Tennessee Williams

SZKLANA MENAŻERIA

OSOBY:

Amanda Wingfield - matka

Tom Wingfield - syn

Laura Wingfield - córka

James D. O'Connor - gość

Rzecz dzieje się w zaniku St. Louis

Część I. Przygotowania do przyjęcia gościa.

Część II. Gość przychodzi z wizytą.

Czas akcji: dziś i w przeszłości.

SCENA PIERWSZA

Mieszkanie Wingfieldów wychodzi na podwórze kamienicy czyn­szowej, która jest jednym z owych — podobnych do uli — wiel­kich skupisk jednostek mieszkalnych, złożonych z ciasnych ko­mórek. Takie kamienice pienią się, jak brodawki, w przeludnio­nych wielkomiejskich ośrodkach drobnomieszczańskiej ludności i znamionują niechęć tej najliczniejszej i właściwie niewolniczej warstwy amerykańskiego społeczeństwa do płynności i zróżnico­wania oraz jej popęd do wegetacji jako zautomatyzowana masa ludzka.

Do mieszkania wchodzi się z zaułka po schodach przeciwpożaro­wych — konstrukcji, której nazwa kryje w sobie pewną poetycką prawdę: wszystkie te olbrzymie budynki stale płoną wolnym i nie­ubłaganym ogniem ludzkiej rozpaczy. Schody przeciwpożarowe wchodzą w skład dekoracji — to znaczy podest i schodki wiodą­ce na dół.

Miejsce akcji jest wspomnieniem i dlatego nie jest realistyczne. Wspomnienie ma w sobie wiele poetyckiej swobody. Opuszcza pewne szczegóły, inne wyolbrzymia, zależnie od emocjonalnej wartości rzeczy, jakich dotyka, pamięć ludzka bowiem gnieździ się głównie w sercu. Stąd wnętrze mieszkania jest zamglone, liryczne.

Kiedy kurtyna idzie w górę, publiczność widzi ciemną, ponurą tylną ścianę kamienicy Wingfieldów. Kamienica stoi równolegle do rampy. Z obu jej stron biegną ciemne, wąskie zaułki, zagłę­biające się w kaniony pełne splątanych sznurów na bieliznę, wia­der na śmieci i posępnego żelastwa sąsiednich schodów przeciw­pożarowych. Właśnie tymi zaułkami będą nadchodzić i odcho­dzić postacie sztuki. Pod koniec wstępnego komentarza Toma z ciemnego tła ściany kamienicy (gdy po oświetleniu ściana stanie się przezroczysta) wynurzy się z wolna wnętrze mieszkania Wingfieldów, na parterze.

Na pierwszym planie znajduje się pokój, który służy również ja­ko sypialnia Laury (rozkłada się kanapę zmieniając ją w łóż­ko). W głębi, pośrodku - jadalnia, oddzielona od pierwszego planu szerokim łukiem lub drugim proscenium z przezroczysty­mi, wyblakłymi zasłonami (albo drugą kurtyną). Na staromodnej etażerce w pierwszym pokoju stoi dużo figurek zwierząt z prze­zroczystego szkła. Powiększona fotografia ojca wisi w tym poko­ju, na wprost widowni, po lewej stronie łuku. Jest to twarz bar­dzo przystojnego młodzieńca w czapce amerykańskiego strzelca z pierwszej wojny światowej. Ojciec na fotografii uśmiecha się zabójczo i tak uporczywie, jakby chciał powiedzieć: „Uśmiech ten nigdy nie zniknie z mej twarzy."

Publiczność zrazu słyszy i widzi pierwszą scenę w jadalni po­przez przezroczystą czwartą ścianę domu i gazowe zasłony w łu­ku jadalni. W toku tej sceny, kiedy sytuacja się klaruje, czwarta ściana pomału idzie w górę i znika.

Opuści się ona dopiero na sa­mym końcu przedstawienia, w czasie monologu Toma, zamyka­jącego sztukę.

Narrator jest niczym nie zamaskowaną konwencją tej sztuki. Od­stępuje on od normalnej konwencji teatralnej, ilekroć ułatwia mu to wykonanie zadania.

TOM w stroju marynarza, wchodzi uliczką z lewej i przechodzi wzdłuż sceny aż do schodków przeciwpożarowych; przystaje, zapala papierosa; zwraca się do publiczności

Tak, mam w zanadrzu różne sztuczki. Ale nie jestem magikiem, wprost przeciwnie. Bo magik wywołuje złudzenie rzeczywisto­ści. A ja wam pokażę prawdę pod miłą postacią iluzji. Zaczniemy od tego, że cofnę czas. Przeniosę was do dziwnego okresu, jakim były lata trzydzieste, kiedy to niezmiernie liczna średnia warstwa amerykańskiego społeczeństwa znalazła się w szkole dla ociemniałych. Utracili wzrok czy sami się oślepili, kurczowo więc przyciskali palce do piekącego alfa­betu Braille'a — abecadła gospodarki w stanie rozkładu. W Hiszpanii była rewolucja. Tutaj — tylko wrzawa i zamie­szanie. W Hiszpanii była Guernica. W naszym kraju — roz­ruchy robotnicze, czasem burzliwe w skądinąd spokojnych mia­stach, jak Chicago, Cleveland, Saint Louis... Oto społeczne tło dramatu. Muzyka.

Ta sztuka jest wspomnieniem. I dlatego dzieje się w przyćmionym świetle, jest sentymental­na, nie jest realistyczna. We wspomnieniach wszystko odbywa się przy akompaniamen­cie muzyki. To wyjaśnia, skąd się wzięły za kulisami skrzyp­ce. Ja jestem narratorem w tej sztuce, a także gram jedną z po­staci. Pozostałe osoby dramatu to moja matka, Amanda, moja siostra, Laura, i nasz gość, który się zjawia w scenach końcowych. I jest najbardziej realistyczną postacią sztuki — jako wysłan­nik z rzeczywistego świata, od którego my jakoś zostaliśmy odsunięci. Mając jednak właściwą poetom słabość do symboli, przydaję także tej postaci symbolicznego znaczenia. Nasz gość jest właśnie czymś takim, na co długo czekamy, co wciąż się od­wleka i jest treścią naszego życia. Jest jeszcze piąta postać, która nie zjawia się na scenie, ale można ją zobaczyć na po­większonej ponad naturalne rozmiary fotografii wiszącej nad kominkiem. To ojciec, który opuścił nas bardzo dawno. Pracował w telefonach i zakochał się w dzwonkach z dalekich miast, rzucił więc pracę i tanecznym krokiem odpłynął w dal... Ostatnią wieścią od niego była widokówka z Mazatlan, nad Oceanem Spokojnym, w Meksyku. Zawierała tylko parę słów:,, Jak się macie? — Cześć!" Adresu nie podał. Myślę, że reszta sztuki sama się wytłumaczy...

Przez zasłonę słychać głos Amandy

Napis na ekranie: ,,Ou sont les neiges?"

Tom odchyla zasłonę i wchodzi do jadalni. Amanda i Laura siedzą przy stole z opuszczoną częścią składanego blatu. Mar­kują jedzenie — na stole nic nie ma.

Amanda siedzi twarzą do widowni. Tom i Laura — bokiem. Wnętrze się nieco rozjaśniło i przez zasłonę widzimy Amandę i Laurę przy stole.

AMANDA woła

Tom!

TOM
Tak, mamo.

AMANDA

Nie możemy odmówić modlitwy, czekamy, aż przyjdziesz do stołu.

TOM

Już idę, mamo.

Lekko się skłonił i wychodzi. Po chwili zjawia się na swoim miejscu przy stole.

AMANDA do Toma

Kochanie, nie pomagaj sobie palcami. Jeżeli już musisz sobie czymś pomóc, weź skórkę od chleba. I dobrze pogryź — pa­miętaj! Zwierzęta mają specjalne żołądki, dzięki czemu mogą trawić nie pogryzione jedzenie, ale ludzie muszą pogryźć, za­nim połkną. Jedz, synku, pomału, z prawdziwą przyjemnością. Dobrze przyrządzona potrawa zawiera w sobie mnóstwo sub­telnych aromatów, trzeba więc potrzymać każdy kęs w ustach, aby się poznać na jego smaku. Gryź więc dobrze, żeby twoje gruczoły ślinowe mogły należycie funkcjonować!

Tom na złość odkłada imaginacyjny widelec i odsuwa się z krze­słem od stołu.

TOM

Nic mi nie smakowało, boś przez całą kolację bez wytchnienia pouczała mnie, jak mam jeść. Przez ciebie jem, jakby mnie kto gonił, bo w każdy mój kęs wpatrujesz się jastrzębim okiem. Niedobrze się robi... odbiera mi apetyt... to rozprawianie o... wydzielinach zwierząt... gruczołach ślinowych... i o gryzieniu.

AMANDA lekko

Grymasy gwiazdy filmowej! Tom wstaje, idzie na przód sceny.

Nikt ci nie pozwolił wstać od stołu.

TOM

Idę na papierosa.

AMANDA

Za dużo palisz. Laura wstaje.

LAURA

Przyniosę galaretkę. Tom stojąc przy zasłonie pali papierosa.

AMANDA wstając

Nie, moje dziecko, nie — tym razem ty będziesz damą, a ja Murzynką.

LAURA

Już i tak wstałam.

AMANDA

Siadaj, kochanie moje — chcę, żebyś zachowała świeże ru­mieńce dla kawalerów, którzy do nas przyjdą.

LAURA

Nie czekam na żadnych kawalerów.

AMANDA idąc do kuchni, z afektacją

Czasem przychodzą, kiedy się tego najmniej spodziewamy! Ha, pamiętam pewne niedzielne popołudnie w Blue Mountain... Wchodzi do kuchni.

TOM

Znamy! Znamy!

LAURA

Tak. Ale niech opowie.

TOM

Jeszcze raz?

LAURA

Skoro tak lubi. Amanda wraca z deserem w wazie.

AMANDA

Pewnego niedzielnego popołudnia w Blue Mountain... do twojej matki przyszło z wizytą siedemnastu panów! Ba, były ta­kie dni, że krzeseł nie wystarczało, aby ich wszystkich posadzić. Musieliśmy posyłać czarnuchę do parafialnego domu po składane krzesełka.

TOM wciąż przy zasłonie

Jak mama bawiła tych panów?

AMANDA

Znałam sztukę salonowej konwersacji!

TOM

Mówić to ty na pewno umiałaś.

AMANDA

Panny w owych czasach umiały się wysłowić, o to się nie martw.

TOM

Taak?

Obraz: A m a n d a jako młoda dziewczyna wita na ganku panów, którzy przyszli z wizytą.

AMANDA

Umiały zabawiać gości. Nie wystarczało mieć ładną buzię i zgrabną figurę — pod tym względem też nie miałam się na co uskarżać. Panna musiała mieć lekki dowcip i umieć się odciąć.

TOM

A o czym się mówiło?

AMANDA

O ważnych aktualnych wydarzeniach w świecie! Żadnych po­spolitych, banalnych czy wulgarnych tematów.

Zwraca się do Toma, jakby siedział przy stole. Krzesło jest puste, Tom stoi przy zasłonie i gra tę scenę, jakby trzymał w ręce książkę.

Moi goście byli dżentelmenami — wszyscy! Wśród panów składających mi wizyty byli najwybitniejsi młodzi plantatorzy z delty Mississippi... plantatorzy i ich synowie! Tom daje znak, żeby zagrała muzyka i żeby reflektor skierowa­no na Amandę. Amanda wznosi oczy, twarz jej plonie, głos nabiera barwy i melancholii. Napis na ekranie: ,,Ou sont le neiges?"

Był wśród nich młody Champ Laughlin, który potem został wiceprezesem Banku Plantatorów z delty.

Był Hadley Stevenson, który utonął w Jeziorze Księżycowym i zostawił wdowie sto pięćdziesiąt tysięcy dolarów w obligacjach państwowych.

Byli bracia Cutrere, Wesley i Bates. Bates należał do mojej przybocznej gwardii pięknych chłopców. Pokłócił się z tym wariatem, młodym Wainwoghtem.

Kłótnia skończyła się strzelaniną na parkiecie kasyna nad Księżycowym Jeziorem. Bates miał przestrzelony żołądek. Umarł w karetce pogotowia, w drodze do Memphis. Wdowie po nim niczego nie brakowało —weszła w posiadanie ośmiu czy dziesięciu tysięcy akrów, no, proszę. Wyszła za niego na złość innemu.... a on też nigdy jej nie kochał... tej nocy, co umarł, miał moją fotografię przy sobie. I był chłopiec, na któ­rego wszystkie panny z całej delty zagięły paluszek! Piękny, wspaniały młody Fitzhugh z Greene!

TOM

I co zostawił wdowie?

AMANDA

W ogóle się nie ożenił! Boże kochany, mówisz tak, jakby wszyscy moi wielbiciele wyciągnęli nogi!

TOM

Bo nareszcie jeden utrzymał się przy życiu.

AMANDA

Ten chłopak wyjechał na Północ i zrobił majątek — stał się znany jako Wilk z Wall Street! Przypominał legendarnego Midasa — czego się tknął, zamieniało się w złoto! A ja mogłam być panią Duncanową Fitzhugh, wyobraź sobie! Ale wolałam twojego ojca!

LAURA wstając

Pozwól, mamo, że posprzątam ze stołu.

AMANDA

Nie, moje złotko, pójdziesz do salonu i będziesz się uczyła pisać na maszynie. Albo trochę poćwiczysz stenografię. Bądź świeża i ładna! Lada chwila mogą przyjść panowie z wizytą, (dziewczęcym krokiem wybiega z kuchni) Jak myślisz, ilu bę­dziemy podejmować dzisiaj po południu?

Tom rzuca gazetę i zrywa się z jękiem.

LAURA została sama w jadalni

Nie wierzę, żeby w ogóle ktoś przyszedł, mamo.

