VII. PARTIE POLITYCZNE

1. Rozwój partii politycznych

• Rozwój partii jest skojarzony z rozwojem parlamentaryzmu.

• Za początkowe ukształtowanie się partii politycznych powszechnie uważa się kluby polityczne i frakcje parlamentarne, które w XVIII w. zaczęły kształtować się w parlamencie brytyjskim (wigowie, torysi). W tym czasie we Francji uważa się za zalążek partii (powstałe w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej) frakcje radykalnych jakobinów i umiarkowanych żyrondystów.

• Jeszcze w I połowie XIXw. partie miały charakter elitarny są to głównie partie konserwatywne i liberalne, dopiero II połowa XIXw. - wydarzenia komuny paryskiej i aprobata dla zasady powszechności prawa wyborczego sprawiają, że powoli następuje rozwój partii o masowym charakterze.

• W XIXw. USA wykształciły na początku system dwupartyjny.

• Zwykle 1. z ugrupowań reprezentowało tendencje zachowawcze, druga partia zwykle tendencje bardziej postępowe, liberalne.

• Ten dwupodział nie był w stanie odzwierciedlać różnych interesów i poza USA okazał się nietrwały.

• W Anglii już ulegał dość charakterystycznej zmianie, wprawdzie dwupartyjność pozostała, ale wymianie ulegli uczestnicy tego systemu.

• Zachowali swój udział konserwatyści, natomiast liberałowie zostali wyparci na początku XXw. przez partię pracy (laburzyści).

• Przez pewien czas dwupartyjność liberalno-konserwatywna uległa zmianie na trójpartyjność, uczestnikiem procedur politycznych byli przez jakiś czas liberałowie, to jednak w latach 1940-1950 zaczęli być wypierani ze sceny politycznej i powrócono do dwupartyjności w układzie: konserwatyści i partia pracy.

• W zależności od sympatii społeczeństwa, na zasadzie alternacji laburzyści albo konserwatyści stanowią partię rządzącą.

• Wysunięcie się na arenę polityczną partii robotniczych było na początku XX w. zjawiskiem właściwym nie tylko Anglii, przy czym owemu wstępowaniu na scenę polityczną nowych ugrupowań politycznych (socjalistycznych, robotniczych, socjaldemokratycznych) nie towarzyszyło zjawisko wycofywania się innych silnych ugrupowań, które już jakąś pozycję zdobyły.

• Stąd 2-partyjność zmienia się w 3-partyjność, która jest efektem dojrzewania ruchu robotniczego.

• Spektakularnym przykładem narastania wpływów socjalistycznych może być Rzesza Niemiecka w latach 1871-1912.

• Widać wyraźnie w okresie II połowy XIXw., że słaba socjaldemokracja przeistacza się i pod koniec wieku wysuwa się na czoło stronnictw politycznych.

• 3-partyjność przeistacza się w czwórpartyjność w następstwie powolnego formułowania się ugrupowania o chłopskim charakterze (głównie Skandynawia, Szwecja) i na 4-partyjności ewolucja nie zatrzymuje się.

• Po I w.ś. powoli, systematycznie, z różnym natężeniem wstępuje na scenę polityczną ruch komunistyczny, który zdobywa różnymi metodami szczególny stan posiadania jeśli chodzi o elektorat.

• Włochy - o ile jeszcze w 1921r. na komunistów głosowało 220 tyś. wyborców (15 mandatów), to w 1946r. prawie 4,5 miliona (104 mandaty), a w 1953r. już ponad 6 milionów (143mandaty).

• W Francji zjawisko to było konsekwencją znacznej roli jaką komuniści odegrali w czasie II w.ś. w koalicji antyhitlerowskiej.

Pierwotna 2-partyjność przekształciła się w 3-partyjność, następnie w 4-partyjność i w konsekwencji w system wielopartyjny.

• Jeżeli postępowało dalsze rozdrobnienie to mogło ono być uzasadnianie tylko działaniami czynników lokalnych, jakieś szczególne rozbicie ideologiczno-polityczne czy wręcz jakieś dramatyczne ambicje drobnych przywódców politycznych.

