat
Na wosk - wstrzykuje się ciepły wosk do zamka, przez co zapadki pozostają w jednym położeniu
Na kwas - do zamków wstrzykuje się kwas, który rozpuszcza sprężynkę zapadki
Rozwiercenie zamków
Przez sufit:
Na parasol - użycie świdra i parasola, by spadający gruz nie robił hałasu
Przez podłogę
Na lewar - Na metro
Przez ścianę
Na ściankę - Na wyłom
Źródła informacji o przestępstwie (2000 rok):
Ogółem zakończonych postępowań - 384 892
zawiadomienia pokrzywdzonego - 338694 (87,9%)
zawiadomienia innej osoby - 26483 (7,01%)
zawiadomienia instytucji - 8393 (2,1%)
ujęcie na gorącym uczynku lub w bezpośrednim pościgu - 7271 (1,9%)
w toku postępowania przygotowawczego - 731 (0,2%)
zawiadomienie organów kontroli - 508 (0,1%)
inne źródła - 2812 (0,5%).
Czynności policjanta na miejscu zdarzenia:
zabezpieczenie miejsca i penetracja terenu
wezwanie grupy operacyjno - dochodzeniowej
ustalenie świadków zdarzenia
zatrzymanie sprawców, jeżeli są
inne (jak w algorytmach do innych przestępstw)
Czynności operacyjno - rozpoznawcze na miejscu zdarzenia:
penetracja terenu
ustalenie świadków włamania
rozpoznanie osobowe polegające na przeprowadzeniu wywiadów z osobami zamieszkałymi w rejonie miejsca włamania, o osobach ze środowisk przestępczych, odpowiedzialnych za powierzone mienie, zatrudnionych w obiekcie włamania
rozpoznanie posesyjne
nawiązanie kontaktów z OZI i zlecenie stosownych zadań
sprawdzenie alibi wytypowanych osób podejrzanych
operacyjne zabezpieczenie miejsca grupowania się osób ze środowisk przestępczych
operacyjne zabezpieczenie miejsc zbywania przedmiotów pochodzących z przestępstwa (bazary, targowiska, komisy, lombardy)
wykorzystanie danych z ewidencji
Typowanie sprawców kradzieży z włamaniem:
wnioski z ustaleń na miejscu przestępstwa
wyniki analizy czasowo - przestrzennej
ewidencja policyjna
przedmioty i narzędzia związane z przestępstwem
rozpoznanie osobowe
informacje od OZI
informacje od policjantów i innych służb
rozpoznanie posesyjne
zaszłości operacyjno - śledcze
informacje z ZK i ZP
informacje od instytucji (Urzędy Celne, Skarbowe, Wydziały Komunikacji)
informacje z placówek służby zdrowia
samooskarżenia
informacje z miejsc zbywania kradzionych przedmiotów
Kierunki działań wykrywczych:
Od przestępstwa i jego ofiary do przestępcy
Od przestępcy do przestępstwa
Od przedmiotu przestępstwa do:
Przestępcy i przestępstwa
Przestępstwa i przestępcy
Wytyczne do zwiększenia efektywności wykrywania sprawców przestępstw kradzieży z włamaniem o stratach powyżej 50 tys. Zł.:
ujednolicić zasady postępowania -przyjąć obligatoryjną zasadę - prowadzenia tych spraw przez KPP, KMP
dokonywać szczegółowej analizy zebranego materiału procesowego i operacyjnego
nadać właściwą rangę zwalczaniu tej kategorii przestępstw przez zwiększenie nadzoru przełożonych
egzekwować prawidłowe wykonywanie czynności zgodnie z zasadami taktyki zwalczania przestępczości kryminalnej
opracować i wdrożyć programy szkoleń
obejmować tego rodzaju sprawy formami pracy operacyjnej w postaci teczek rozpoznania lub rozpracowania
pozyskiwać źródła informacji mające dotarcie do środowisk przestępczych.
Przesłanki wszczynania rozpracowań:
niemożność wykrycia sprawcy lub duża skala trudności
źródła dowodowe
seryjność działania
duża wartość
modus operandi sprawcy
przekształcanie materiałów operacyjnych w dochodzeniowe.
Wnioskowanie na podstawie oględzin:
czy upozorowane czy rzeczywiste?
sposób dokonania przestępstwa
ilość sprawców
cechy sprawców
czas przestępstwa
kwalifikacje sprawców
ilość mienia
czy sprawca przyszedł pieszo, czy poruszał się środkiem transportu?
czy sprawca odniósł obrażenia na skutek włamania?