AMANDA wraca, tonem trzpiotki

Co? Nikt nie przyjdzie — ani jeden? Ty chyba żartujesz! Śmieje się. Laura nerwowo jej wtóruje, po czym wymyka się przez uchyloną zasłonę i delikatnie zasuwa ją za sobą. Ostre światło pada na jej twarz na tle wyblakłej zasłony. Przyciszona muzyka: ,,Szklana menażeria".

Ani jednego gościa? To niemożliwe! Albo rzeka wylała, albo szaleje huragan!

LAURA

Ani powódź, ani huragan, mamo. Po prostu nie mam takiego powodzenia, jakie ty miałaś w Blue Mountain...

Tom znowu jęknął. Laura popatrzyła na niego z bladym uśmiechem, jakby go chciała przeprosić. Głos jej lekko zadrżał.

Matka się boi, że zostanę starą panną.

Muzyka: ,,Szklana menażeria". Światła wygasają.

SCENA DRUGA

,,Lauro, czy nigdy nie podobał ci się żaden chłopiec?" Na ciem­nej scenie oświetlony ekran. Na ekranie niebieskie róże. Z wol­na staje się widoczna postać Laury, ekran ciemnieje. Muzyka cichnie. Laura siedzi na pięknym krzesełku koloru kości sło­niowej przy stoliku o nogach w kształcie łap. Jest w fioletowej sukience z materiału na kimono — włosy za­czesała do góry i przewiązała wstążką. Myje i czyści swoją kolekcję szklanych figurek. Amanda ukazuje się na schodach przeciwpożarowych. Słysząc jej kroki, Laura szybko odstawia wazę z figurkami, siada sztywno przed maszyną do pisania i wpatruje się jak urze­czona w tablicę z alfabetem maszynowym.

Coś niedobrego przydarzyło się Amandzie. Widać to po jej twarzy, kiedy idzie po schodach — minę ma ponura, przygnębio­ną i trochę śmieszną.

Jest w płaszczu z lichej imitacji aksamitu z kołnierzem niby futrzanym. Jej kapelusz, sprzed pięciu lub sześciu lat, przedstawia okaz owych strasznych kloszów, jakie panie nosiły pod koniec lat dwudziestych. W ręce ściska olbrzymią płaską czarną toreb­kę z lakierowanej skóry z niklowym zatrzaskiem i monogra­mem. Tak wygląda jej pełny ekwipunek, w którym bywa na ze­braniach Cór Amerykańskiej Rewolucji. Przed wejściem zagląda przez drzwi.

Ściąga usta, szeroko otwiera oczy, wznosi je w górę, potrząsa głową, po czym wolno wchodzi do pokoju, zamknąwszy za sobą drzwi. Widząc minę matki, Laura nerwowo dotyka ust.

LAURA

Dobry wieczór, mamo, właśnie...

Nerwowym gestem pokazuje tablicę na ścianie. Amanda opie­ra się o drzwi i wpatruje się w Laurę z miną męczennicy.

AMANDA

Oszustwo! Oszustwo!

Wolno zdejmuje kapelusz i ściąga rękawiczki, z wciąż tą samą miną udręczonej niewinności. Upuszcza kapelusz i rękawiczki na podłogę — jest to aktorska gierka.

LAURA niepewnie

Jak się udało zebranie Cór Rewolucji?

Amanda powoli otwiera torebkę, wyjmuje z niej wykwintną białą chusteczkę, leciutko strząsa i delikatnie dotyka nią ust i nozdrzy.

Mamo, czy byłaś na zebraniu Cór Rewolucji?

AMANDA omdlewającym, ledwie słyszalnym głosem

Nie... Nie. (Głośno) Nie miałam siły... iść na zebranie. A praw­dę mówiąc, nie miałam odwagi! Chciałam się zapaść pod ziemię!

Wolnym krokiem podchodzi do ściany i zdejmuje z niej abeca­dło maszynowe. Przez krótką chwilę trzyma je przed sobą, wpa­truje się w nie ze słodyczą i troską, po czym zagryza wargi i drze je na pół.

LAURA cichutko

Czemuś to zrobiła, mamo?

Amanda, tak samo jak przedtem, drze tablicę do nauki pisa­nia na maszynie.

Dlaczego jesteś...

AMANDA

Dlaczego? Dlaczego? Ile ty masz lat?

LAURA

Dobrze wiesz sama.

AMANDA

Myślałam, że jesteś dorosłą osobą. Widocznie byłam w błędzie. Wolno idzie do kanapy, opada na nią, wpatruje się w Laurę.

LAURA

Mamo, proszę, nie patrz tak na mnie. Amanda zamyka oczy i opuszcza głowę. Dłuższa pauza.

AMANDA

I co teraz zrobimy, co się z nami stanie, jaka czeka nas przy­szłość?

Dłuższa pauza.

LAURA

Czy coś się stało, mamo?

Amanda wzdycha głęboko, wyjmuje chusteczkę i znów muska nią usta i nos.

Mamo, stało się coś?

AMANDA

Zaraz wrócę do siebie, po prostu oszołomiło mnie (pauza)... życie.

LAURA

Proszę mi powiedzieć, co się stało.

AMANDA

Jak wiesz, miałam dziś po południu objąć swoje funkcje w na­szym oddziale Cór Rewolucji.

Obraz: Szeregi maszyn do pisania.

Ale po drodze wstąpiłam do szkoły handlowej Rubicama, aby powiedzieć twoim nauczycielkom, że jesteś przeziębiona, i za­pytać, jakie robisz postępy w nauce.

LAURA
Och...

AMANDA

Poszłam do instruktorki pisania na maszynie, przedstawiłam się, powiedziałam, że jestem twoją matką. Pierwszy raz o to­bie słyszała. „Wingfield? — powiedziała. — Nie mamy w szkole takiej uczennicy!" Zapewniłam ją, że tak, że uczęszczasz do szkoły od początku stycznia! „A może — mówi instruktorka — pyta się pani o tę strasznie nieśmiałą dziewczynę, która po paru dniach zrezygnowała z nauki?" „Nie — odpowiadam — moja córka, Laura, od sześciu tygodni chodzi dzień w dzień do szkoły!"

„Pozwoli pani" — mówi i bierze dziennik klasowy, gdzie two­je imię i nazwisko były wyraźnie wypisane i każdy dzień two­jej obecności odnotowany aż do chwili, gdy uznali, żeś zrezyg­nowała ze szkoły.

Ja się jednak uparłam: „Nie — mówię — to na pewno niepo­rozumienie! Jakiś błąd musiał się zakraść do akt szkolnych!" Ona na to: „Nie —- teraz doskonale ją sobie przypominam. Ręce tak jej się trzęsły, że nie mogła trafić we właściwą literę na maszynie. Kiedy po raz pierwszy miała pisać na czas, zu­pełnie się załamała... rozbolał ją żołądek i trzeba było prawie zanieść ją do toalety. Od tego dnia więcej się nie pokazała. Telefonowaliśmy do domu, ale nikt się nie zgłaszał..." To było pewnie wtedy, jak pracowałam w firmie „Famous i Barr" i de­monstrowałam te... Och! Zrobiło mi się tak słabo, że ledwie trzymałam się na nogach. Musiałam usiąść, przynieśli mi szklan­kę wody! Pięćdziesiąt dolarów opłaty za kurs, nasze plany... moje nadzieje na twoją przyszłość, ambicje... wszystko się rozle­ciało po prostu jak domek z kart. Laura głęboko wzdycha i niezgrabnie wstaje; idzie do gramo­fonu i nakręca go. Co ty robisz?!

LAURA
Och! Wyjmuje rączkę gramofonu, wraca na swoje miejsce.

AMANDA

A więc wychodziłaś z domu udając, że idziesz do szkoły. I gdzie się podziewałaś?

LAURA
Po prostu spacerowałam.

AMANDA

To nieprawda.

LAURA

Prawda. Spacerowałam.

AMANDA

Spacerowałaś? Spacerowałaś? W zimie? Koniecznie chciałaś dostać zapalenia płuc w tym lekkim paletku? Lauro, gdzieś ty chodziła?

LAURA

A wszędzie — przeważnie do parku.

AMANDA

Nawet jak już byłaś przeziębiona?

LAURA

Z dwojga złego to było lepsze, mamo.

Obraz: zima w parku.

Nie mogłam wrócić do szkoły. Zwy... zwymiotowałam... na po­dłogę!

AMANDA

Chcesz mi wmówić, że dzień w dzień od wpół do ósmej rano do piątej po południu kręciłaś się w parku tylko po to, żebym myślała, że nadal chodzisz do szkoły?

LAURA

Nie było mi tak źle. Wchodziłam czasem, żeby się ogrzać.

AMANDA

Gdzieś wchodziła?

LAURA

Do muzeum i do pawilonu z ptakami w ogrodzę zoologicznym. Pingwiny odwiedzałam codziennie! Czasem nie jadłam obiadu i szłam do kina. Ostatnio całe popołudnia spędzałam w oran­żerii, wielkim szklanym domu, gdzie hodują kwiaty pod­zwrotnikowe.

AMANDA

I wszystko to robiłaś tylko po to, żeby mnie oszukać — oszu­kać matkę? Laura spuszcza wzrok. Dlaczego?

LAURA

Mamo, ty, kiedy coś cię zmartwi, od razu masz tak strasznie boleściwą minę jak Matka Boska na obrazie w muzeum!

AMANDA
Cicho!

LAURA

Nie zniosłabym tego. Pauza. Cichutki głos skrzypiec. Napis: ,,Na łaskawym chlebie."

AMANDA rozpaczliwie manipuluje torebką

I co będziemy robiły do końca życia? Siedziały w domu i wy­glądały przez okno? Bawiły się szklaną menażerią, moja dro­ga? Będzie się wiecznie grało te zdarte płyty gramofonowe, które twój ojciec zostawił nam jako bolesną pamiątkę po sobie? W biurze pracować nie będziemy — zrezygnowaliśmy, bo się nam od tego robi niedobrze! (śmieje się s/ę, znużona tym wszyst­kim) Nie zostało nam nic prócz łaskawego chleba. Wiem aż nadto dobrze, co się dzieje z niezamężnymi kobietami, które nie potrafią stanąć na własnych nogach. Widziałam takie ża­łosne historie na Południu — ledwie tolerowane stare pan­ny, zdane na łaskę męża siostry lub żony brata! Gnieżdżą się w jakichś klitkach, jedni krewni wpychają je drugim — małe istoty podobne do ptaków bez gniazd... na łaskawym chlebie przez całe życie! Czy taką przyszłość chcemy sobie zgotować? Przysięgam, że nie widzę innego wyjścia! Nie nazbyt to zachęcające, prawda? Naturalnie, niektóre panny wy­chodzą za mąż. Laura nerwowo splata ręce. Czy nigdy nie podobał ci się żaden chłopiec?

LAURA

Tak. Jeden mi się podobał. (wstaje) Właśnie niedawno zna­lazłam jego fotografię.

AMANDA z nutą zaciekawienia
Dał ci swoje zdjęcie?

LAURA

Nie, jest w roczniku szkolnym.

AMANDA rozczarowana
Aa... kolega z liceum.

Obraz na ekranie: Jim, bohater licealny, ze srebrnym pucha­rem w ręku.

LAURA

Tak. Jim mu było na imię. (wyjmuje z półki pod stołem gruby tom rocznika szkolnego) Tu jest — w „Piratach z Penzance".

AMANDA z roztargnieniem
W czym?

LAURA

Operetce Gilberta i Sullivana, którą wystawiła najstarsza klasa. Miał cudowny głos, a w poniedziałki, środy i piątki sie­dzieliśmy naprzeciw siebie na lekcjach w auli. To jest on, ze srebrnym pucharem, który zdobył w klubie dyskusyjnym. Wi­dzisz, jak się śmieje?

AMANDA myśli o czym innym

Pewnie był skory do śmiechu.

LAURA

Nazywał mnie Niebieskie Róże. Obraz: Niebieskie róże.

AMANDA

Dlaczego tak dziwnie?

LAURA

Kiedy po zapaleniu płuc wróciłam do szkoły, zapytał, co się ze mną działo. Odpowiedziałam, że po prostu dłużej chorowa­łam. A on zrozumiał, że róże hodowałam, i spytał się, czy lubię niebieskie róże. I od tego czasu stale mnie tak nazywał. Jak tylko mnie zobaczył, wołał: „Serwus, Niebieskie Róże!" Nie podobała mi się dziewczyna, z którą chodził, Emilia Meisenbach. Z całej szkoły najlepiej się ubierała. Ale zawsze mi się zdawało, że jest trochę nieszczera... W kronice towarzyskiej naszego rocznika jest wzmianka... że się zaręczyli. To znaczy — sześć lat temu! Pewnie dawno się pobrali.

AMANDA

Panny, którym nie odpowiada kariera zawodowa, prędzej czy później wychodzą za mąż za jakiegoś miłego człowieka, (wstaje nieco ożywiona) I ty też wyjdziesz za mąż, moje złotko! Laura śmieje się niepewnie. Szybko sięga po szklaną figurkę.

LAURA

Ależ, mamo...

AMANDA

Co?

Podchodzi do fotografii na ścianie.

LAURA wylękniona, tłumaczy się

Jestem... kaleką!

Obraz: Pusty ekran.

AMANDA

Nie mów głupstw! Lauro, mówiłam ci, żebyś nigdy, ale to nig­dy, nie używała tego słowa. Nie jesteś kaleką, po prostu masz mały defekt — zresztą ledwie widoczny! Kto ma takie nieznacz­ne braki, len stara się wyrównać je czym innym... wdziękiem... żywym usposobieniem... urokiem osobistym! Nic więcej ci nie trzeba! (znów zwraca się w stronę fotografii) Jednego twojemu ojcu nigdy nie brakowało — osobistego uroku! Tom daje znak skrzypcom za kulisami. Skrzypce grają, światła na scenie gasną.

SCENA TRZECIA

Napis na ekranie: ,,Po klęsce..."