• Klasycznymi przykładami były:

• Francja - początek XX w

• Włochy - (18-20 partii)

• Niemcy Weimarskie ­- (18-20 partii)

• Polska - do 1926 r. podobnie

• Po II w.ś. uległy drastycznemu zwiększeniu:

• Włochy - 100 ugrupowań politycznych

• Hiszpania po śmierci gen. Franco - 200

• Polska po 89' - 80

Jest to zjawisko dość typowe dla krajów przeżywających transformację polityczną.

Jednak wszystkie prądy polityczne w społeczeństwie demokratycznym mają prawo do swojego miejsca na scenie politycznej i prawo do sięgania do różnych demokratycznych środków w celu uzyskania takiego miejsca. Rolą środowisk wyborców jest żeby nie dopuścić do kształtowania się ugrupowań bezwartościowych na scenie politycznej.

2. Systemy partyjne

Ukształtowały się współcześnie różne systemy partyjne, które najkrócej można scharakteryzować:

I SYSTEM 2-PARTYJNY

• Nazywany inaczej systemem anglosaskim.

• Może działać w społeczeństwie o wysokim stopniu polaryzacji politycznej.

• Jedną z przyczyn utrzymywania się tego systemu jest większościowy system wyborczy.

• Zaletą tego systemu jest wysoka stabilność życia politycznego w takim systemie - rządów, gabinetów tworzonych w warunkach takiego systemu, ponieważ mają one w zasadzie charakter monopartyjny.

II SYSTEM WIELOPARTYJNY

• System rozpowszechniony, łatwo przyjmowany w różnych krajach o różnych doświadczeniach ustrojowych.

• Efekty działania są różne, często kontrowersyjne.

• Nawet w państwach o ustabilizowanych tradycjach parlamentarnych (Francja) bywa, że ten system wywołuje zniechęcenie do parlamentaryzmu i idei demokracji.

• Francja - ojczyzna systemu wielopartyjnego. Po 1946r. zmieniono konstytucje, natomiast nietknięto regulacji dotyczących partii politycznych i prawa wyborczego - efekt był dramatyczny, kryzysy średnio co 6 miesięcy, taka sytuacja sprawiała, że społeczeństwo zaczęło szukać „męża opacznościowego”, który byłby w stanie podnieść Francję. Znaleziono go w osobie Charles'a de Gaulle, który:

• Kosztem partii politycznych wzmocnił urząd prezydenta i egzekutywę.

• Uchwalił i napisał zupełnie nową ordynację wyborczą (miał przyzwolenie społeczne).

• Wprowadził przejściowo bardzo wysoką klauzulę zaporową: 12%.

• Ujemnie wpływa na sprawność maszyny ustrojowej, ponieważ z reguły utrudnia albo uniemożliwia wykreowanie stabilnej egzekutywy.

III SYSTEM MONOPARTYJNY

3. Klasyfikacja partii politycznych

• Właściwe funkcjonująca demokracja reprezentacyjna ma za zadanie zapewnić właściwe reprezentowanie wszystkich istotnych poglądów obecnych w zróżnicowanym społeczeństwie.

• Poza tym powinna przyczyniać się do zapewniania równowagi pomiędzy różnymi grupami społecznymi i ułatwiać kreowanie efektywnego i operatywnego w działaniu rządu. Takiego organu, który były w stanie w miarę precyzyjne realizować ustalenia, decyzje wychodzące z organu przedstawicielskiego (parlamentu).

• Od dawna organizacje społeczeństwa realizuje się nie tylko poprzez partie polityczne, obok nich istnieją rozmaite inne formacje pośredniczące, partycypujące w kształtowaniu polityki państwa.

• Te inne organizacje to przede wszystkim:

• związki zawodowe

• związki religijne

• rozmaite zrzeszenia gospodarcze

• związki pracodawców

• grupy nacisku (lobbing)

• Od dawna znane były i formułowane w myśli politycznej poglądy odrzucając potrzebę kształtowania ciał pośredniczących.

• Niektóre krytyki pod adresem partii politycznych są zasadne, jednak dostrzega się potrzebę funkcjonowania partii politycznych.