Plan zasadzki:
Charakterystyka materiałów będących podstawą rejestracji zasadzki
Cel zasadzki
Czas i miejsce zasadzki
Niezbędne siły i środki
Nadzór
Dowódca
Skład grupy
Wyposażenie policjantów
Kto zapewnia łączność?
Kto wykona czynności operacyjne?
Opieka medyczna
Szczegółowe zadania osób odpowiedzialnych za wykonawstwo poszczególnych przedsięwzięć podczas realizacji zasadzki
Czynności do wykonania
Czas i miejsce
Użyte środki
Osoby odpowiedzialne za wykonanie czynności
Postanowienia końcowe, np.:
Współdziałanie
Legenda do sytuacji
Oszustwa, charakterystyka, sprawcy - art. 286 § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. cel działania sprawcy, osiągnięcie korzyści majątkowej.
Oszustwo jest przestępstwem skierowanym przeciwko mieniu i polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą:
wprowadzenia w błąd,
wyzyskania błędu,
wyzyskania niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Występują w tym p-stwie 4 osoby:
sprawca (odnosi korzyść z oszustwa)
os. oszukana (uczestnik konieczny),
os. ponosząca szkodę (nie musi to być osoba, którą sprawca oszukuje).
Stan zagrożenia oszustwami - stanowią 2.5% p-stw kryminalnych. Rośnie liczba szczególnie w p-stwach gosp. Wysoka ciemna liczba (nieujawniona ze wzg. na prestiż zawodowy, możliwość ośmieszenia lub gdy działa na granicy prawa i ujawnienie p-stwa nie leży w jej interesie).
Charakterystyka sprawców oszustw - inteligentni, łatwość nawiązywania kontaktów, mężczyzna, kobiety 12%, wiek 25-50 lat odpowiednie przygotowanie zawodowe, wyspecjalizowani, bezrobotni lub pracujący dorywczo, wywodzą się ze środowisk kryminogennych, „cwaniaczki”, duży % recydywy, coraz częściej pochodzą ze środowisk poważanych typu lekarskie, prawnicze, wzrost oszustw wśród nieletnich i młodocianych.
Ofiary oszustw - naiwne, łatwowierne, skłonne do zawierania nieuczciwych transakcji, szukające okazji do łatwego wzbogacenia się, w trudnej sytuacji życiowej.
Metody dokonywania oszustw - zależy ona od inteligencji oszusta, wykształcenia, znajomości problematyki, której dot. Oszustwo, danego zawodu lub funkcji:
oszustwa trickowe - (działania grupowe), -
1. oszustwa podczas transakcji regulowanych walutą obcą;
na tapetę - polega na płaceniu cudzoziemcom fałszywymi lub wycofanymi z obiegu,
na bramę - oszust występuje w roli pośrednika i prowadzi ofiarę do bramy gdzie ma niby mieszkać kupiec i znika drugą bramą wraz z pieniędzmi.
Na policjanta - podczas wymiany gdy dewizy ma już oszust pada okrzyk policja i sprzedający pozostaje sam.
Przewalanka - klient dostaje zamienioną kopertę z pociętym papierem lub małymi nominałami.
Sprzedaż imitacji - oferowanie do sprzedaży reklamówek jako oryginalnych,
Sprzedaż sfałszowanych - zagranicznych środków płatniczych, złota, przerobionych walut na wyższe nominały,
2. oszustwa przy sprzedaży biżuterii -
Na brylant - grupa 3 osobowa, polega na sprzedaży szkiełek os. która pobrała gotówkę np. z banku przez tzw cudzoziemca, który oferuje niby kamień szlachetny,
Na bransoletkach, pierścionkach, obrączkach - sprawców 2, jeden tzw. Cudzoziemiec sprzedaje biżuterię a drugi podchodzi i podbija cenę, więc oszukany płaci za imitację. Podobnie pożyczają oszuści drobne kwoty pod zastaw imitacji.
Na farmazon - polega na triku zamiany rzeczy o większej wartości na taką o mniejszej wartości tzw. Wolta, złoto tombak.
Na kupon - przeważnie Cyganie, sprzedaż wełny niskoprocentowej wełny jako wysoko, może też być zamiana metek.
Na friko (na łamane) - w bankach, sklepach, gdzie wykorzystuje się nieuwagę pracownika - zamiana banknotu z dużym nominałem na niski i sprawca zabiera banknoty rozmienione i ten rozmieniany.