TOM mówi z podestu schodów przeciwpożarowych

Kiedy ze szkoły handlowej nic nie wyszło, pomysł, żeby spro­wadzić kogoś do domu dla Laury, zaczął odgrywać coraz większą rolę w rozmyślaniach matki. Przerodziło się to w ob­sesję. Jak majaki podświadomości, widmo pana przychodzące­go z wizytą straszyło w naszym ciasnym mieszkaniu...

Obraz: Młody człowiek stoi u drzwi z kwiatami w ręku,

Nie było prawie wieczoru, żeby matka nie zrobiła aluzji do tego obrazu, berła w ręku królewicza z bajki, jej wielkiej na­dziei...

Jeżeli nawet nie wspomniano o tym obrazie, to czuło się jego obecność w zamyślonym spojrzeniu matki i w lękliwym, peł­nym skruchy zachowaniu siostry — wisiał nad naszymi głowa­mi jak wyrok wydany na całą trójkę! Matka umiała nie tylko mówić, ale i działać. Podjęła konsekwentne kroki w obranym kierunku.

Pod koniec zimy i wczesną wiosną — zdając sobie sprawę, że trzeba dodatkowych funduszów, jeżeli gniazdko ma być usłane, jak należy, a ptaszek przystrojony w piórka — prze­prowadziła kampanię telefoniczną na rzecz „Poradnika Pani Domu". Był to jeden z tych miesięczników, które zamieszczają w odcinku sublimowane utwory pań parających się piórem. Ideałem owych pań są drobne piersiątka, wąskie wcięte talie, bujne, aksamitne uda, oczy jak dym jesienny, palce, które koją i pieszczą niby upojne dźwięki muzyki, i ciała — potężne jak rzeźba etruska.

Obraz na ekranie: Okładka wytwornego magazynu.

Amanda wchodzi z telefonem na długim sznurze. Oświetla ją reflektor na ciemnej scenie.

AMANDA

Ida Scott? Mówi Amanda Wingfield! Bardzo nam pani brako­wało w zeszły poniedziałek na zebraniu Cór Rewolucji! Po­wiedziałam sobie: pewnie znów cierpi na te zatoki! Jak tam pani zatoki?

Coś okropnego! Boże miłosierny!... Jest pani męczennicą, tak, tak, męczennicą chrześcijańską!...

Mm, właśnie w tej chwili przypadkiem zauważyłam, że wygasa pani prenumerata „Poradnika"! Tak, moja miła, wygasa od następnego numeru... w którym właśnie tak obiecująco rozpocznie się nowo, cudowna powieść Bessie Mae Hopper. Nie, moja miła, tego nie może pani przepuścić! Pamięta pani, jak „Przeminęło z wiatrem" zawojowało wszystkich? Po prostu nie można było nigdzie się pokazać, jeżeli nie przeczytało się tej książki. O niczym innym nie mówiono, tylko o Scarlett O'Hara. Otóż, tę nową powieść krytycy już porównują z „Prze­minęło z wiatrem". To jest „Przeminęło z wiatrem" naszego powojennego pokolenia!... Co?... Pali się?... Och, moja miła, proszę nie dać się jej przypalić, niech pani zajrzy do pieca, a ja poczekam przy telefonie! O Boże!... chyba odłożyła słu­chawkę!

Światła gasną.

Napis na ekranie: ,,Myślisz, że ja się kocham w europejskich szewcach?"

Zanim scena zostanie oświetlona, słychać podniecone głosy Toma i Amandy. Kłócą się za zasłoną, przed którą stoi Laura z zaciśniętymi rękami i przerażoną miną. Przez całą tę scenę na jej postać pada jasny snop światła.

TOM

Więc co ja, u Boga Ojca...

AMANDA przenikliwym głosem

Proszę się tak...

TOM

...mam zrobić?

AMANDA

...nie wyrażać!! to przy...

TOM

Iii!

AMANDA

...matce! Czyś ty zmysły postradał?

TOM

Tak, to prawda, doprowadziłaś mnie do szału!

AMANDA

Co się z tobą dzieje, ty... wielki... idioto!

TOM

Słuchaj!... Ja nie mam jednej, jedynej rzeczy tutaj...

AMANDA

Ciszej!

TOM

...którą bym mógł nazwać moją własną! Wszystko jest...

AMANDA

Przestań krzyczeć!

TOM

Wczoraj skonfiskowałaś mi książki. Miałaś czelność...

AMANDA

Odniosłam tę okropną powieść z powrotem do biblioteki... tak jest! Tę ohydną książkę tego pomyleńca Lawrence'a. T o m śmieje się na cale gardło.

Nie mogę nic poradzić na to, że degeneraci piszą książki i że są tacy, co im się jeszcze dają nabierać... Tom śmieje się jeszcze głośniej.

Ale nie pozwolę, żeby takie brudy przynoszo­no do mojego domu! Nie, nie, nie, nie, nie!

TOM

Dom, dom! Kto płaci czynsz, kto pracuje jak koń, żeby...

AMANDA piskliwie

Jak ty śmiesz…

TOM

Nie, mnie się nie wolno słowem odezwać! Ja mam tylko...

AMANDA

Pozwól sobie powiedzieć...

TOM

Ani mi się śni słuchać!

Rozsunął gwałtownie zasłony. Drugi pokój wypełnia jaskrawo-czerwone światło. Amanda ma włosy w metalowych „lokówkach". Jest w bar­dzo zniszczonym płaszczu kąpielowym, o wiele za obszernym na jej szczupłą figurę — to pamiątka po niewiernym panu Wingfieldzie. Na stole z opuszczoną częścią blatu stoi otwarta maszyna i leży rozrzucony stos manuskryptów. Awantura zapewne wybuchła, gdy Amanda zakłóciła twórczą pracą syna. Na podłodze leży przewrócone krzesło. Ostre, czerwone światło rzuca na sufit cienie gestykulujących postaci.

AMANDA

Będziesz słuchał, ty...

TOM

Nie, nie będę, wychodzę!

AMANDA

Wróć tutaj!...

TOM

Nie ma mnie w domu! Bo...

AMANDA

W tej chwili wróć! Jeszcze nie skończyłam!

TOM

Och, idź do...

LAURA rozpaczliwie

Tom!

AMANDA

Wysłuchasz do końca i dosyć tej impertynencji! Moja cierpli­wość też ma swoje granice!

Tom wraca do niej.

TOM

A ja to się nie liczę? Czy matce się zdaje, że moja cierpliwość nie może się skończyć? Wiem, wiem. Dla ciebie nie ma zna­czenia, co ja robię i co bym chciał robić — nie widzisz różnicy między jednym i drugim! Nie przyszło ci do głowy...

AMANDA

Przyszło mi do głowy, że robisz rzeczy, których sam się wsty­dzisz. I to jest powód takiego zachowania. Nie wierzę, że co wieczór chodzisz do kina. Nikt dzień po dniu nie chodzi do kina. Żaden człowiek przy zdrowych zmysłach nie chodzi tak często do kina. Nikt nie chodzi do kina o północy, a seanse nie kończą się o drugiej nad ranem. Wracasz do domu chwiej­nym krokiem. I mruczysz do siebie jak pomyleniec! Prześpisz się trzy godziny i potem idziesz do pracy. Och, mogę sobie wyobrazić, jak ta praca wygląda. Kręcisz się jak głupi tuman, bo jesteś do niczego.

TOM wściekły

Tak, jestem do niczego!

AMANDA

Jakim prawem narażasz się na utratę posady? Jak śmiesz igrać z naszym losem? Jak ci się zdaje, co będzie z nami, jeżeli ciebie...

TOM

Słuchaj! Czy tobie się zdaje, że dla mnie praca w magazynie butów to rozkosz? (wściekły, pochyla się nad jej drobną po­stacią) Myślisz, że ja się kocham w europejskich szewcach? Że mam zamiar spędzić pięćdziesiąt pięć lat w tych patentowo izolowanych komórkach z... jarzeniowym oświetleniem! Wiesz co? Wolałbym, żeby mi ktoś łomem żelaznym rozwalił głowę — byłoby to lepsze niż co rano tam chodzić! A jednak chodzę! Ilekroć wchodzisz rano i drzesz się jak nieboskie stworzenie: „Wstań, moje słoneczko!", myślę sobie: „Jacy szczęśliwi są nieboszczycy!" Ale wstaję. Za sześćdziesiąt pięć dolarów na miesiąc rezygnuję z wszystkich moich marzeń i zamiarów na przyszłość! A ty mówisz, że myślę o sobie... tylko o sobie. Słuchaj, gdybym rzeczywiście myślał tylko o sobie, byłbym już tam, gdzie on! (pokazuje na fotografię ojca) Tam, dokąd sięga światowa sieć komunikacyjna! Chce przejść koło niej. Amanda chwyta go za rękę. Zostaw mnie, mamo!

AMANDA

Gdzie idziesz?

TOM

Do kina!

AMANDA

Nie wierzę, kłamiesz!

TOM doskoczył do niej, pochyla się groźnie nad jej drobną po­stacią

Idę do palarni opium! Tak, do palarni opium, do zakazanych spelunek, melin kryminalistów, mamo. Przystałem do bandy gangsterów, jestem najemnym mordercą, noszę automat w pud­le na skrzypce! Mam pod sobą całą siatkę burdeli. Nazywa­ją mnie Kuba Rozpruwacz, Wingfield Czarna Ręka. Prowadzę podwójne życie — za dnia skromny, uczciwy magazynier, a w nocy król podziemia, król cała gębą, mamo. Bywam w szulerniach, przegrywam w ruletkę zawrotne sumy! Na jednym oku noszę czarną opaskę, przyprawiam sobie wąsy, czasem zieloną brodę. Wtedy nazywają mnie El Diablo! Och, mógłbym ci opowiedzieć takie kawałki, że sen by ci z powiek spędziły. Moi wrogowie pewnej nocy wysadzą ten dom w po­wietrze, pod samo niebo! Będę szczęśliwy, nawet bardzo szczę­śliwy, i ty też! Ty wyjedziesz na miotle i polecisz nad Blue Mountain, a za tobą twoich siedemnastu wytwornych kawa­lerów! Ty wstrętna... Stara paplo... ty wiedźmo...

Wykonuje serię gwałtownych, niezgrabnych ruchów — chwyta płaszcz, doskakuje do drzwi, gwałtownie je otwiera. Obie ko­biety patrzą na niego ze zgrozą. Tom szarpie się z płaszczem, ręka utknęła mu w rękawie. Ciężki płaszcz na chwilę go unieru­chomił. Z jękiem rozpaczy zrywa płaszcz z siebie, rozdziera go na plecach i rzuca w kąt. Płaszcz spada na półkę ze szklaną ko­lekcją Laury, słychać brzęk tłukącego się szkła. Laura krzyknęła, jakby sama została zraniona. Muzyka i napis: „Szklana menażeria."

LAURA przenikliwie

Moja szklana... menażeria...

Zakrywa twarz i odwraca się.

Amandę tak oszołomiła „wstrętna wiedźma”, że nawet nic zauważyła, co się stało. Teraz odzyskuje mowę.

AMANDA ze zgrozą

Nie odezwę się do ciebie... póki nie przeprosisz!

Przechodzi do drugiego pokoju, zasuwa za sobą zasłonę. Tom został sam z siostrą. Laura, z odwróconą twarzą, zupełnie zła­mana, uczepiła się kominka. Tom przez chwilę patrzy na nią z głupią miną. Potem podchodzi do półki. Niezgrabnie klęka i zbiera z podłogi szkło, zerkając w stronę Laury, jakby chciał coś powiedzieć, ale mu mowę odebrało. Muzyka, ,,Szklana menażeria", delikatnie włącza się do tej sce­ny. Światła wygasają.

SCENA CZWARTA

W mieszkaniu jest ciemno. Zaułek słabo oświetlony. Gdy kurtyna idzie w górę, słychać głęboki bas kościelnego dzwonu wybijającego godzinę piątą.

Tom zjawia się w głębi zaułka. Za każdym uderzeniem dzwonu Tom potrąca małą kołatką albo czymś w tym rodzaju, co może oznaczać skurcz serca ludzkiego, które jest czymś bardzo ma­łym w porównaniu z niewzruszoną potęgą i dostojeństwem Wszechmogącego. Grzechotka i niepewny chód Toma świadczą wyraźnie, że pił.

Kiedy Tom wchodzi po paru stopniach schodów przeciwpoża­rowych wiodących na podest, w mieszkaniu zapala się światło. Pokazuje się Laura w nocnej koszuli, patrzy na puste łóżko Toma w pierwszym pokoju.

Tom szuka po kieszeniach klucza, w trakcie czego wyjmuje mnóstwo przeróżnych rzeczy, między innymi sypie jak śniegiem odcinkami biletów do kina, wyciąga też z kieszeni pustą bu­telkę. Wreszcie znalazł klucz. Już miał otworzyć drzwi, ale w ostatniej chwili klucz wypadł mu z ręki. Zapala zapałkę, przy­kucnął pod drzwiami.

TOM z goryczą

Jedna szpara... i akurat musiał w nią wpaść! Laura otwiera drzwi.

LAURA

Tom! Co ty robisz?

TOM

Szukam klucza.

LAURA

Gdzieś był tyle czasu?

TOM

Byłem w kinie.

LAURA

W kinie do rana?

TOM

Bardzo był długi program. Film z Gretą Garbo, Mickey Mouse, potem film krajoznawczy, kronika filmowa i zapowiedź na­stępnego programu. I jeszcze solo na organach, i zbiórka na mleko dla sierot — to równocześnie, co się zresztą skończyło okropną bójką między jakąś grubą damą i bileterką.

LAURA niewinnie

Musiałeś siedzieć do końca?