• Współcześnie aprobuje się tezę:

Do istoty partii politycznych należy tworzenie warunków dla funkcjonowania demokracji parlamentarnej i dla coraz lepszego artykułowania poglądów funkcjonujących w zróżnicowanym społeczeństwie.

KLASYFIKACJA PARTII POLITYCZNYCH
I	KRYTERIUM ORGANIZACYJNE Akcent kładzie się na zależności występujące wśród jednostek organizacyjnych istniejących wewnątrz danej partii.
1	Partie oparte na zasadzie wewnętrznej demokracji	Wyróżnia autonomia organizacji terytorialnych w konsekwencji możliwość podejmowania przez niższe jednostki organizacyjne takich partii rozmaitych decyzji politycznych. Bywa czasem, że ta autonomia bywa bardzo daleko posunięta, zwłaszcza w państwach o federalnej strukturze. Wręcz mówi się o zjawisku federalizacji partii, wręcz dopuszcza się frakcyjność, chociaż nie oznacza to automatycznego gwarantowania praw opozycji wewnątrzpartyjnej. W tych partiach do tego stopnia jednostki organizacyjne niższego szczebla partii są samodzielne, że mogą samodzielnie wysuwać kandydatów do istotnych stanowisk publicznych, aspirujących w wyborach do istotnych stanowisk przedstawicielskich. Odbywa się to w różny sposób: Jedną z takich metod są prawybory odbywające się wewnątrz partii. Polega to na tym, że członkowie partii sami dokonują selekcji kandydatów spośród siebie. Jeżeli prawo wyborcze dopuszcza możliwość istnienia okręgów wielomandatowych to w partiach tych, członkowie partii sami decydują o kolejności umieszczenia na listach partyjnych poszczególnych kandydatów.
2.	Partie scentralizowane	Władza skupiona jest w rękach ogólnokrajowych, centralnych. Struktura zwykle jest zhierarchizowana i w konsekwencji ogniwa niższe są pozbawione samodzielności, owej autonomii. Nie dysponują daleko idącymi kompetencjami.
II	ZASIĘG BAZY CZŁONKOWSKIEJ i JEJ SPOSÓB ZORGANIZOWANIA
1.	Kadrowe	Skupiają kadrę polityczną, nie mają dużo członków, ci którzy są, są skupieni wokół aparatu centralnego partii, który kieruje jej działalnością. Partie notabli.
2.	Masowe	Nazwa wiąże się z tym, że są one tak skonstruowane, by skupić jak największą masę członków, liczbę obywateli. Charakterystycznym zjawiskiem jest tworzenie sieci organizacji partyjnych filialnych np.: przybudówki kobiece, młodzieżowe, zawodowe. Pojęcie to może również oznaczać wyłączenie partię, która systematycznie w dłuższej perspektywie czasowej skupia znaczący odsetek głosów wyborców.
III	CHARAKTER i TREŚĆ PROGRAMU
1.	Patronażu	To partie, których aktywność jest ukierunkowana na zdobycie władzy dla lidera partii oraz na obsadzenie stanowisk państwowych przez ścisły sztab współpracujących z liderem działaczy partyjnych.
2.	Interesu	Program tych partii celowo uwypukla, podkreśla pewne interesy takich grup, środowisk, które są bazą dla tego rodzaju partii np. grupa społeczna, mniejszość narodowa. Będą za wszelką cenę dążyć do realizacji takich interesów.
3.	Światopoglądowe	Partie, które w programach swoich artykułują pewne abstrakcyjne zasady, co oznacza, że programy tych partii zbudowane są w oparciu o jakiś światopogląd np. ideologiczny, filozoficzny, religijny. Partie takie dążą do realizacji wypływającego z takiego światopoglądu modelu państwa.
IV	STOSUNEK DO OBOWIĄZUJĄCEGO USTROJU PAŃSTWA
1.	Rewolucyjne	To partie, których program zasadza się na dążeniu do całkowitej zmiany ustroju państwa, czyli na dążeniu do rewolucyjnej zmiany.
2.	Reformistyczne	Partie te w programie swoim wytyczają, określają program niezbędnych, koniecznych reform ustroju państwa, nie cały ustrój a określenie kręgu problemów ustrojowych, które wymagają reformy.
3.	Zachowawcze	W programach swoich głoszą potrzebę zachowania status quo w zakresie istniejących stosunków społecznych i politycznych.
V	WPŁYW PARTII NA PODEJMOWANIE DECYZJI
1.	Rządzące	Samodzielnie lub w koalicji z innymi partnerami politycznymi uczestniczą w sprawowaniu władzy.
2.	Opozycyjne	Nie mają bezpośredniego wpływu na podejmowanie i realizacje decyzji państwowych i w tym celu darzą do uzyskania władzy w państwie albo przynajmniej wpływu na sprawowanie władzy.