Hazardowe - gra oznakowanymi karatami, pozorne tasowanie kart, umieszczanie kart w odpowiednim miejscu, preparowanie kostek do gry, opiłowanie wirnika w ruletce, trzy karty.
oszustwa zawodowe - niebezpieczne gdyż podważają autorytet niektórych instytucji państwowych, sprawcy podają się za ich pracowników (sfałszowane dokumenty, czasami umundurowani), oszuści spotykają się wielokrotnie (znikają po sfinalizowaniu lub wykryciu próby oszustwa), często posiadają „firmy” w walizkach.
oszustwa inseratowe - poprzez ogłoszenia w prasie i proponowanie potencjalnym ofiarom zawarcie b. korzystnej umowy lub wysokich dochodów w zamian za przekazanie jakiejś określonej sumy pieniędzy:
transakcje obcą walutą - miejsce zależy od inwencji sprawcy, np. pokoje hotelowe gdzie przekazuje się pieniądze a oszust znika pod pozorem przyniesienia zapłaty za nie
przy wynajmie lokali - sprawca posługując się sfałszowanymi dokumentami lub dysponując kluczami od cudzego mieszkania wynajmuje je innym osobom.
Na udziałowca - sprawcy stwarzają pozory że dysponują majątkiem nieruchomym, fałszywymi dokumentami spisują umowę np. na zakup sprzętu, pobierają pieniądze i nawet wystawiają pokwitowania.
Przy załatwianiu pracy - b. intratne, wynajęcie skrzynki pocztowej na fałszywe nazwisko i za fikcyjne informacje o pracy inkasują niewielkie kwoty, a następnie zwijają działalność.
oszustwa matrymonialne - sprawca poszukuje ofiar pośród kobiet, które chcą wyjść za mąż. Znajomość zawiązuje w różnych miejscach, także poprzez biura matrymonialne. Często pozostają na utrzymaniu kobiet, okradają je i uciekają nie pozostawiając śladów identyfikacyjnych, kobiety oszukują rzadko.
oszustwa w obrocie towarowym - tworzenie fikcyjnych spółek, fałszowanie dokumentów, słaby system sprawdzeń bankowych. Mechanizm oszustwa polega na pobraniu towaru, usługi z placówki handlowej lub zakładu produkcyjnego poprzez fikcyjną firmę, często na wielomilionowe sumy.
Źródła wiadomości o p-stwie - os osób pokrzywdzonych, instytucji, operacyjne, uzyskane w toku innego pp., biały wywiad.
Rola dyżurnego jednostki w organizowaniu czynności wstępnych - 1. ustalić okoliczności popełnienia p-stwa, przedmiot, metodę, dane pokrzywdzonego, sprawcy, 2. zorganizować działania pościgowe, zmierzające do ujęcia sprawcy, 3. powiadomienie sąsiedniej jednostki, gdy potrzeba działań blokadowych, 4. wysłać patrol, a potem grupę celem wykonania czynności, 5. powiadomić kierownictwo jednostki, a w przypadku dużych strat jednostkę nadrzędną.
Czynności wstępne po uzyskaniu informacji o oszustwie - zakres uzależniony jest od czasu jaki upłynął od p-stwa, rozmowa z pokrzywdzonym należy ustalić czas, miejsce p-stwa, metodę działania, straty poniesione, opis cech utraconych przedmiotów, rysopis sprawcy, możliwości rozpoznania, kierunek ucieczki, środek transportu, świadków, ewentualnie działania pościgowe z udziałem pokrzywdzonego, oględziny miejsca i dokumentów.
Taktyka prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach o oszustwo - planowanie czynności oper. I dochodzeniowych, uzależniona jest od sytuacji czy pokrzywdzony zna oszusta czy nie. Gdy tak to jego inf. Dot. Sprawcy są wiarygodne i należy rozważyć możliwość jego uczestnictwa w czasie zatrzymania bądź innych czynności operacyjnych. Gdy oszust nie jest znany to należy rozważyć jego sposób działania, dane o miejscu, czasie spotkania, kontaktach towarzyskich, i innych ułatwiających zatrzymanie. Pokrzywdzonym lub świadkom należy wytłumaczyć jak mają postępować w przypadku spotkania ze sprawcą.