TOM

Oczywiście! A, byłbym zapomniał! Były jeszcze występy, i to jakie, na scenie! Z magikiem Malvolio na czele zespołu. Po­kazywał znakomite sztuczki, mnóstwo; na przykład przelewał wodę z jednego dzbanka do drugiego, a potem do trzeciego. Za pierwszym razem woda zmieniła się w wino, potem w pi­wo, a potem w whisky. Wiem, że na końcu była whisky, bo poprosił, żeby ktoś z publiczności mu pomagał, więc wszed­łem na scenę — na obu przedstawieniach! Była to amerykań­ska whisky, prawdziwy bourbon. Facet miał szeroki gest, da­wał prezenty na pamiątkę. (wyciąga z kieszeni jaskrawy szal we wszystkich kolorach tęczy) Dał mi to. Jego własny szal magiczny. Możesz go sobie wziąć. Pomachasz nim nad klatką z kanarkami i już masz akwarium pełne złotych rybek. Pomachasz nad akwarium — i wyfruną z niego kanarki... Ale najlepszą sztukę zrobił z trumną. Położył się w trumnie, myś­my ją zabili gwoździami, a on się wydostał nie wyjmując ani jednego gwoździa, (wszedł do środka) Taka sztuczka bar­dzo by mi się przydała — wydostałbym się z klatki!

Wali się na łóżko, zdejmuje buty.

LAURA

Cii-cho!

TOM

Dlaczego cii-cho?

LAURA

Obudzisz matkę.

TOM

Ojejej! Oddam jej za: „Wstań, moje słoneczko." (kładzie się postękując) Laura, wiesz sama, że nie trzeba wiele dowcipu, żeby się znaleźć w trumnie zabitej gwoździami. Ale kto, u Boga Ojca, wydostał się z trumny i nie ruszył przy tym ani jednego gwoździa?

Jakby w odpowiedzi na to pytanie ukazuje się w świetle uśmiechnięta twarz ojca.

Światła gasną. Zaraz potem dzwon kościelny bije szóstą godzi­nę. Wraz z szóstym uderzeniem w pokoju Amandy odzywa się budzik.

Krótko potem Amanda woła: „Wstań, moje słoneczko! Wstań, moje słoneczko!"

AMANDA

Lauro, powiedz swemu bratu, że czas wstawać.

TOM wolno podnosi się

Wstać mogę, ale nie jestem słoneczko.

Na scenie coraz jaśniej.

AMANDA

Lauro, powiedz swojemu bratu, że kawa gotowa.

Laura wślizguje się do drugiego pokoju.

LAURA

Tom!... Dochodzi siódma. Nie denerwuj matki.

Tom wpatruje się w nią z idiotyczną miną. Laura błagalnym tonem.

Tom, odezwij się do mamy. Pogódź się z nią, przeproś, ode­zwij się do niej!

TOM

To ona się do mnie nie odzywa. Ona pierwsza zaniemówiła.

LAURA

Jeżeli ją przeprosisz, znów zacznie mówić.

TOM

Czy to taka tragedia, jak ona nic nie mówi?

LAURA

Proszę cię, proszę!

AMANDA woła z kuchni

Lauro, czy zrobisz to, o co cię prosiłam, czy mam się ubrać i sama wyjść?

LAURA

Idę, już idę, tylko włożę płaszcz.

Nerwowym, konwulsyjnym ruchem wkłada na głowę bezkształt­ny filcowy kapelusz i rzuca Tomowi błagalne spojrzenie. Szybko, niezgrabnie, idzie po płaszcz. Jest to stary płaszcz Amandy, kiepsko przerobiony, z rękawami za krótkimi na Laurę.

Masło i co jeszcze?

AMANDA wchodzi do jadalni

Tylko masło. Powiedz, żeby zapisali na rachunek.

LAURA

Mamo, zawsze robią takie kwaśne miny, jak im to mówię.

AMANDA

Od miny można wylecieć w powietrze, ale od min, jakie robi pan Garfinkel, nic nam nie będzie. Powiedz swemu bratu, że kawa mu stygnie.

LAURA w drzwiach

Tom, zrób, o co cię prosiłam, bardzo cię proszę!

Tom z ponurą miną odwraca głowę.

AMANDA

Lauro, albo pójdziesz zaraz, albo możesz w ogóle nie cho­dzić.

LAURA wybiegając

Idę... idę!

W sekundę później krzyknęła.

Tom zerwał się, biegnie do drzwi. Amanda przestraszona, wybiega do salonu. Tom otwiera drzwi.

TOM

Laura?

LAURA

Nic mi się nie stało. Pośliznęłam się, ale to nic.

AMANDA wygląda na schody

Niech tylko złamie ktoś nogę na tych schodach, to będzie się skarżyło właściciela domu i z torbami się go puści!

Zamyka drzwi. Przypomina sobie, że z Tomem nie rozmawia, wraca do jadalni.

Kiedy Tom z obojętną miną przychodzi wypić kawę, Amanda odwraca się do niego plecami. Stoi sztywno wyprostowana patrząc przez okno na ponury, szary zaułek. Na jej zniszczoną, a zarazem dziecinną twarz pada przez okno ostre, okrutne świat­ło — satyryczne, jak na sztychach Daumiera. Muzyka: ,,Ave Maria."

Tom nieśmiało, ale z ponurą miną, spojrzał na matkę i ciężko siadł za stołem. Kawa jest za gorąca. Tom chciał łyknąć tro­chę, zakrztusił się, wypluł kawę z powrotem do filiżanki. Amanda usłyszała, ogląda się, ale przypomniała sobie i na­tychmiast odwraca się do okna.

Tom dmucha na kawę i zerka w stronę matki. Amanda chrząka. Tom także. Podnosi się z krzesła, siada z powrotem, drapie się w głowę, znów chrząka. Amanda zakaszlała.

Tom podnosi filiżankę, trzyma ją w obu rękach, dmucha i znad filiżanki długo patrzy na matkę. Polem wolno stawia filiżankę na stole i niezgrabnie, niezdecydowanie wstaje.

TOM ochrypłym głosem

Mamo, prze... przepraszam mamę.

Amanda spazmatycznie wciągnęła oddech. Na jej twarzy po­jawił się groteskowy grymas. Wybucha płaczem jak dziecko.

Przepraszam za to, co powiedziałem, za wszystko, co powie­działem — wstydzę się tego.

AMANDA szlocha

Za moje poświęcenie zostałam wiedźmą i własne dzieci mnie nienawidzą!

TOM

Nie, to nieprawda.

AMANDA

Tak strasznie się martwię, nie śpię po nocach, nerwy tego nie wytrzymują!

TOM ciepło

Ja to rozumiem.

AMANDA

Musiałam przez tyle lat walczyć samotnie. Ale ty jesteś moją jedyną podporą. Nie załamuj się, nie zrób mi zawodu!

TOM ciepło

Staram się, mamo.

AMANDA z uniesieniem

Staraj się, a na pewno ci się powiedzie, (to słowo za­parło jej dech) Przecież ty... masz tyle wrodzonych zdolności! Moje dzieci... są niezwykłe! Czy myślisz, że nie wiem o tym? Taka jestem z was... dumna! I szczęśliwa, i... za tyle rzeczy wam wdzięczna, ale... przyrzeknij mi jedno, synku!

TOM

Co, mamo?

AMANDA

Daj słowo, że nigdy nie będziesz pijakiem!

TOM odwraca się do niej, z szerokim uśmiechem

Na pewno, nigdy nie będę pijakiem, mamo.

AMANDA

Tak strasznie się tego bałam, że się rozpijesz! Zjedz talerz płatków!

TOM

Tylko kawę wypiję, mamo!

AMANDA

A może zjadłbyś płatki na zimno?

TOM

Nie, nie, mamo, tylko wypiję kawę.

AMANDA

Nie możesz o pustym żołądku iść na cały dzień do pracy. Masz jeszcze dziesięć minut — nie łykaj tak łapczywie! Od gorących płynów dostaje się raka żołądka... Dolej sobie śmietanki.

TOM

Nie, dziękuję.

AMANDA

Ostudzisz kawę.

TOM

Nie! Dziękuję, wolę czarną.

AMANDA

Wiem, ale to niedobrze. Trzeba koniecznie nabrać sił. W tych ciężkich czasach musimy trzymać się razem, nikt nam nie pomoże. Właśnie dlatego takie ważne jest, żeby... Tom... wysłałam Laurę umyślnie, bo chciałam z tobą pomówić. Gdybyś ty się do mnie nie odezwał, ja bym zaczęła pierwsza. Siada.

TOM ciepło

O czym to mama chce ze mną pomówić?

AMANDA

O Laurze!

Tom wolno stawia filiżankę na stole. Napis na ekranie: „Laura." Muzyka: ,,Szklana menażeria."

TOM

Aa... o Laurze...

AMANDA dotyka jego rękawa.

Wiesz, jaka jest Laura. Taka cicha — ale cicha woda brzegi rwie! Ona ma oczy otwarte i... głowę pełną myśli.

Tom podnosi na nią wzrok. Parę dni temu wchodzę do pokoju - a Laura płacze.

TOM

Z jakiego powodu?

AMANDA

Przez ciebie.

TOM

Przeze mnie?

AMANDA

Uważa, że nie jesteś szczęśliwy.

TOM

Skąd jej to przyszło do głowy?

AMANDA

A skąd różne inne rzeczy przychodzą jej do głowy? Swoją drogą, ty naprawdę dziwnie się zachowujesz. Nie chcę ci robić wymówek, zrozum to, proszę! Wiem, że praca w maga­zynie wcale nie zaspokaja twych ambicji, że jak wszyscy na tym bożym świecie i ty musiałeś... ponieść ofiary, ale... Tom... Tom... życie nie jest łatwe... wymaga od nas spartań­skiego hartu! Co się dzieje w moim sercu, tego nie potrafię ci opisać. Nigdy ci o tym nie mówiłam, ale ja... kocha­łam twego ojca...

TOM delikatnie

Wiem o tym, mamo.

AMANDA

A ty - widzę, że idziesz w jego ślady! Do późnej nocy nie ma cię w domu... i... wiesz, piłeś wtedy, coś wrócił w tak strasznym stanie! Laura mówiła, że nie cierpisz tego mieszka­nia i dlatego uciekasz z domu na całe noce! Czy to prawda?

TOM

Nie. Powiedziałaś, że nie potrafisz opisać, co się dzieje w twoim sercu. Ze mną jest to samo. Tego, co się dzieje w moim sercu, też nie potrafię opisać! Więc może uszanujmy oboje...

AMANDA

Ale dlaczego... dlaczego... jesteś bez przerwy taki niespokoj­ny? Gdzie ty chodzisz po nocach?

TOM

Doo... kina.

AMANDA

Dlaczego tak często chodzisz do kina?

TOM

Bo... lubię przygody. W pracy nic się ciekawego nie dzieje, więc chodzę do kina.

AMANDA

Ale ty o wiele za dużo chodzisz do kina.

TOM

Bo lubię dużo przygód.

Amanda patrzy na niego ze zdumieniem, czuje się dotknięta. Kiedy ponawia indagację. Tom traci cierpliwość. Amanda znów wpada w zrzędliwy ton. Obraz na ekranie: Statek z czarną piracką flagą pod pełnymi żaglami.

AMANDA

Dla młodych ludzi przygodą jest praca zawodowa.

TOM

Wielu młodych ludzi nie pracuje w magazynie.

AMANDA

Świat jest pełen młodych ludzi, którzy pracują w magazy­nach, biurach i fabrykach.

TOM

I praca zawodowa jest dla nich największą emocją?

AMANDA

Albo jest, albo obywają się bez emocji. Nie każdy ma bzika na punkcie przygody.

TOM

Miłość, polowanie, walka — oto instynkty mężczyzny. Żaden z tych trzech instynktów nie ma pola do popisu w magazy­nie!

AMANDA

Instynkty! Co ty opowiadasz! Ludzie już się wyzwolili z in­stynktów! Pozostawiają je zwierzętom! Dorosłym chrześcija­nom żadne instynkty nie są potrzebne!

TOM

Czegóż więc trzeba dorosłym chrześcijanom?

AMANDA

Wzniosłych celów! Zaspokojenia potrzeb duchowych! Tylko zwierzęta muszą iść za popędem instynktów! A twoje cele są na pewno wyższe! Wyższe niż to, do czego dążą małpy i świnie....

TOM

Chyba nie.

AMANDA

Żartujesz. Zresztą nie o tym chciałam z tobą pomówić.

TOM wstając

Nie mam teraz czasu.

AMANDA sadza go z powrotem

Siadaj.

TOM

Chcesz, żebym się spóźnił do pracy?

AMANDA

Jeszcze pięć minut możesz posiedzieć. Chcę z tobą pomówić o Laurze. Napis: ,,Plany i zabiegi."

TOM

No dobrze! O co chodzi?

AMANDA

Musimy coś z nią zrobić. Jest starsza od ciebie o dwa lata i nic się w jej życiu nie zmienia. Plącze się z kąta w kąt i nic nie robi. Patrzę na to z przerażeniem.

TOM

Moim zdaniem Laura jest, jak to mówią, typem domatorki.

AMANDA

Nie ma takich kobiet, a jeżeli są, tym gorzej dla nich! Domatorka powinna mieć dom, z mężem w środku!

TOM

Co takiego?

AMANDA

Och, widzę już „Mane Tekel Fares" wypisane na ścianie, wi­dzę jak na dłoni! To straszne! Ty coraz bardziej przypominasz mi ojca! Całymi dniami, nie wiedzieć dlaczego, nie było go W domu!... A potem wyjechał! Cześć! A mnie zostawił na lo­dzie. Widziałam list, który dostałeś z Marynarki Handlowej. Wiem, co ci się marzy. Nie jestem ślepa. Proszę cię bardzo. Rób, jak chcesz. Ale przedtem musi się znaleźć ktoś na twoje miejsce.

TOM

O co chodzi?