• Partie w państwie współczesnym nie działają same, w izolacji. Obok partii istnieje cały szereg rozmaitych podmiotów, które partycypują w sprawowaniu władzy publicznej. Są to inne organizacje polityczne, społeczne, wszelkiego rodzaju grupy nacisku - lobbing wreszcie cały mechanizm państwowy. Wszystkie te elementy łącznie tworzą pojęcie SYSTEMU POLITYCZNEGO PAŃSTWA.

• SYSTEM PARTYJNY jest to układ relacji pomiędzy legalnie działającymi w państwie partiami politycznymi.

4. Klasyfikacje systemów partyjnych

Kryterium realnej możliwości zdobycia przez partie władzy

1. SYSTEM MONOPARTYJNY

System, w którym istnieje tylko 1 partia, która samodzielnie sprawuje władze w państwie. Jest to system właściwy dla państw totalitarnych. Dla państw, w których następuje utożsamienie aparatu partyjnego z aparatem państwowym i gdzie związek funkcjonalny pomiędzy państwem a partią jest realny. Np. Związek Sowiecki, III Rzesza.

2. SYSTEM DWUPARTYJNY

System, w który może istnieć więcej partii niż dwie, ale tylko 2 mają rzeczywiste znaczenie polityczne i w konsekwencji mają realne, faktyczne szansę na zdobycie i sprawowanie władzy w państwie.

Najczęściej to sprawowanie władzy ma postać przemian, czyli na zasadzie alternacji. Jeżeli 1 partia wygrała wybory staje się partią rządzącą, to druga, która przegrała staje się partią opozycyjną.

Inaczej system dwóch partii dominujących. Np. USA, Wielka Brytania.

3. SYSTEM WIELOPARTYJNY

Rozpada się na dwa podsystemy:

• System wielopartyjny ustabilizowany

• System wielopartyjny nieustabilizowany

Istnieje w tym systemie wiele partii, żadna z nich nie ma szans na samodzielne sprawowanie władzy w państwie. Zjawiskiem właściwym jest zjawisko koalicyzowania się partii politycznych, aby wspólnie rządzić albo żeby wspólnie działać w opozycji jeśli nie udało znaleźć się w kręgu podmiotów rządzących.

USTABILIZOWANY

To taki, w którym koalicja zwyciężająca wybory stabilizuje rządy w kraju w perspektywie kadencji parlamentu, ponieważ w tym czasie dysponuje stałą, pewną większością w owym parlamencie. W następstwie nie występują tu zawirowania polityczne i rzeczywiście koalicja rządząca spokojnie sobie rządzi. Np. Niemcy, Szwecja, do końca lat 90. Norwegia.

NIEUSTABILIZOWANY

Wszystkie zjawiska te nie występują. Koalicja jest, ale jest słaba, zmienna, partnerzy są skłóceni, często jest zagrożona, nie ma pewnej większości.

• Pewną odmianą tego systemu jest system partii dominującej, czyli partii która w jednoznacznej perspektywie czasowej dystansuje swoich rywali politycznych, ale jednocześnie identyfikuje się z całością narodu.

• Za takie partie uchodzą partie socjaldemokratyczne Skandynawii, zwłaszcza w okresie rządów Olafa Palme'go, partie Kongresu Narodowego w Indiach z czasów Indiry i Rajiva Gandhi.

Natomiast nic wspólnego z systemem partii dominującej ma system partii hegemonicznej.

SYSTEM PARTII HEGEMONICZNEJ

• Wprawdzie istnieje kilka, kilkanaście partii, to jednak tylko 1 z tych partii służy przymiot partii kierowniczej, przewodniej.