Przebieg pp. - czynności procesowe i wykrywcze należy realizować wg planu, najważniejsze przesłuchanie pokrzywdzonego dot. Czasu, miejsca, okoliczności, w jakich pokrzywdzony nawiązał kontakt z oszustem, stosunki łączące, jakich rekwizytów używał, sposób działania, suma strat, rodzaj przedmiotów (cechy charakterystyczne), dokumenty pozostawione przez sprawcę, personalia oszusta, rysopis i wszelkie inne okoliczności dot. przebiegu oszustwa. Należy rozważyć sporządzenie portretu pamięciowego, po zatrzymaniu sprawcy należy go przeszukać, pomieszczenia mieszkalne, firmę, w celu ujawnienia przedmiotów, sfałszowanych dokumentów, narzędzi, przedmiotów służących do charakteryzacji, przeprowadzić okazanie, przedstawienie zarzutów, przesłuchanie aby wyjaśnić wszelkie okoliczności p-stwa i może innych oraz przeprowadzić niezbędne ekspertyzy kryminalistyczne.
Rola pracy operacyjnej w procesie wykrywania sprawców oszustw - w przypadku nieznajomości sprawcy przez pokrzywdzonego gdy sprawca realizuje p-stwo w stadiach należy dokonać planowych obserwacji w miejscu spotkania, przygotować zasadzkę. W sytuacji gdy pokrzywdzony nie ma kontaktu ze sprawcą można wszcząć RO wtedy gdy działanie sprawcy wskazuje na jego wysokie kwalifikacje, długotrwałe działanie i zawiłość sprawy. W RO wszechstronna analiza materiałów, typowanie na podstawie ewidencji kryminalnej, zapytania do innych jednostek, rozpoznanie osobowe, terenowe, inwigilacja, OZI. Można wykorzystać inne metody pracy operacyjnej, pamiętać o tym aby przekształcić w procesowe.
Zapobieganie oszustwom - wszelkie trudności wynikają nie tylko ze zróżnicowanych sposobów postępowania sprawców ale też z postępowania osób pokrzywdzonych. Należy informować społeczeństwo o najczęściej stosowanych metodach działania sprawców i przestrzegać przed niebezpiecznymi przestępcami np. poprzez media. Ważne pozyskiwanie OZI i kontrola melin.
Charakterystyka fałszerstw i ich sprawców - w ujęciu normatywnym - fałszowanie i puszczanie w obieg pieniędzy i papierów wartościowych, fałszowanie urzędowych znaków wartościowych, puszczanie w obieg lub używanie fałszywych urzędowych znaków wartościowych, fałszowanie i używanie przedmiotów opatrzonych fałszywymi znakami urzędowymi, fałszowanie narzędzi pomiarowych i ich używanie, fałszowanie dokumentów oraz przygotowanie do tego, pośwaidczenie nieprawdy, użycie oraz wyłudzenie poświadczenia nieprawdy i posługiwanie się nim, bezprawne zniszczenie dokumentu, niszczenie lub bezprawne zmienianie znaków granicznych, podrabianie lub przerabianie znaków akcyzy.
270 kk - fałszerstwo dokumentu, intelektualny i materialny,
271 kk - poświadczanie nieprawdy, przez funkcjonariusza publicznego,
272 kk - wyłudzenie poświadczenia, poprzez wprowadzenie w błąd funkcjonariusza publicznego,
273 kk - używanie dok. z art. 271 i 272,
274 kk - zbywanie własnego lub cudzego dok. stwierdzającego tożsamość,
275 kk - posługiwanie się dok. stwierdzającym tożs. Innej osoby,
276 kk - niszczenie, uszkadzanie, ukrywanie, usuwanie dok.
277 kk - niszczenie znaków graficznych.
Przestępstwa pozakodeksowe:
art. 21 Prawa Probierczego - nielegalne wytwarzanie znaczników probierczych, przechowywanie.
art. 22 jw. - wybijanie cech bez uprawnień.
art. 16 Dekr. o państw, służbie geodezyjnej -puszczenie znaku geodezyjnego
Charakterystyka sprawców fałszerstw.
1. Wiek i płeć - udział kobiet około 20%, - udział nieletnich ok. 3%, - najczęściej wiek sprawcy od 30 do 50 lat, - około 10% sprawców w wieku ponad 50 lat,
Sprawcy rekrutują się. z grup starszych, jak złodzieje, ale przy fałszerstwach pieniędzy i książeczek są też dzieci.
2. Wykształcenie. Wyższy poziom wykształcenia w stosunku do ogółu przestępców kryminalnych. Dużo jest o wykształceniu średnim.