AMANDA

Chodzi mi o to, że jak tylko Laura znajdzie kogoś, kto się o nią będzie troszczył, jak wyjdzie za mąż, będzie miała własny dom, stanie się niezależna... no, cóż, wtedy wolno ci będzie pojechać, gdzie tylko zechcesz - lądem, morzem, do­kąd cię wiatry poniosą. Ale zanim to nastąpi, musisz opieko­wać się siostrą. O sobie nie mówię, bo jestem stara i nie liczę się! Wstawiam się za twoją siostrą, bo jest młoda i zdana na cudzą pomoc. Zapisałam ją do szkoły handlowej — skończyło się to straszną katastrofą! Była tak przerażona, że się po­chorowała na żołądek. Zaprowadziłam do Związku Młodzie­ży przy kościele — i znowu klapa. Nie odezwała się do niko­go i nikt się nie odezwał do niej. Teraz nic nie robi, tylko się bawi tymi kawałkami szkła i puszcza zdarte płyty. I to ma być życie młodej dziewczyny!

TOM

Cóż ja na to poradzę?

AMANDA

Przestań być egoistą! Myślisz tylko o sobie, o sobie, o so­bie!

Tom zerwał się. Idzie po płaszcz - lichy, zbyt obszerny. Wkła­da czapkę z nausznikami.

Gdzie jest twój szalik? Włóż szalik wełniany!

Tom ze złością wyciąga szalik z szały, zarzuca go na szyję i mocno wiąże.

Tom! Chciałam cię o coś poprosić i nie zdążyłam.

TOM

Teraz za późno....

AMANDA chwyta go za ramię natarczywie, ale mówi nieśmiało
U was, w magazynie, nie ma jakich... młodych ludzi?

TOM

Nie ma!

AMANDA

Na pewno są jacyś...

TOM

Mamo... Gest.

AMANDA

Znajdź jakiegoś porządnego... takiego, co nie pije... i spro­wadź go siostrze!

TOM

Co?

AMANDA

Siostrze! Żeby się poznali! Zawarli znajomość!

TOM idzie do drzwi

O, Booże!

AMANDA

Proszę cię! Tom otwiera drzwi. Amanda błagalnym tonem.

Proszę. Tom schodzi na dół.

Proszę! Zrobisz to?

TOM woła ze schodów

Tak!

Amanda niepewnie zamyka drzwi. Na jej twarzy maluje się niepokój, ale i trochę nadziei.

Obraz na ekranie: okładka wytwornego magazynu. Reflektor na Amandę przy telefonie.

AMANDA

Ella Cartwright? Mówi Amanda Wingfield. Jak się masz, ko­chanie? Co tam z twoimi nerkami? (Pauza) To okropne! (Pauza) Jesteś chrześcijańską męczennica, tak, moje złotko, chrześcijańską męczennicą! Słuchaj, właśnie przypadkowo zauważyłam w moim czerwonym karnecie, że ci wygasła pre­numerata „Poradnika"! Wiem, że nie chciałabyś być pozba­wiona tej wspaniałej powieści, której pierwszy odcinek ukaże się w następnym numerze. Napisała tę powieść Bessie Mae Hopper, jest to pierwsza jej powieść od czasu „Miodowego miesiąca we troje". Czyż nie była to dziwna i ciekawa hi­storia? A ta jest jeszcze piękniejsza, moim zdaniem. Rzecz się dzieje w wyższych sferach. Wytworna socjeta z Long Island!

Światła gasną.

SCENA PIĄTA

Napis na ekranie: „Zapowiedź.” Światła przyćmione, muzyka.

Wczesny zmierzch wiosenny. W mieszkaniu Wingfieldów właś­nie skończono kolację. Amanda i Laura, w jasnych su­kienkach, sprzątają ze stołu. W jadalni jest dosyć ciemno. Obie kobiety wykonują ruchy zbliżone do tańca lub rytuału; ich nie­me postacie są szare, przypominają ćmy.

Tom, bez marynarki, w białej koszuli, wstaje od stołu - chce wyjść na schody.

AMANDA kiedy Tom przechodzi koło niej

Czy mogłabym o coś cię prosić?

TOM

O co?

AMANDA

Uczesz się! Jesteś taki ładny, jak się uczeszesz!

Tom siada niedbale na kanapie z gazetą w ręku. Wielki nagłówek: „Franco Triumphs."

Chciałabym, żebyś pod jednym tylko względem starał się do­równać ojcu.

TOM

Pod jakim?

AMANDA

Przywiązywał dużą wagę do zewnętrznego wyglądu. I nigdy się nie zaniedbywał.

Tom rzuca gazetę na podłogę. Idzie na schody. Dokąd to?

TOM

Wychodzę zapalić.

AMANDA

Za dużo palisz. Paczka dziennie, za piętnaście centów. Ile to będzie na miesiąc? Tom, ile jest trzydzieści razy piętnaś­cie? Przelicz to sobie, a dowiesz się ze zdziwieniem, ile mógł­byś oszczędzić. Wystarczyłoby na wieczorowe kursy księgo­wości w Waszyngtonie! Pomyśl tylko, ile byś na tym zyskał!

Ta myśl Tomowi wcale nie przypadła do serca.

TOM

A ja sobie zapalę. Wychodzi na podest, drzwi zamknęły się za nim z trzaskiem.

AMANDA ostro

Wiem! Stąd się bierze ta cała tragedia... Jest sama, odwraca się i patrzy na fotografię męża. Muzyka taneczna: „Cały świat czeka na słoneczko!"

TOM do publiczności

Po drugiej stronie naszej uliczki był dansing —,,Paradise". Na wiosnę wieczorami drzwi i okna dansingu były otwarte i słyszeliśmy muzykę. Czasem gasili tam światło i świeciła tylko duża szklana kula zwisająca z sufitu. Kula wolno się obracała — nasycając szary zmrok delikatnymi kolorami tę­czy. Wtedy orkiestra grała walca lub tango w zwolnionym, zmysłowym rytmie. Pary wychodziły na uliczkę i szukały ukrycia. Widać było, jak się całują za skrzyniami na popiół i telefonicznymi słupami. To była rekompensata za życie, które mijało im jak mnie, bez zmian i bez przygód. A był to rok, który zapowiadał przygody i zmiany. Czekały one na tych wyrostków niemal za rogiem ulicy. Przyczaiły się we mgle nad Berchtesgaden i w fałdach parasola Chamberlaina... W Hiszpanii była Guernica! Ale tutaj była tylko gorąca jaz­zowa muzyka, alkohol, dansingi, bary i kina, i seks, który, jak świecznik w mroku, nasycał świat migotliwymi, zwodniczymi kolorami tęczy... Cały świat czekał na bombardowanie! Amanda odwraca się od fotografii i wychodzi na schody.

AMANDA westchnęła

Tak wygląda licha imitacja ganku przed domem, (rozkłada gazetą na stopniu i siada z pretensjonalnym wdziękiem, jak na huśtawce, na werandzie domu plantatora) Coś się tak za­patrzył?

TOM

Patrzę na księżyc.

AMANDA

Jest księżyc na niebie?

TOM

Wschodzi nad „Delikatesami" Garfinkla.

AMANDA

Ach, tak! Księżyc, mały srebrny pantofelek. Pomyślałeś sobie, czego byś chciał?

TOM

Uhum.

AMANDA

I co to było?

TOM

Nie mogę powiedzieć.

AMANDA

Tajemnica, tak? No to ja też się nie przyznam. Będę tak samo tajemnicza jak ty.

TOM

Założę się, że znam twoje życzenie.

AMANDA

Czy moja głowa jest przezroczysta?

TOM

Ale nie jesteś sfinksem.

AMANDA

To prawda, nie mam tajemnic. Powiem ci, czego sobie życzy­łam. Szczęścia i powodzenia dla moich najdroższych dzieci! Zawsze życzę sobie tego przy księżycu, a także jak nie ma księżyca.

TOM

A ja myślałem, żeś sobie zawinszowała, żeby jakiś pan przy­szedł do nas z wizytą.

AMANDA

Dlaczego to mówisz?

TOM

Może zapomniałaś, żeś mnie prosiła, bym kogoś przyprowa­dził?

AMANDA

Rzeczywiście wspomniałam, że byłby to ładny gest wobec twej siostry, gdybyś przyprowadził do domu jakiegoś miłe­go młodzieńca z magazynu. Zdaje się, żeśmy nawet wracali do tego tematu.

TOM

Owszem, wielokrotnie.

AMANDA

No i co?

TOM

Jednego będziemy mieli.

AMANDA

Co takiego?

TOM

Przyjdzie jeden pan z wizytą.

Na tę zapowiedź muzyka odpowiada tuszem. Amanda wstaje. Obraz na ekranie: Gość z bukietem w ręku.

AMANDA

Chcesz powiedzieć, żeś zaprosił do nas miłego młodego czło­wieka?

TOM

Uhum. Zaprosiłem go na kolację.

AMANDA

Naprawdę?

TOM

Fakt!

AMANDA

I przyjął zaproszenie?

TOM

Właśnie!

AMANDA

Ho, ho, ho! To cudownie!

TOM

Wiedziałem, że się ucieszysz.

AMANDA

I to jest absolutnie pewne?

TOM

Jak najbardziej.

AMANDA

Prędko?

TOM

Bardzo.

AMANDA

Na litość boską, przestań się zgrywać i mów po ludzku!

TOM

Ale co chciałabyś wiedzieć?

AMANDA

Chciałabym wiedzieć, rzecz jasna, kiedy przyjdzie?

TOM

Przyjdzie jutro.

AMANDA

Juuutro?

TOM

No, jutro.

AMANDA

Ależ, Tom!

TOM

Co, mamo?

AMANDA

Nic nie zdążę zrobić!

TOM

A co masz do roboty?

AMANDA

Mnóstwo. Czemuś od razu nie zadzwonił, jak tylko przyjął zaproszenie? Czyż nie rozumiesz, że natychmiast wzięłabym się do roboty?!

TOM

Nie ma czym zawracać sobie głowy.

AMANDA

Och, Tomek, Tomek, to jasne, że będzie urwanie głowy! Chcę, żeby to wyszło ładnie, a nie byle jak! Na odczepnego! Teraz będę musiała dobrze ruszyć głową.

TOM

Nie widzę powodu, żebyś w ogóle ruszała głową.

AMANDA

Ty naprawdę nic nie rozumiesz. Nie możemy przyjąć gościa w chlewie! Całe moje wyprawne srebro trzeba oczyścić, obrusy i serwetki z monogramami wyprać. Okna umyć, założyć świe­że firanki. A co z sukienkami? Coś przecie musimy na siebie włożyć — zgodzisz się z tym?

TOM

Mamo, to jest taki chłopak, że nie trzeba dla niego przewra­cać domu do góry nogami!

AMANDA

Czy ty nie chcesz zrozumieć, że to jest pierwszy młody człowiek, jakiego przedstawiamy twej siostrze? To strasz­ne, potworne, to wstyd i hańba, że nikt jeszcze nie złożył wizyty mojemu biednemu dziecku! Tom, chodź do domu!

Otwiera drzwi.

TOM

Po co?

AMANDA

Musisz mi jeszcze odpowiedzieć na parę pytań.

TOM

Jak mama będzie robiła tyle szumu — odwołam wszystko, po­wiem mu, żeby nie przychodził.

AMANDA

Tego ci nie wolno zrobić. Nie ma większej obrazy niż od­wołanie zaproszenia. Wniosek jest prosty: czeka mnie ciężka harówka! Żadnych cudów nie będzie, ale jakoś się wybrnie z sytuacji. Chodź do domu. Tom postękując idzie za nią. Siadaj.

TOM

Gdzie mam siąść? Czy masz jakieś specjalne życzenia w tej sprawie?

AMANDA

Bogu dziękować, że kupiłam tę nową kanapę! Płacę też raty za lampę stojącą — zaraz każę ją sobie przysłać! Na krzesła nałożymy pokrowce z barwnego perkalu, od razu jaśniej się zrobi w mieszkaniu. Oczywiście, myślałam też o tym, żeby zmienić tapety na ścianach. Jak się nazywa ten młodzieniec?

TOM

O'Connor.

AMANDA

Irlandczyk i katolik. Jutro jest piątek — to przesądza sprawę, trzeba dać rybę! Podamy łososia z tym sosem, co wiesz. Co on robi? Pracuje z tobą w magazynie?

TOM

No pewnie. A skąd bym...

AMANDA

Słuchaj... nie pije przypadkiem?

TOM

Mnie się o to pytasz?

AMANDA

Bo twój ojciec pił!

TOM

Dajże spokój!

AMANDA
To znaczy — pije?

TOM

A bo ja wiem!

AMANDA

Sprawdź to koniecznie! Tego by jeszcze brakowało, żeby chło­piec mej córki pił!

TOM

Czy mama nie jest w gorącej wodzie kąpana? O'Connor jesz­cze się nie pokazał!

AMANDA

Ale jutro się zjawi. I pozna twoją siostrę, a cóż ja o nim wiem? Nic! Już lepiej zostać starą panną niż wyjść za pijanicę!

TOM

O Boże drogi!

AMANDA
Cicho bądź!

TOM schyla się do niej, szepcze

Wielu facetów poznaje różne panny i wcale się z nimi nie żenią!

AMANDA

Och, mów do rzeczy i nie bądź złośliwy!

Znalazła szczotkę do włosów.

TOM

Co to znowu?

AMANDA

Chcę ci przyczesać tego koguta na głowie! Jakie stanowisko zajmuje u was ten młodzian?

TOM z ponurą miną poddaje się szczotce i indagacji

Ten młodzian zajmuje stanowisko urzędnicze w dziale ekspe­dycji, proszę mamy.

AMANDA

Wygląda to na wcale odpowiedzialne stanowisko — ty byś też poszedł w górę, gdybyś tylko więcej dbał o prezencję. Jaką ma pensję? Orientujesz się?

TOM

Powinien mieć jakieś osiemdziesiąt pięć dolarów miesięcznie.

AMANDA

Ha... Nie są to bajońskie zarobki, ale...

TOM

O dwadzieścia dolarów więcej niż moja pensja.

AMANDA

Tak, nawet mi nie mów o tym. Ale dla człowieka, który ma na utrzymaniu rodzinę, osiemdziesiąt pięć dolarów miesięcznie to akurat tyle, żeby jakoś związać koniec z końcem...