• Posiada ona dominującą pozycję polityczną w państwie, ma decydujący wpływ na władzę państwową.

• Inne partie (jeśli istnieją) pozostają w ścisłej koalicji z ugrupowaniem sprawującym ową wolę kierowniczą, są satelitami.

• Działalność partii opozycyjnej jest zakazana.

• Nie ma zjawiska rotacji władzy.

• System występował w krajach realnego socjalizmu.

• Na zewnątrz istnieją elementy podobieństwa do systemu wielopartyjnego.

• Jest odmianą systemu monopartyjnego.

5. Reglamentacja prawna działalności partii politycznej

W jaki sposób prawo określa możliwości działalności partii politycznej.

• Sposób podejścia ze strony prawa i państwa do zjawiska jakim jest partia polityczna zmienia się na przestrzeni dziejów. Partie polityczne mogą być traktowane tak jak stowarzyszenia, wówczas nie ma w prawie państwowym żadnych szczególnych regulacji.

• Nie uwzględniała przy takim modelu problemu partii ustawa zasadnicza.

• Nieliczne wyjątki, wyjątkiem gdzie w ustawodawstwie zwykłym wprost odniesiono się do konkretnej partii politycznej, zakazując jej działalności była ustawa niemiecka z 1868r. nr 1271 wydana przeciw partii socjaldemokratycznej.

• Drugie podejście, w którym partie traktowane są w sposób szczególny. Regulacje prawne dotyczące partii politycznych są wyodrębniane spośród regulacji prawnych rozmaitych organizacji funkcjonujących w państwie.

• Przy takim podejściu ustawodawca zwykle nie ogranicza się do reglamentowania prawnego pozycji partii politycznej w ustawie zwykłej, ale przenośni także regulacje dotyczącą partii politycznej na poziom konstytucji.

• Takie podejście jest właściwe 2. połowie XX w.

• Obejmowanie regulacjami prawnymi na poziomie konstytucji i ustawy współcześnie określa się mianem instytucjonalizacji partii politycznej. Współcześnie z reguły regulacje prawne, które odnoszą się do partii politycznych mają charakter generalny, w 1 ustawie określa się status wszystkich partii politycznych jakie egzystują w państwie.

• Pojedynczo, wyjątkowo pojawiają się regulacje wyodrębniające jakieś partie np. w XIX ustawa niemiecka z 1868r., w XX najbardziej spektakularnym przykładem wyodrębnienia prawnego na poziomie konstytucji był przykład artykułu 126 konstytucji ZSRR z 1936r.

• Tam gdzie występują akty prawne odnoszące się do problemu działalności partii politycznych najczęściej można znaleźć legalną definicje partii politycznych (legalna - pochodzącą od autorytetu prawotwórczego), ale oprócz legalnej definicji można znaleźć odniesienie się do takich istotnych kwestii jak określenie zasad udziału patii w wyborach, zasad działania i organizacji, odniesienie się do zasad finansowania partii politycznych.

6. Elementy składowe definicji partii politycznej:

• Partia musi być organizacją, która zrzesza swoich członków (twór zorganizowany).

• Ci członkowie nie mogą być przymuszani do uczestniczenia w takiej formacji, członkostwo na zasadzie dobrowolności.

• Ta organizacja musi mieć nazwę, musi mieć swoje symbole, musi dysponować określonym programem działania.

• Dysponując tymi elementami musi chcieć partycypować w sprawowaniu władzy albo przynajmniej dążyć do uzyskania wpływu na podejmowanie decyzji państwowych.

Art. 11

Partie polityczne zrzeszają na zasadzie dobrowolności i równości swoich członków (obywateli polskich) w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

Podstawowe elementy definicyjne, jakie można znaleźć w art.11:

• Partie są to zrzeszenia.

• Są to zrzeszenia obywateli polskich (cudzoziemcy i apatrydzi nie mogą być członkami partii politycznych).

• Bazą organizacyjną takiego zrzeszenia są 2 istotne zasady: zasada dobrowolności przystępowania do partii i równości członków.

• Dążenie do działania na rzecz reprezentowania narodu poprzez korzystanie z metod demokratycznych oddziaływania.