3. Zawód: ślusarz, mechanik, fotograf, drukarz, grawer. 4. Karalność - sprawcy stanowili ok. 10%, kolpor.erzy - 40%. 5. Działalność grupowa.
W bardziej skomplikowanych fałszerstwach współdziała: technik poligraf, specjalista fotograf, znawca technologii papieru, znający się na.handlu walutą. Przy fałszerstwach monet grupy są mniej liczne
Stan zagrożenia fałszerstwami i ocena wykrywalności - większość fałszerstw i falsyfikatów ujawniana jest na terenie miast, oprócz fałszerstw polskich i zagranicznych środków pieniężnych sporo jest fałszerstw dokumentów legalizujących nabycie i posiadanie samochodu, stwierdzających tożsamość, uprawniających do przekroczenia granicy, świadectw, dyplomów, książeczek oszczędnościowych, czeków, dokumentów odpraw celnych, opłat skarbowych, ubezpieczeń, znaków akcyzy. Wielkość „ciemnej liczby” uzależniona jest od rodzaju dokumentu będącego przedmiotem fałszerstwa, i skuteczności działań kontrolnych, poziomu wykrywania organów ścigania, niedbalstwa pracowników instytucji, uznania p-stwa za błahe, słabe zabezpieczeń dokumentów, niechęci do organów ścigania i niewiara w ich skuteczność.
Sposoby zabezpieczenia banknotów - produkowane w wyspecjalizowanych zakładach państwowych, trzy podstawowe techniki drukarskie, 1. druk wypukły (oznaczenie serii i numeru), 2. płaski (ornamenty tła), 3. wklęsły (portrety, nominał,). Każdy napis i rycina wykonane w różnych kolorach i grubości o wielkości do 1 mm. Farby najwyższej jakości, odporne na ścieranie, trwałe, o wyrazistym kolorze (farby luminescencyjne, fotochromowe, reagują na podczerwień i są zmienne optycznie). Papier odporny na zginanie, nie przezroczysty, dobrze przyjmujący farbę. Znak wodny, podrabiany poprzez nadruk farbą lub wytłaczany. Włókna barwne, rozsiane po całej powierzchni banknotu, widoczne pod lampą UV. Nitka zabezpieczająca, pasek 1-2 mm z metalu lub metalizowany, naśladownictwo poprzez naklejanie. Confetti, małe krążki umieszczone w masie papierowej, naśladowanie poprzez nakładanie kropek farbą (w polskich nie stosuje się). Zabezp. Utajone, niewidoczne w zwykłym świetle, ujawnia się pod odpowiednimi lampami, np. włókna, nitka.
Zabezpieczanie monet przed fałszerstwami - najważniejsze - stop monetarny, treść elementów plastycznych, wartość nominalna, wizerunek plastyczny, data emisji. Bicie monet z materiałów wielowarstwowych. Bardzo ważna regularność karbowania otoku, rozstawienia ząbków, precyzja wykonania i ich liczba
Stan zagrożenia fałszerstwami. Nigdy nie stanowiły one zagrożenia dla porządku, ich liczba jednak rośnie:
- 1977 - 7497 (wykrycie - 97.2%),
- 1978,1979,1980 - w granicach 7000 przy ok. 97% wykrycia.
Duża jest też ciemna liczba. Wynika to z nieświadomości posiadania falsyfikatów, rezygnacji ze ścigania z obawy o własne dobro itp. Największe zagrożenie w dużych miastach. Globalnie wykrywalność jest wysoka, ale przy fałszerstwach pieniędzy tylko ok. 40%.
Metody fałszowania polskich i obcych banknotów - mimo różnych metod i środków wyróżniamy trzy etapy działalności fałszerskiej
Etap organizacyjno-przygotowawczy - zdobycie oryginalnego banknotu, uzyskanie papieru o zbliżonych cechach, zgromadzenie farby, płyty cynkograficznej, przygotowanie pomieszczenia itp.
Etap produkcji - czynnością zasadniczą jest przygotowanie matryc, najtrudniejszy etap i najniebezpieczniejszy dla fałszerza, potrzebne wysokie kwalifikacje.