TOM

Tak, tylko że O'Connor nie ma rodziny na utrzymaniu.

AMANDA

Ale może mieć, prawda? Kiedyś nadejdzie ta chwila.

TOM

Taak. Plany i zabiegi.

AMANDA

Jesteś jedynym młodym człowiekiem, który nie zdaje sobie sprawy, że przyszłość staje się teraźniejszością, chwila obec­na przeszłością, a przeszłość zamienia się w ustawiczny żal, jeżeli się zawczasu o niej nie pomyślało!

TOM

Głęboko się nad tym zastanowię i zobaczę, co się da zrobić.

AMANDA

Nie traktuj z góry własnej matki! Powiedz mi coś więcej o tym... jakże mu?

TOM

James D. O'Connor. D. to Delaney. James po ojcu, D. — po matce.

AMANDA

Irlandczyk po mieczu i kądzieli! Mój Boże! Irlandczyk i nie pije?

TOM

Chcesz, to zaraz do niego zadzwonię i spytam się, czy jest trunkowy?

AMANDA

Jedynym sposobem dowiedzenia się czegoś konkretnego jest dyskretnie zasięgnąć informacji, gdy przyjdzie na to pora. Kiedy byłam panną w Blue Mountain i nasuwało się podej­rzenie, że młody człowiek pije, panna, której ten kawaler nie był obojętny, jeżeli taka się znalazła, zwracała się do pastora z jego parafii, a raczej czynił to jej ojciec, jeśli żył - tak czy inaczej, przepytywano ostrożnie pastora o charak­ter kandydata na męża. Dzięki tym właśnie dyskretnym sposo­bom można młodą kobietę ustrzec od tragicznej pomyłki.

TOM

To jakim cudem ty popełniłaś taką tragiczną pomyłkę?

AMANDA

Niewinna mina twojego ojca każdego wywiodłaby w pole! Uśmiechnął się tylko - i cały świat był oczarowany! Biada dziewczynie, którą omotał przystojny mężczyzna! Mam nadzieję, że ten O'Connor nie jest zbyt ładny.

TOM

Owszem, nie jest. Twarz ma usianą piegami, a nos jakiś taki mizerny.

AMANDA

Ale chyba nie jest ostatnim brzydalem?

TOM

Ostatni nie jest. Średni brzydal, tak bym powiedział.

AMANDA

Charakter - tego się przede wszystkim wymaga od mężczyz­ny.

TOM

Zawsze to mówiłem.

AMANDA

Nigdy czegoś podobnego nie mówiłeś i podejrzewam, że co innego ci było w głowie.

TOM

Nie bądź taka podejrzliwa.

AMANDA

W każdym razie mam nadzieję, że jest to człowiek, który do czegoś dojdzie w życiu.

TOM

Istotnie, pracuje nad sobą.

AMANDA

Skąd wiesz?

TOM

Chodzi na kursy wieczorowe.

AMANDA rozpromieniona

To świetnie! I co tam robi, co studiuje?

TOM

Radiotechnikę i sztukę wygłaszania przemówień!

AMANDA

To znaczy, że chce się wybić! Młody człowiek uczy się prze­mawiać tylko wtedy, gdy zamierza z czasem zająć kierowni­cze stanowisko. Radiotechnika? To ma przyszłość! Obydwa te fakty wiele mówią. Są to wszystko rzeczy, które matka powinna wiedzieć o młodym człowieku przychodzącym z wi­zytą do córki. Bez względu na to, czy on ma poważne zamia­ry, czy nie ma.

TOM

Chcę cię tylko uprzedzić, że on nic nie wie o Laurze. Nie mogłem przecież wydać, że szykujemy zamach na jego oso­bę. Powiedziałem po prostu: „Może byś wpadł do nas na kola­cję?" Odpowiedział: „Fajno", i na tym się skończyła nasza rozmowa.

AMANDA

Nie wątpię. Bo jesteś bardzo rozmowny, jak ten obraz, co to dziad gadał do niego. Ale dowie się o niej, jak tu przyjdzie. Zobaczy uroczą, miłą i ładną pannę i będzie dziękował lo­sowi, że go zaproszono na tę kolację.

TOM

Niech się mama po Laurze za wiele nie spodziewa.

AMANDA

A to co znowu?

TOM

Tobie i mnie Laura wydaje się ósmym cudem świata, bo ją kochamy. I nawet nie widzimy, że jest kaleką.

AMANDA

Jak ty się wyrażasz! Wiesz, że nie chcę słyszeć tego słowa!

TOM

To faktu nie zmieni, mamo. Jest kaleką i... to jeszcze nie wszy­stko...

AMANDA

Co to znaczy „nie wszystko"?

TOM

Laura tak bardzo się różni od innych dziewcząt.

AMANDA

Bo inne dziewczęta pod żadnym względem jej nie dorównują.

TOM

Czy naprawdę pod żadnym... także w oczach obcych ludzi? Laura jest strasznie nieśmiała, żyje w swoim własnym świe­cie i przez to wydaje się trochę dziwna tym, którzy jej bli­żej nie znają.

AMANDA

Nie mów „dziwna".

TOM

Spójrz prawdzie w oczy. Jest dziwna.

Orkiestra na dansingu gra tango w minorowej, jakby złowróżb­nej tonacji.

AMANDA

Na czym polega jej dziwność - jeśli wolno zapytać.

TOM delikatnie

Żyje w swoim własnym świecie... w świecie małych szklanych figurek...

Wstaje. Amanda stoi ze szczotką w ręku patrząc na niego z wy­razem zakłopotania w oczach.

Gra stare płyty gramofonowe i... na tym koniec... Tom przegląda się w lustrze i idzie do drzwi.

AMANDA ostro

Gdzie ty idziesz?

TOM

Do kina. Wychodzi.

AMANDA

Do jakiego tam kina, co wieczór do kina! (Szybko idzie za nim do drzwi) Nie wierzę, że bez przerwy latasz do kina! Tom wyszedł. Amanda zmartwiona odprowadza go wzro­kiem. Potem odzyskuje energię i optymizm. Odwraca się od drwi. Podchodzi do zasłony.

Lauro! Lauro! Laura odzywa się z kuchni.

LAURA

Słucham, mamo.

AMANDA

Rzuć te talerze i chodź tutaj! Laura pokazuje się ze ścierką w ręce. Amanda wesoło.

Lauro, chodź no tu, poślij jakieś życzenie księżycowi.
Obraz na ekranie: Księżyc.

LAURA wchodząc

Księżycowi... Księżycowi?

AMANDA

Mały srebrny pantofelek. Obejrzyj się przez lewe ramię i po­myśl jakieś życzenie!

Laura patrzy zdziwiona, jakby obudzono ją ze snu.

Amanda bierze ją w ramiona i odwraca.

Teraz! Teraz, kochanie, pomyśl coś sobie!

LAURA

Czego mam sobie życzyć, mamo?

AMANDA głos jej drży, oczy zaszły łzami

Szczęścia! Powodzenia! Odzywają się skrzypce, scena się wyciemnia.

SCENA SZÓSTA

Obraz: Licealny bohater.

TOM

I tak na drugi dzień wieczorem przyprowadziłem Jima na ko­lację. Znałem go trochę ze szkoły. W liceum Jim był bohate­rem. Jak to Irlandczyk - niesłychanie pogodny i ruchliwy, a przy tym gładki i wypolerowany jak biała porcelana. Wszę­dzie go było pełno. Był asem w koszykówce, przewodniczą­cym klubu dyskusyjnego, gospodarzem klasy, prowadził chór szkolny i śpiewał główne partie w operetkach wystawianych co roku przez starszych uczniów. Biegał i skakał bez prze­rwy, nigdy normalnie nie chodził. Wydawało się, że lada chwi­la przezwycięży prawo grawitacji. Z takim rozpędem gnał przez swą młodość, że nie byłoby nic dziwnego, gdyby w trzy­dziestym roku życia wszedł jako prezydent do Białego Do­mu. Ale po skończeniu szkoły Jimowi coś wyraźnie stanęło na przeszkodzie. Tempo najwidoczniej się zahamowało. W sześć lat po maturze miał posadę niewiele lepszą ode mnie.

Obraz: Urzędnik.

Spośród kolegów biurowych z nim tylko utrzymywałem bliższe stosunki. Byłem coś wart dla Jima jako ten, który pamiętał dni jego chwały, był świadkiem jego zwycięstw w koszyków­ce, widział, jak zdobył srebrny puchar w dyskusyjnym klu­bie. Jim znał moją tajemnicę: kiedy było trochę mniej pra­cy, zamykałem się w toalecie i pisałem wiersze. Mówił na mnie: Szekspir. Podczas gdy inni koledzy z magazynu patrzy­li na mnie z podejrzliwą wrogością, Jim traktował mnie z humorem. Koledzy zaczęli pomału brać przykład z niego, ich wrogość się stępiła i też uśmiechali się na mój widok jak ludzie, kiedy zobaczą cudacznego psa, który omija ich z da­leka. Wiedziałem, że Jim i Laura znali się ze szkoły, kiedyś mówiła z zachwytem o jego pięknym głosie. Nie wiedziałem, czy Jim ją sobie przypomina. W szkole Laura trzymała się z boku, a on rzucał się w oczy. Jeżeli nawet ją pamiętał, to nie jako moją siostrę, bo kiedy poprosiłem go na kolację, uśmiechnął się i powiedział: „Wiesz co, Szekspir, nie przy­puszczałem, że w ogóle masz rodzinę!" I teraz miał się o tym przekonać na własne oczy...

Światło na jadalnię.

Napis na ekranie: ,,Rytm zbliżających się kroków." Piątek. Jest około piątej. Wieczór pod koniec wiosny, który nadchodzi ,,siejąc wierszami po niebie". Mieszkanie Wingfieldów oświetlone jest w kolorze bladocytrynowym. Amanda pracowała jak koń szykując się na przyjęcie gościa. Wyniki są zdumiewające. Na podłodze stoi nowa lampa z jed­wabnym różowym abażurem, kolorowy lampion z papieru kryje rozbitą lampę u sufitu, w oknach powiewają nowe białe firanki, na krzesła i kanapę nałożono perkalowe pokrowce, para nowych poduszek pojawiła się na kanapie. Na podłodze leżą porozrzuca­ne otwarte pudełka i bibułki.

Laura stoi na środku z podniesionymi rękami, Amanda przykucnęła przed nią, z oddaniem i nabożeństwem wyrównując dół jej sukni. Sukienka jest kolorowa, zaprojektowana została przez matkę. Laura zmieniła uczesanie - ma teraz włosy luź­no ułożone, bardziej do twarzy. Ujawniła się jej krucha, nie­ziemska uroda, jest jak kawałek przezroczystego szkła, które pod dotykiem światła zajaśniało przelotnym blaskiem.

AMANDA niecierpliwie

Czemu ty drżysz?

LAURA

Mama mnie tak zdenerwowała.

AMANDA

Cóż ja takiego zrobiłam?

LAURA

Przewróciłaś dom do góry nogami! Jakby to było wielkie wy­darzenie.

AMANDA

Wiesz, że ja cię nie rozumiem. Chyba nie bawi cię to wysia­dywanie w domu, a jednak ile razy chcę coś zaaranżować dla ciebie, spotykam się z biernym oporem, (wstaje) A teraz przejrzyj się w lustrze. Zaraz, poczekaj! Chwileczkę — mam pomysł!

LAURA

Cóż znowu?

Amanda wydostała skądś dwa puszki od pudru, owija je w chusteczki i wkłada Laurze za dekolt.

Co ty robisz, mamo?

AMANDA

To się nazywa „dwa filutki".

LAURA

Nie będę tego nosiła!

AMANDA

Musisz!

LAURA

Niby dlaczego?

AMANDA

A dlatego, jeśli mam ci prawdę powiedzieć, że nie masz biustu.

LAURA

Ty, zdaje się, chcesz, żebyśmy zastawiły na kogoś pułapkę.

AMANDA

Każda ładna dziewczyna jest pułapką, piękną pułapką, a męż­czyźni bardzo lubią, kiedy się na nich zastawia sidła.

Napis:,,Piękna pułapka."

Spójrz na siebie, młoda damo. Jesteś u szczytu swej urody! Teraz zakręcę się koło siebie! Będziesz zdumiona, jak zoba­czysz swą matkę!

Wesoło nucąc idzie za zasłonę.

Laura wolno podchodzi do wysokiego lustra i przegląda się z wielką powagą. Powiał wiatr, jakby lekko westchnął — firan­ki z gracją wpłynęły do pokoju.

AMANDA za sceną

Jeszcze za mało się ściemniło.

Laura przed lustrem wolno się odwraca, minę ma niewyraźną. Napis na ekranie: „Oto jest moja siostra. Niech jej się pokłonią skrzypce!" Muzyka.

AMANDA śmieje się za sceną

Zaraz zobaczysz. To, co się nazywa efektowne wejście!

LAURA

Co to znaczy, mamo?

AMANDA

Uzbrój się w cierpliwość — zobaczysz! Coś, co wskrzesiłam ze starego kufra! Mimo wszystko moda tak strasznie znów się nie zmieniła... (rozsuwa zasłony) A teraz spójrz na swoją matkę!