Druga legalna definicja - ustawa o partiach politycznych z 27 VI 1997r. Dz.U. 98 poz. 604

Definicja ustawowa jest powtórzeniem definicji konstytucyjnej z jednym uzupełnieniem.

Partia polityczna jest dobrowolną organizacją występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

Regułą jest, że legalne definicje partii wynikają z konstytucji lub przynajmniej z aktów rangi ustawowej. Współcześnie coraz częściej jednocześnie z konstytucji i aktu rangi ustawowej.

• Bywa, że konstytucja uzależnia uznanie jakiejś organizacji za partię polityczną w zależności od tego czy stale albo w dłuższym dystansie czasowym bieżę udział w kształtowaniu woli politycznej w skali związku bądź landu (stan prawny dotyczący partii w Niemczech).

• Dodatkowy warunek uznania organizacji za partię polityczną to chęć współdziałania w reprezentowaniu ludu niemieckiego w Bundestagu lub przynajmniej w jednym z landtagów.

• Bywa, że prawo uznaje za partię polityczną taką organizacje, która w określonych wyborach zbiera określoną ilość głosów. Np. USA za partie polityczną w stanie Nowy Jork uznaje się taką organizacje, która w wyborach gubernatorskich uzyskuje przynajmniej 50 tyś. głosów wyborców. Każde ugrupowanie, które spełnia to wymaganie traktowane jest jak partia polityczna.

7. Tworzenie partii politycznych

Partie polityczne mogą być tworzone według jednego z 3 systemów.

MODEL KONCESYJNY

• Jego istota polega na tym, że właściwy organ państwa udziela zezwolenia (koncesji) na działanie partii politycznej pod warunkiem, że będzie ta partia spełniła wymagania określone ustawowo. Udzielenie koncesji jest uwarunkowane samodzielną decyzją organu koncesyjnego, dlatego, że nie przysługuje środek odwoławczy na decyzje o odmówieniu udzielenia koncesji.

• W doktrynie model ten uważa się, za sprzeczny z ideą państwa demokratycznego, jeśli się go dopuszcza to tylko w sytuacjach wyjątkowych np. w czasach wojny.

• Ostatni raz model koncesyjny został zastosowany przez aliantów zachodnich wobec partii politycznych w Niemczech i Austrii.

MODEL ADMINISTRACYJNY

• Nadzór nad działalności partii politycznych sprawują odpowiednie organy administracji państwa przy wykorzystaniu zasad identycznych, jakie wykorzystywane są przy nadzorze wobec innych stowarzyszeń.

• Oznacza to, że de facto działalność ugrupowań politycznych jest ściśle poddana kontroli, reglamentowana.

• Oznaki nadmiernej aktywności, niezależności mogą być szybko zlikwidowane. Partie w tym systemie w sposób swobodny nie mogą wykonywać swoich zakładanych funkcji.

MODEL REJESTRACYJNY, EWIDENCYJNY

• System powszechny dla państwa demokratycznego.

• Polega, że uznajemy pełną swobodę w zakresie tworzenia i działania partii politycznych z tym, że po założeniu i po spełnieniu określonych prawem warunków partie podlegają rejestracji, ewidencjonowaniu.

• Ta rejestracja odgrywa niezwykle istotną rolę, bowiem wraz z spisem do rejestru partia uzyskuje osobowość prawną (podmiotowość w zakresie prawa cywilnego) i wobec tego korzysta ze wszystkich uprawnień, jakie w tym zakresie prawo cywilne daje.

• Jest możliwa odmowa rejestracji, ale może ona nastąpić tylko, jeśli ziszczą się przewidziane ściśle prawem okoliczności.

• Zapewnia się podmiotom, które chcą uzyskać rejestrację procedurę odwoławczą. Cała ta procedura rejestracyjna i odwoławcza ma charakter procedury sądowej, a nie administracyjnej. Podlega zaskarżeniu.

• Ostateczne rozstrzygnięcie podejmuje albo sąd powszechny albo też Sąd/Trybunał Konstytucyjny.

• W Polsce rola Trybunału Konstytucyjnego jest szczególna, Trybunał przystępuje do procedury wezwany do tego przez uprawnione podmioty, w tym sąd rejestrowy.