Polskie i zagraniczne banknoty fałszowane są najczęściej poprzez podrabianie - metody:
drukowania - poprzez wykorzystanie urządzeń i mat. poligraficznych z różnych zakładów pracy. Gdy robione są na kradzionym papierze banknotowym to b. wysoka jakość. Niektóre cechy uzyskane ta metodą papier zbliżony kolorem i grubością do autentycznego, świecenie w promieniach UV, znak wodny nadrukowany, wszędzie druk płaski, blada kolorystyka, numeracja zmienna bez cech typograficznych.
kserograficzna (mała poligrafia) - sfałszowane na ksero, banknot retuszowany, kolory blade, niedokładna grafika, na zgięciach pozostają białe linie.
rysunku odręcznego - fałszuje się te o najwyższych nominałach, potrzebne duże umiejętności plastyczne, metoda mało efektywna.
grafiki artystycznej - fałszowanie metodą drzeworytu, linorytu, wykorzystanie druku sitowego, dodanie zer, cięcie banknotów na paski i preparowanie ich.
Fałszowanie monet - przeważnie podrabianie, sposobem odlewniczym, tłoczenia i rytowniczym. Metoda odlewnicza polega na odciśnięciu oryginalnej monety w masie formierskiej składającej się z dwóch części. W złożone w dwie formy wlewa się metal i uzyskaną monetę szlifuje się i obrabia. Metoda tłoczenia jest bardziej skomplikowana i wymaga stosowania pras o odpowiednim nacisku i stempli z rysunkiem negatywowym monety oryginalnej. Tworzenie matrycy wymaga metod grawerskich. Fałszowanie monet to ok. 0.1 %ogólnej wartości ujawnianych falsyfikatów.
Fałszerstwo Książeczek oszczędnościowych PKO.
Są to najczęstsze fałszerstwa. Przyczyn jest wiele jak: rozwój działalności PKO, łatwość sfałszowania książeczki PKO, mała efektywność pracowników poczty i PKO, zbyt długi czas trwania rozliczeń z PKO. Urzędnicy nie zwracają uwagi, iż z reguły fałszerz nie wypełnia rubryki "z przeniesienia", niezbyt udolnie podrabiają stempel. Dowodem fałszerstwa jest podobny charakter pisma w książeczce i na dowodzie wpłaty. Również należy bardziej sprawdzać dowody osobiste, szczególnie odcinek suchej pieczęci. Fałszerstwa książeczek polegają na przerabianiu tj. zmianie treści istniejących zapisów. Przerobienie może dotyczyć strony tytułowej jak i wpisów. Jest kilka wariantów: 1. Sprawcy otwierają książeczki na własne nazwisko, a potem je fałszują (nieletni, nieświadomi o-biegu dokumentów, prymitywni). 2. Otwierają książeczki np. na skradzionych lub sfałszowanych dowodach - najliczniej występuje. 3 Kradną książeczki i dowody i po sfałszowaniu pobierają pieniądze. Do najczęstszych technik fałszowania należą:
- przerobienie oryginalnych wpisów, tj. dopisywanie cyfr i słów, odcisk datownika ten sam,
- wywabianie wpisów i nanoszenie nowych, odcisk stempla bz.,
- podrabianie wpisów i odcisków datowników,
- podrabianie wpisów i posługiwanie się oryginalnymi datownikami.
Podrabianie datowników to: wycinanie i naklejanie, rysunek odręczny, przy pomocy kalki, chałupnicze (kółko i czcionki).
Fałszerstwa świadectw i dyplomów. Mogą być podrabiane i przerabiane. Częściej występują przerabiane. Stosuje się metody mechaniczne i chemiczne. Sprawcy popełniają jednak wiele błędów:
- wpisywanie dary wystawienia wcześniej, jak wyprodukowano druk,
wypełnianie świadectw długopisem, a ważny tylko czarny atrament, błędne nazwy przedmiotów,
nieudolne wywabianie wpisów i nanoszenie treści nowych, podobieństwo wszystkich podpisów,
plamy, ślady wycierania, wadliwy odcisk pieczęci,
przypadki fałszu intelektualnego. Niewłaściwa treść.
Fałszowanie dowodów osobistych i rejestracyjnych.
Przerabianie poleca na usunięciu fotografii i umieszczeniu swojego zdjęcia. Jeżeli różny wiek przerabia się datę urodzenia. Należy też podrobić suchą pieczęć. Cechy świadczące o przerobieniu to- mechaniczne uszkodzenie faktury podłoża wokół zdjęcia, nic pokrywanie się godła i pieczęci na zdjęciu i poza nim, brak na zdjęciu wizerunku godła, grudki kleju wystające spod zdjęcia, cechy przerobienia dat, pogrubianie znaków graficznych, niewłaściwe wypełnienie rubryk, błędy ortograficzne i merytoryczne. Przy dok. rejestracyjnych przeważnie bywają kradzione blankiety, a potem wypełnione wpisy.