Ma na sobie dziewczęcą sukienkę z żółtawego woalu z jedwab­ną niebieską szarfą. W ręce trzyma bukiet żonkili — i oto nie­mal odżyła legenda jej młodości. Mówi z gorączkowym podnie­ceniem:

W tej sukni tańczyłam w pierwszej parze kotyliona. W Sunset Hill dwa razy zdobyłam pierwszą nagrodę za najpiękniej­szy taniec, byłam w tej sukience na wiosennym balu wydanym w Jackson przez gubernatora Stanu! Patrz, Lauro, jak pły­nęłam wokół sali! (unosi sukienkę i drobnym kroczkiem okrą­ża pokój) Miałam ją na sobie co niedziela dla panów, któ­rzy przychodzili do mnie z wizytą! Miałam ją na sobie tego dnia, kiedy poznałam twego ojca... Całą wiosnę chorowałam wtedy na malarię. Przenieśliśmy się ze wschodniego Tennes­see do delty Mississippi — zmiana klimatu, osłabiona odpor­ność organizmu... no i miałam stale lekką gorączkę... nic po­ważnego... ale nie mogłam spać, miałam zawroty głowy! Zaproszenia sypały się jak z rogu obfitości... jak delta długa i szeroka, wszędzie zabawy!... „Leż w łóżku — mówi­ła matka — masz gorączkę!...", ale nawet nie słuchałam... Bra­łam chininę i żadnej okazji nie darowałam!... Wieczorki, tań­ce!... Herbatki, dalekie przejażdżki! Pikniki — cudowne! Tak pięknie jak tam w maju... Cała okolica wyhaftowana dere­niem, dosłownie tonie w powodzi żonkili! Tej wiosny osza­lałam na punkcie żonkili. Zupełnie mnie opętały. Matka mó­wiła: „Moje dziecko, już nie ma miejsca na żonkile." A ja wciąż je znosiłam do domu. Jak tylko zobaczyłam żonkile, wołałam: „Czekajcie! Czekajcie! Widzę tu żonkile!" Młodzi panowie na moje skinienie pomagali mi zbierać żonkile! Mó­wiono: „Amanda i jej żonkile!" W końcu zabrakło w domu wazonów, każde wolne miejsce pełne było żonkili. Nie ma wazonów? Świetnie, sama będę trzymała żonkile! Wtedy to... (staje przed fotografią; muzyka)...poznałam twego ojca! Malaryczna gorączka i żonkile, i... ten chłopiec... (zapala lampę z różowym abażurem) Mam nadzieję, że zdążą przyjść przed deszczem, (idzie w głąb sceny i wkłada żonkile do wazonu na stole) Dałam twemu bratu trochę pieniędzy, żeby mógł przyjechać z O'Connorem samochodem firmy.

LAURA twarz jej się zmieniła

Jak powiedziałaś? Jak on się nazywa?

AMANDA

O'Connor.

LAURA

A imię?

AMANDA

Nie pamiętam. Czekaj, czekaj — Jim!

Laura lekko się zachwiała — chwyta się krzesła. Napis na ekranie: „Nie Jim!”

LAURA słabym głosem

Nie... Jim!

AMANDA

Ależ tak, na pewno Jim! Każdy Jim jakiego znałam, był miłym chłopcem!

Muzyka złowróżbna.

LAURA

Czy jesteś tego pewna, że nazywa się Jim O'Connor?

AMANDA

Tak. A co?

LAURA

Czy to ten sam, z którym Tom chodził do szkoły?

AMANDA

Nic mi o tym nie mówił. Chyba poznał go w pracy.

LAURA

Był jeden Jim O'Connor — oboje znaliśmy go ze szkoły... (z wysiłkiem) Jeżeli tego właśnie O'Connora Tom ma przypro­wadzić na kolację... proszę mi wybaczyć, ale nie przyjdę do stołu.

AMANDA

Cóż to ma znaczyć?

LAURA

Kiedyś spytałaś mnie, czy mi się jakiś chłopiec podobał. Może przypominasz sobie, że pokazałam ci fotografię.

AMANDA

Ten chłopiec, któregoś mi pokazała w roczniku szkolnym?

LAURA

Właśnie.

AMANDA

Oj, Lauro, Lauro — durzyłaś się w nim?

LAURA

Nie wiem, mamo. Ale jedno jest pewne: jeżeli to on, nie mogłabym siedzieć z nim przy stole!

AMANDA

Na pewno nie on! To wykluczone. Ale czy to on, czy nie on, do stołu musisz przyjść. Nie przyjmę żadnych wymówek.

LAURA

Mamo, ja naprawdę nie mogę.

AMANDA

Ani myślę pobłażać głupim fochom. Dosyć już napsuliście mi krwi, ty i twój brat! Proszę teraz siąść sobie i uspokoić się, zanim przyjdą. Tom zapomniał klucza, będziesz musiała ich wpuścić.

LAURA przerażona

Och, mamo, ty otwórz im drzwi!

AMANDA lekkim tonem

Ja będę zajęta w kuchni!

LAURA

Och, mamo, bardzo cię proszę, otwórz drzwi, nie wymagaj tego ode mnie.

AMANDA idzie do kuchni

Muszę zrobić sos do łososia. Panna się kryje po kątach, bo kawaler przychodzi z wizytą!

Zamknęła za sobą drzwi do kuchni. Laura została sama. Napis: „Przerażenie."

Laura cicho jęknęła. Gasi lampę. Siada sztywno na skraju kanapy, kurczowo splata palce. Napis na ekranie: „Otwarcie drzwi!"

Tom i Jim ukazują się na schodach, idą do góry. Słysząc ich kroki, Laura wstaje z panicznym gestem, cofa się w stronę zasłony. Dzwonek do drzwi. Laurze zaparło dech, chwyta się za gardło. Słychać głuche dudnienie bębnów.

AMANDA woła

Lauro, kochanie! Drzwi! Laura, bez ruchu, wpatruje się w drzwi.

JIM

Już nas deszcz nie złapie

TOM

Uhum.

Znów dzwoni, nerwowo. Jim gwiżdże, szuka po kieszeniach papierosów.

AMANDA bardzo, ale to bardzo wesoło

Lauro, to twój brat i pan O'Connor! Otwórz drzwi, proszę, moje złotko!

Laura idzie w stronę drzwi do kuchni.

LAURA bez tchu

Mamo... otwórz!

Amanda wyszła z kuchni, z furią spojrzała na córkę. Wład­czym gestem wskazuje drzwi.

Proszę, mamo, proszę!

AMANDA wściekła, szeptem

Co ty wyprawiasz, ty smarkulo!

LAURA rozpaczliwie

Proszę, otwórz, ja cię proszę!

AMANDA

Powiedziałam, że nie będę znosiła żadnych fochów. W samą porę wybrałaś się zwariować!

LAURA

Proszę, proszę, proszę, idź i otwórz!

AMANDA

Musisz otworzyć, bo ja nie mogę!

LAURA zrozpaczona

Ja też nie mogę!

AMANDA

Dlaczego?

LAURA

Niedobrze mi!

AMANDA

Mnie też niedobrze się robi, żeś taka głupia! Czemu ty i twój brat nie możecie być normalnymi ludźmi? Wciąż tylko fo­chy i dziwne zachowanie!

Tom dzwoni przeciągle.

Bez sensu! Może byś mi powiedziała, z jakiego to na przykład powodu... (woła lirycznym głosem) juuż! w tej chwileczce!... boisz się otworzyć drzwi? No już, otwieraj.

LAURA

Och, och, och...

Wraca za zasłonę, doskoczyła do gramofonu, nakręca go gwał­townie, puszcza muzykę.

AMANDA

Lauro, marsz do drzwi!

Stłumione, zgrzytliwe dźwięki melodii ,,Dardanella" trochę roz­ładowują atmosferę i dodają sil Laurze. Skrada się do drzwi, ostrożnie je otwiera. Wchodzą Tom i Jim O'Connor.

TOM

Lauro, to jest Jim. Jim, to jest moja siostra, Laura.

JIM wchodząc do środka

Nie wiedziałem, że Szekspir ma siostrę!

LAURA cofa się od drzwi, jest sztywna, drży

Bardzo mi miło.

JIM serdecznie wyciąga do niej rękę

No to fajno! Laura niepewnie dotyka jego ręki.

Ma pani zimne ręce, Lauro!

LAURA

Owszem, tak... grałam na gramofonie...

TOM obojętnie

Taaak? Zapala papierosa, idzie do drzwi.

JIM

Gdzież ty idziesz?

TOM

Wychodzę na taras.

JIM idzie za nim

Wiesz co, Szekspir, sprzedam ci dobry towar.

TOM

Jaki towar? Skąd?

JIM

Kursy, na które chodzę.

TOM

Coo?

JIM

Uczą tam sztuki przemawiania! Żaden z nas dwóch nie na­daje się na magazyniera.

TOM

Dzięki za komplement. Ale co ma do tego sztuka przemawia­nia?

JIM

Przygotowuje do objęcia kierowniczego stanowiska!

TOM

Ho-ho!

JIM

Mówię ci, mnie to cholernie dużo dało. Obraz: Dyrektor za biurkiem.

TOM

Pod jakim względem?

JIM

Pod każdym! Sam powiedz, jaka jest różnica między tobą i mną a tymi facetami z dyrekcji? Głowa? — Nie! Zdolności?' — Nie! No to co? Jedna mała rzecz...

TOM

Cóż to jest?

JIM

To się w gruncie rzeczy sprowadza do towarzyskiej swobody. Trzeba umieć się postawić i nie dać się zgasić nikomu.

AMANDA za sceną

Tom?

TOM

Słucham, mamo?

AMANDA

Czy to ty i pan O'Connor?

TOM

Tak, mamo.

AMANDA

Rozgośćcie się, panowie.

TOM

Dobrze, mamo.

AMANDA

Spytaj pana, czy chciałby umyć ręce.

JIM

O, nie... Dziękuję... myłem ręce przed wyjściem z biura. Tom...

TOM

No?

JIM

Szef mówił ze mną o tobie.

TOM

Pozytywnie?

JIM

Jak myślisz?

TOM

Hm...

JIM

Stracisz pracę, jeżeli się nie obudzisz.

TOM

Właśnie się budzę...

JIM

Jakoś tego nie widać.

TOM

Bo się budzę wewnętrznie.

Obraz na ekranie: Statek z czarną piracką banderą, pod pełnymi żaglami.

Myślę o zmianach w moim życiu, (opiera się na poręczy, mó­wi ze spokojnym ożywieniem; na jego twarz pada blask rozjarzonych reklam kinowych; wygląda jak podróżny na pokładzie statku) Właśnie wchodzę na drogę przyszłości, gdzie nie będzie mowy o magazynie ani o naszym szefie, ani nawet o wieczorowych kursach sztuki przemawiania.

JIM

O czym ty gadasz?

TOM

Przejadło mi się kino.

JIM

Kino?!

TOM

Aha! Popatrz... (szerokim gestem wskazuje świetlne cuda Wielkiej Alei) Oto wspaniali ludzie, co mają takie bujne życie, co się tak rozpychają i nigdy nie mają dość! Wiesz, co się dzieje? Ludziom wystarczy ruch na ekranie, sami się nie ruszają! Gwiazdy Hollywoodu są po to, żeby mieć przygody za wszystkich przeciętnych Amerykanów, a prze­ciętny amerykański obywatel siedzi w ciemnej sali i patrzy, jak gwiazdy sobie używają! Tak jest, póki nie przyjdzie wojna. Wtedy przygoda staje się dostępna dla szerokich mas! I jest powszednią strawą każdego, nie tylko Clark Gable'a. Ludzie wychodzą z ciemnej sali i sami przeżywają przygody... No to fajno!... Teraz na nas kolej, płyniemy na Morza Południowe... polujemy na grubego zwierza... Je­steśmy w egzotycznych krajach, na krańcu świata... Ale ja nie mam cierpliwości. Nie chce mi się czekać na wojnę. Już się wybieram w drogę.

JIM

Niedowierzająco W drogę?

TOM

Tak.

JIM

Kiedy?

TOM

Wkrótce.

JIM

Dokąd? Dokąd?

Temat muzyczny jakby odpowiada na to pytanie za Toma, który się namyśla szukając czegoś po kieszeniach.

TOM

Zaczyna się we mnie gotować. Wiem, że wyglądam na sen­nego marzyciela, ale w środku wszystko się we mnie gotuje!... Ile razy w naszym magazynie biorę but do ręki, aż dreszcz mnie oblatuje, gdy pomyślę, jak krótkie jest życie i co ja właściwie robię! I wiem, że ten but nie ma żadnego sensu... Chyba że się znajdzie na nodze podróżnika! (zna­lazł papier, którego szukał) Popatrz...

JIM

Co to jest?

TOM

Jestem członkiem.

JIM czyta

Związek Marynarzy.

TOM

Zapłaciłem składkę członkowską w tym miesiącu zamiast, rachunku za światło.

JIM

Pożałujesz tego, jak wam wyłączą prąd.

TOM

Już mnie tu nie będzie.

JIM

A co się stanie z matką?

TOM

Ja tak jak mój ojciec. Młody łobuz, syn starego łobuza! Popatrz, jak się śmieje! Nie ma go w domu już szesnaście lat!

JIM

Opowiadasz, zalewasz kolejkę. A co mówi na to matka?

TOM

Szsz! Właśnie idzie! Nie poinformowałem jej o swoich zamierzeniach!

AMANDA wyszła zza zasłony

Gdzież wy jesteście?

TOM

Na tarasie, mamo.

Wchodzą do mieszkania. Amanda idzie im naprzeciw. Tom jest wyraźnie zaskoczony wyglądem matki. Nawet Jimowi trochę się zaćmiło w oczach. Jest to jego pierwszy kontakt z dziewczęcym południowym temperamentem. Mimo wieczorowego kursu sztuki przemawiania zbił go z tropu ten nieoczeki­wany pokaz towarzyskiego uroku. Jim w czasie jej monologu, próbuje coś wtrącić, ale roześmiana i rozszczebiotana Amanda nie dopuszcza go do głosu. Tom jest zażenowany. Jim, po pierwszym wstrząsie, żywo reaguje. Śmieje się, chichocze, Amanda zupełnie go podbiła. Obraz: Amanda jako młoda dziewczyna.