• Sądem rejestrowym dla partii politycznych w Polsce jest wyłącznie sąd okręgowy w Warszawie, gdzie istnieje specjalna sekcja rejestrowa.

• Sąd Konstytucyjny będzie partycypował w tej procedurze, jeśli zajdzie potrzeba oceny zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

• Jeżeli by np. takie wątpliwości zrodziłyby się w toku procedury rejestracyjnej, wówczas sąd rejestrujący zawiesza procedurę rejestracyjną, przekazuje odpowiedni wniosek Trybunałowi Konstytucyjnemu, który podejmuje ocenę wniosku sądu rejestrowego i to orzeczenie Trybunału (art. 190 ust. 1) ma moc powszechnie obowiązującą i jest ostateczne, a więc wiąże sąd rejestrowy.

• System rejestracyjny ma ścisły związek z zasadą pluralizmu politycznego, która to zasada zakłada uznanie wielości, różnorodności partii politycznych i przesądza o demokratycznej roli partii.

• Rozmaite regulacje występują w różnych krajach. Bywa, że jest określona minimalna liczba osób, które mogą założyć partię polityczna, np.:

• Polska - 1 000

• Bułgaria - 50

• Finlandia - 5 000

• Hiszpania - w ogólne

• Niemcy - „minimalna liczba musi być wystarczająca, aby dawać rękojmie poważnego traktowania swych celów”.

8. Regulacje przy wpisywaniu partii do rejestru

• Niemczech w ogóle nie ma regulacji.

• Najbardziej sformalizowane wymagania ma polska ustawa.

• Zgłoszenie do rejestracji dokonywane jest przez 3 osoby spośród osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych.

• Jeżeli zgłoszenie nie wykazuje odstępstw od określonych prawem wymagań, sąd niezwłocznie wpisuje partie do ewidencji.

• Postępowanie o wpis jest postępowaniem odbywającym się na posiedzeniu niejawnym.

• Natomiast, jeżeli wpis zdaniem sądu mógłby wywołać wątpliwości natury prawnej, wówczas dopuszcza się wyznaczenie przez sąd rozprawy z tym, że jedynym podmiotem mogącym wyznaczyć rozprawę jest sąd.

• Służy środek odwoławczy w postaci apelacji do Sądu Apelacyjnego od postanowienia w przedmiocie wpisu.

• Jeżeli pojawiłyby się wady formalne zawarte w zgłoszeniu, sąd wzywa zgłaszających do usunięcia tych wad i określa termin nie dłuższy niż 3 miesiące.

• Ustawa z 1997r. dopuściła możliwość zawieszenia postępowania przed sądem rejestrowym w sprawie wpisu, zmiany, wykreślenia jeżeli powstawała wątpliwość co do zgodności z Konstytucją celów albo zasad działania partii.

• Rozpoczyna się tutaj procedura, która umożliwia sądowi rejestrowemu wystąpienie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w razie wydania orzeczenia jest ono wiążące i sąd rejestrowy musi postąpić tak jak wynika z tego orzeczenia.

• Prawomocne postanowienie sądu kończy się nie wyrokiem ale postanowieniem. Prawomocne postanowienie o wpisie do ewidencji musi być ogłoszone nieodpłatnie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Odpis tego postanowienia jest przekazywany państwowej komisji wyborczej, ponadto w sprawach o wpis postępowanie toczy się w ramach postępowania nieprocesowego w oparciu o przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Przepisami, które stosuje się w postępowaniu rejestrowym są przepisy artykułów 506-526 kpc.

• W Polsce nie było sytuacji takiej, że wpływa wniosek do Trybunału Konstytucyjnego i następuje w następstwie orzeczenia Trybunału delegalizacja partii politycznej.

• W Niemczech zjawisko delegalizowania partii nie jest rzadkie, w latach 1995-97 zdelegalizowano kilka ugrupowań np. FAP, Hamburska Lista Narodowa. Do 1995 od 1989r. zakazano działalności 11 ugrupowań neofaszystowskich.

• W Bułgarii w 1993 zdelegalizowano jedno z ugrupowań.

---