Fałszerstwa paszportów - podrobiony paszport (całkowicie sztywny), oryginalny z zamienionymi sfałszowanymi kartkami, oryginalny ze zmienionymi wpisami, oryginalny wydany na podstawie fałszywych danych, oryginalny z naniesionymi danymi i fotografią. Przerabianie polega najczęściej na: sfałszowaniu danych właściciela, terminu ważności, wymianie zdjęcia posiadacza na tego który będzie przekraczał granicę sfałszowaniu stempli kontroli granicznej, wymianie kart dok. paszportowego.
Źródła wiadomości o fałszerstwie i sprawc.
1. Źródła oficjalne - skarbiec emisyjny NBP o ujawnianiu falsyfikatów, oddziały NBP też o falsyfikatach, zakłady, instytucje, lokale też o falsyfikatach, placówki PKO, UPT, osoby pokrzywdzone, instytucje.
2. Źródła poufne - OJ, OZ, TW, materiały z p.p., materiały inwigilacji i RO, anonimy, rozpoznanie.
3 Spostrzeżenia własne Policji - ujawnianie kolportera.
Czynności po uzyskaniu wiadomości. - zebrać wszystkie dane - powiadomić jednostkę nadrzędną, - dokonać oględzin falsyfikatu - nie tylko falsyfikaty, ale i miejsca produkcji, narzędzia. Przy oględzinach należy korzystać z oryginalnych egz. Celem oględzin jest ustalenie, czy jest fałszerstwo metody, narzędzi, środków, cech charakterystycznych. Przy oględzinach należy korzystać z lup, mikroskopu, lamp kwarcowych. Czasami potrzebny jest biegły,
przesłuchanie świadków - świadkami są pokrzywdzeni, osoby, które zetknęły się z kolporterami i inne osoby, które mają wiadomości,
przesianie falsyfikatów do ekspertyzy,
ustalenie zakładów, gdzie mogą być produkowane falsyfikaty oraz osób, które mają kwalifikacje,
typowanie np. ewidencji kryminalno-rozpoznawczej,
przekazanie zadań TW, OZ,
zapoznanie fałszywych funkcjonariuszy Policji z fałszerstw i wyznaczanie zadań do rozpoznania,
dążenie do zlokalizowania ośrodka fałszerskiego,
powiadomić o pojawieniu się obiegu falsyfikatów z podaniem ich cech rozpoznawczych i zasad postępowania w przypadku ujawnienia nowych falsyfikatów: placówki i oddziały PKO, UPT, zakłady handlowe, osoby tam zatrudnione pouczyć,
przeprowadzić akcję defalsyfikacyjną w porozumieniu z NBP.
Akcja ta polega na tym, że NBP z inicjatywy Policji wycofuje na pewien czas pieniądze o określonych nominałach, eliminując falsyfikaty,
aktywizować pracę operacyjną w środowiskach,
czasami obserwacja określonych miejsc (kantory, bazary) itp. miejsca zaopatrywania się w surowce, jak też osoby,
objęcie teczkami obiektowymi wytypowanych zakładów poligraficznych, grawerskich itp.,
przeprowadzanie instruktażu funkcjonariuszy Policji celem zwracania uwagi przy przeszukaniach,
wszystkie pojawiające się falsyfikaty w międzyczasie wysłać do badań,
przeprowadzić przeszukanie w ramach postępowania przygotowawczego.
Zatrzymanie sprawców fałszerstwa lub kolportażu.
Zatrzymanie jest to etap przekształcenia materiałów operacyjnych w materiały procesowe. Dlatego rozważyć należy moment, gdy za wcześnie to może być niekorzystnie. Zatrzymanie powinno być dokonano w taki sposób, aby stanowiło dozę zaskoczenie dla sprawcy, jest to ważne w późniejszym procesie dowodzenia. Zatrzymaniu musi towarzyszyć przeszukanie. Dlatego ważne jest przygotowanie się do tego tzn. niezbędne rozpoznanie, osoby, obiektu. Czasami wymaga to kombinacji operacyjnej. Należy opracować plan.
Przeszukanie u sprawcy. Przeszukanie umożliwia zabezpieczenie dowodów. Przeszukanie ma na celu ujawnienie i zabezpieczenie falsyfikatów, narzędzi (matryce, formy odlewnicze, czcionki), materiałów i surowców, półfabrykatów, wszelkiego rodzaju zapisków, innych śladów i dowodów. Przeszukaniu mogą być poddane pomieszczenia, tereny otwarte (ogrody, lasy, ogródki działkowe), osoby oraz rzeczy (środki transportu, walizki).
Przesłuchanie podejrzanych Należy dążyć do wyjaśnienia następujących faktów i
- do kogo falsyfikat należał, czy była to pierwsza transakcja, - sposób rozprowadzenia falsyfikatów, - osoby, które zajmowały się rozprowadzeniem, - sposób komunikował się z fałszerzem, - sposób rozliczeń.
2. O fałszerstwo.
czas i okoliczności powzięcia zamiaru, - miejsce produkcji, - sposób przygotowania produkcji, - przebieg procesu produkcji, - uzyskanie kopii, - sposób kolportażu, - wykorzystywane urządzenia, - sposób zaopatrzenia w surowce, - okres działalności, - skład personalny grupy, plan przygotować.
Eksperyment kryminalistyczny w sprawach fałszerstw. Jest przeprowadzany w celu sprawdzenia okoliczności istotnych dla sprawy. Jest to doświadczenie lub sztuczne odtworzenie zdarzeń lub fragmentów. Eksperyment może dostarczyć nowych okoliczności lub doprowadzić do zmiany postawy podejrzanego. Przedmiotem eksperymentu mogą być: widoczność zjawisk lub rzeczy, słyszalność głosu dochodzącego z określonego miejsca, możliwość dokonani- jakiejś czynności w danych warunkach, mechanizmu powstawania śladów.
Rola biegłych przy fałszerstwach. Opinia jest najczęściej potrzebna do stwierdzenia, czy zakwestionowane znaki są autentyczne, na czym polega fałszerstwo, czy zabezpieczone narzędzia były używane do produkcji falsyfikatów, jaką techniką wykonano falsyfikaty, jaki jest skład chemiczny falsyfikatów oraz matryc, jaką ilość mógł podejrzany wyprodukować przy użyciu zakwestionowanych matryc. Ekspertyzy prowadzą: Departament Skarbcowo Emisyjny NBP, Bank PKO SA, Instytut Kryminalistyki (poszczególne zakłady), Wydziały Kryminalistyki, Urzędy Probiercze, osoby z listy biegłych.
Praca operacyjna przv fałszerstwach.
1. Typowanie sprawców. Wytypowanie powinno być poprzedzone analizą materiałów, a szczególnie przedmiotu fałszerstwa, technik itp. Typowanie odbywa się na podstawie ewidencji kryminalno-rozpoznawczej, wyników oględzin i badań falsyfikatów, rozpoznanie informacji o osobach zatrudnionych w specjalistycznych zakładach mających dostęp do środków, danych o osobach niepracujących, informacji o Cyganach, danych rysopisów, poufnych osobowych źródeł, materiałów inwigilacji, RO., teczek operacyjnych, informacji ze źródeł ogólnospołecznych, informacji ze źródeł zewnętrznych (zagranicznych) o nowych fałszerstwach, informacji z pionu PG. Należy stosować szerokie współdziałanie pionów.
2. Rola inwigilacji w zwalczaniu fałszerstw. Powinno się dążyć do następujących ustaleń: czym osoba się zajmuje, jaki prowadzi tryb życia, kontakty, symptomy świadczące o działalności przestępczej, wyjazdy poza miejsce zamieszkania, zainteresowania, zaopatrywanie się w fachową literaturę, zdolności manipulacyjne, jakimi pomieszczeniami dysponuje, czy utrzymuje kontakty z cinkciarzami, gdzie może zapatrywać się w środki, czas produkcji, sposób kolportażu. Rozpracowanie operacyjne. Podejmowane czynności zmierzać będą do ustalenia i rozpracowania: wszystkich fałszerzy i kolporterów uprzednio karanych, osoby, które z uwagi na uzdolnienia, kwalifikacje zawodowe, miejsce zatrudnienia mogą dokonywać fałszerstw, środowiska kantorów. środowiska Cyganów, zakładów pracy, gdzie są, warunki, miejsc i źródeł zaopatrywania się w materiały, miejsc kolportażu. W zwalczaniu przestępstw fałszerstw znalazły zastosowanie metody takie jak:
- współpraca z poufnymi osobowymi źródłami informacji, - wywiad, - ewidencja kryminalno-rozpoznawcza. Ważne jest tez koordynowanie działań między jednostkami, zwłaszcza, gdy te same falsyfikaty pojawiają się w kilku rejonach kraju.