AMANDA z uśmiechem skromnej panienki, potrząsa lokami

Proszę, proszę, a więc to jest pan O'Connor. Wcale nie mu­si pan się przedstawiać. Słyszałam tyle o panu od mego chłopca. W końcu powiedziałam: „Tom, na litość boską, czemuż nie przyprowadzisz do nas na kolację twego wzoru dosko­nałości? Chciałabym poznać tego miłego młodzieńca z wa­szych magazynów! Dość już się nasłuchałam hymnów po­chwalnych na jego temat!" Nie wiem, dlaczego mój syn jest taki nietowarzyski — jakby nie pochodził z Południa! Siądźmy sobie tutaj — nie zaszkodzi trochę świeżego powietrza! Tom, nie zamykaj drzwi. Taki świeży wietrzyk powiał przed chwilą. Gdzież on się podział? Hm, tak się ciepło zrobiło! A przecież to jeszcze nie lato. Będziemy się smażyli, jak praw­dziwe lato nadejdzie. W każdym razie kolacja będzie... bardzo lekka. Uważam, że o tej porze roku lepiej lekko się odżywiać. I nosić lekkie sukienki. Lekkie sukienki i lekkie jedzenie — tego po prostu wymaga taka pogoda. Wie pan, krew nam gęstnieje w zimie... i trzeba trochę czasu, żeby się zaaklimaty­zować, kiedy nadchodzi lato. A tego roku przyszło tak nagle. Nie byłam na to przygotowana. Jak z bicza trząsł — wielkie nieba! Już lato!... Biegnę do kufra, wyciągam tę lekką sukien­kę... Strasznie stara! Nieomal zabytkowa! Ale dobrze leży... i jest przewiewna, wie pan...

TOM

Mamo...

AMANDA

Co, kochanie?

TOM

Jak tam.. kolacja?

AMANDA

Idź, kochanie, i spytaj siostrę, czy kolacja gotowa! Wiesz, że kolacja jest wyłącznie na jej głowie! Powiedz jej, że głodni chłopcy czekają, (do Jima) Czy już poznał pan Laurę?

JIM

Właśnie ona...

AMANDA

...Otwarła wam drzwi? A, to dobrze, jużeście się poznali! Rzad­ko się zdarza, żeby dziewczyna tak mila i ładna jak Laura była domatorką! A Laura, Bogu dziękować, jest nie tylko ładna, ale i lubi siedzieć w domu. Ja to co innego. Nigdy w do­mu miejsca nie zagrzałam. Pojęcia nie miałam o kuchni, jeden tylko biszkopt umiałam upiec. No cóż, na Południu mieliśmy mnóstwo służby. Minęło to i nie wróci! Śladu nie zostało z daw­nych świetnych czasów! Skończona pieśń. Nie wiedziałam, że czeka mnie taka przyszłość. Wszyscy moi kawalerowie byli synami plantatorów, byłam pewna, że wyjdę za jednego z nich i wychowam dzieci na ładnym kawałku ziemi wśród licznej służby. Ale człowiek strzela... czasem głupstwa! Że pozwolę sobie trochę zmienić stare przysłowie... Nie wyszłam za plan­tatora! Tylko za kogoś, kto pracował w telefonach!... Za tego dżentelmena o zabójczym uśmiechu! (pokazuje na fotografię) Telefonista, któremu zamiejscowe telefony tak przemówiły do serca, że się zakochał w szerokim świecie!... Teraz podróżuje i nawet nie wiem, gdzie się obraca!... Ale niepotrzebnie się rozgadałam o własnych zmartwieniach. Niech mi pan powie o swoich troskach... choć nie wierzę, aby panu źle się wiodło! Tom!

TOM wchodzi

Słucham, mamo.

AMANDA

Czy nie zanosi się tam na kolację?

TOM

Zdaje mi się, że kolacja już jest na stole.

AMANDA

Trzeba tam zajrzeć... (wstaje z gracją, zagląda przez zasłonę) O, wspaniale!... Ale gdzie Laura?

TOM

Laura kiepsko się czuje i powiada, że chyba nie będzie mogła przyjść do stołu.

AMANDA

Co?... Mowy nie ma!... Lauro! Och, Lauro!

LAURA za sceną, słabym głosem

Słucham, mamo.

AMANDA

Musisz koniecznie przyjść do stołu. Nie usiądziemy, póki ciebie nie będzie. Proszę bardzo. Pan może tu, a ja... Lauro! Lauro! Czekamy na ciebie, kochanie! Nie możemy odmówić modlitwy, póki ciebie tu nie ma!

Drzwi się uchylają, wchodzi Laura. Widać, że się bardzo źle czuje, wargi jej drżą, oczy obrócone w słup. Chwiejnym krokiem podchodzi do stołu.

Napis: „Przerażenie!"

Za oknami zrywa się burza. Białe firanki fruwają po pokoju, słychać żałosny pomruk, zapada granatowy mrok. Laura nagle się zachwiała — z lekkim jękiem chwyta się krzesła.

TOM

Laura!

AMANDA

Laura!

Uderzył piorun. Napis: „Ach!"

Amanda zrozpaczona

Cóż to, ty naprawdę jesteś chora, kochanie! Tom, pomóż, mój drogi, siostrze przejść do salonu. Lauro, siądź sobie tam, od­pocznij na kanapie. A to dopiero! (do gościa) Stała przy gorą­cym piecu i od tego zrobiło jej się słabo!...A mówiłam, że jest za gorąco, ale ona...

Tom wraca. Laura leży na kanapie. Czy Laura już wróciła do siebie?

TOM

Tak.

AMANDA

Co to? Deszcz? Nareszcie chłodny deszczyk! (ze strachem spojrzała na gościa) Możemy... już chyba... odmówić modli­twę...

Tom patrzy na nią z głupią miną.

Tom, mój złoty... odmów modlitwę!

TOM

Och... „Pobłogosław, Panie Boże, te dary...

Pochylili głowy. Amanda zerka niepewnie w stronę Jima. W salonie Laura, wyciągnięta na kanapie, zatyka ręką usta, żeby powstrzymać szlochanie.

...które spożywać mamy. Niech będzie pochwalone święte imię Twoje!"

Światła wygasają.

SCENA SIÓDMA

Pamiątka.

Pół godziny później. W jadalni właśnie kończą kolację. Zasłony są zaciągnięte. Kiedy kurtyna idzie w górę, Laura siedzi na kanapie, z nogami podwiniętymi, a głową opartą o bladoniebieską poduszkę. Oczy ma szeroko otwarte, tajemnicze, czujne. Stojąca na podłodze no­wa lampa z różowym abażurem rzuca miękkie, korzystne światło na twarz Laury, ukazując jej kruchą, nieziemską urodę, która zwykle nie zwraca uwagi. Za oknami deszcz jeszcze szumi, ale coraz słabiej. Za chwilę przestanie padać — wynurzy się księżyc i zaświeci bladym blaskiem. Krótko po podniesieniu kurtyny światła w mieszkaniu zaczęły mrugać i zgasły.

JIM

Ej, co za kawały, piękna żaróweczko! Amanda śmieje się nerwowo. Napis: ,,Elektrownia wstrzymała dopływ energii elektrycznej."

AMANDA

Gdzie był Mojżesz, jak zgasło światło? Cha, cha! Czy zna pan odpowiedź na to pytanie?

JIM

Nie, proszę pani. Co się odpowiada?

AMANDA

W ciemności! Jim śmieje się uprzejmie.

Proszę siedzieć i nie ruszać się. Zapalę świeczki. Jak to dob­rze, że są na stole! Gdzie zapałki! Który z panów może mi służyć zapałeczką?

JIM

Jest.

AMANDA

Dziękuję pięknie.

JIM

Ależ proszę bardzo!

AMANDA

Pewnie się korek spalił. Czy pan potrafi odróżnić spalony ko­rek? Bo ja nie, a Tom jest kompletną nogą w sprawach tech­niki.

Słychać, jak wstają, potem ich głosy dobiegają z kuchni.

Och, proszę uważać, żeby się pan tu na co nie nadział. Byli­byśmy niepocieszeni, gdyby nasz gość kark sobie skręcił. Tego by tylko brakowało.

JIM

Cha, cha! Gdzie jest szafka z korkami?

AMANDA

O, tu, koło pieca. Czy pan coś widzi?

JIM

Chwileczkę.

AMANDA

Czy elektryczność nie jest tajemniczą rzeczą? Jeśli mnie pa­mięć nie myli, to Beniamin Franklin przywiązał klucz do lataw­ca? Wszechświat, w którym żyjemy, jest pełen tajemnic. Nie­którzy twierdzą, że nauka wyjaśnia wszystkie tajemnice. Moim zdaniem, nauka stwarza tylko nowe zagadki! Znalazł pan?

JIM

Nie, proszę pani. Wszystkie korki są chyba w porządku.

AMANDA

Tom!

TOM

Słucham, mamo.

AMANDA

Jakiś tydzień temu dałam ci rachunek za światło. I mówiłam, że dostaliśmy już parę upomnień. Napis: „Oho!"

TOM

Aa... Taak.

AMANDA

Czyś przypadkiem nie zapomniał zapłacić?

TOM

Hm, ja...

AMANDA

Nie zapłacił! Jaka ja jestem naiwna!

JIM

Proszę pani, Szekspir pewnie napisał poemat na rachunku za światło.

AMANDA

Jakże mogłam mu ufać! Za lekkomyślność drogo się płaci na tym świecie!

JIM

Może ten poemat zdobędzie nagrodę w wysokości dziesięciu dolarów.

AMANDA

Musimy resztę wieczoru spędzić w dziewiętnastym wieku, za­nim pan Edison wynalazł żarówkę!

JIM

Przepadam za blaskiem świec.

AMANDA

To świadczy o tym, że pan jest romantykiem! Mojego syna to jednak wcale nie rozgrzewa. Całe szczęście, że już po ko­lacji. Bardzo to ładnie z ich strony, że dali nam zjeść i do­piero wtedy pogrążyli nas w ciemnościach wiekuistych, prawda, proszę pana?

JIM

Cha, cha!

AMANDA

Tom, za karę pomożesz mi zmywać.

JIM

Pozwoli pani, że i ja się do tego przyłożę.

AMANDA

Mowy nie ma!

JIM

Chciałbym się na coś przydać.

AMANDA

Przydać się? (z ekstazą) Pan? Ależ, proszę mi wierzyć, że od lat nie bawiłam się tak dobrze jak w pańskim towarzystwie!

JIM

Wolne żarty, pani dobrodziejko.

AMANDA

Nie ma w tym odrobiny przesady! Ale moje dziecko zostało samo. Proszę teraz iść do salonu i dotrzymać jej towarzy­stwa! Dam panu ten cudny stary świecznik z ołtarza w koś­ciele Wszystkich Świętych. Trochę się stopił i zdefasonował, jak kościół się spalił. Pewnej wiosny piorun strzelił w ten kościół. Słynny Jones Wędrowiec przyjechał wtedy do nas, by głosić posłannictwo boże. I powiedział, że kościół się spalił, bo parafianie grali w karty.

JIM

Cha, cha!

AMANDA

A może by pan skusił naszą pannę na lampkę wina? To by ją postawiło na nogi! Czy uniesie pan świecznik i wino?

JIM

No pewnie. Jestem nadczłowiek!

AMANDA

A ty, Tomaszu, wkładaj fartuszek!

Amanda się śmieje. Drzwi kuchni zamykają się za nią i sły­chać stłumiony śmiech. Do zasłony zbliża się migotliwe światło. J im wchodzi. Laura nerwowo się prostuje. Mówi zrazu cicho, prawie bez tchu — tak dalece peszy ją to, że jest sama z obcym mężczyzną.

Napis: „Pan... chyba... nie przypomina mnie sobie?" W pierwszych kwestiach, zanim serdeczny ton Jima przełamie paraliżującą ją nieśmiałość, Laura mówi głosem ledwie słyszal­nym i zadyszanym, jakby wbiegła na górę po stromych scho­dach.

Jim przyjął postawę delikatnej żartobliwości. Grając tę scenę należy położyć nacisk na to, że pozornie błaha rozmowa jest dla Laury punktem kulminacyjnym jej wewnętrznego życia.

JIM

Dobry wieczór, Lauro.

LAURA słabym głosem

Dobry wieczór. Chrząka.

JIM

Jak się pani czuje? Lepiej?

LAURA

Owszem. Tak, dziękuję.

JIM
To dla pani. Trochę stołowego wina.

Wyciąga do niej rękę z kieliszkiem. Robi to z niesłychaną rewerencją.

LAURA

Dziękuję.

JIM

Proszę to wypić, ale się nie upić!

Śmieje się szczerze. Laura niepewnie bierze kieliszek i nie­śmiało się śmieje.

Gdzie postawić te świeczki?

LAURA

Ooo, wszystko jedno...

JIM

Może na podłodze? Nie słyszę protestów.

LAURA

Proszę.

JIM

Podłożę gazetę, żeby nie kapało. Lubię siedzieć na podłodze. Pozwoli pani?

LAURA

Ależ proszę.

JIM

Dostanę poduszkę?

LAURA

Coo?

JIM

Poduszkę!

LAURA

Aa... Prędko podaje mu poduszkę.

JIM

A pani? Nie lubi pani siedzieć na podłodze?

LAURA

Oo, tak.

JIM

To czemu pani nie siada?

LAURA

Zaraz.

JIM

Proszą wziąć poduszkę!

Laura bierze poduszkę, kładzie na podłodze i siada na niej, po drugiej stronie świecznika. Jim skrzyżował nogi, zachęcająco uśmiecha się do Laury.

Nie widzę pani, bo siadła pani taki kawał drogi ode mnie.

LAURA

Ja pana widzę.

JIM

Wiem, ale gdzie tu równość? Ja siedzę w świetle. Laura przysuwa się z poduszką.

Dobrze! Teraz panią widzę. Wygodnie?

LAURA

Tak.

JIM

Mnie też. Jak krowie na pastwisku! Chce pani gumy do żu­cia?

LAURA

Nie, dziękuję.

JIM

A ja tak, jeśli pani pozwoli, (ze skupioną miną odwija pa­pierek, podnosi w ręce kawałek gumy do żucia) Pomyśl pani jaki majątek zrobił ten facet, co wynalazł pierwszy kawałek gumy do żucia. Dobre, co? Drapacz chmur Wrigleya, fabry­kanta gumy do żucia, jest jedną z rzeczy godnych widzenia w Chicago... Widziałem ten gmach dwa lata temu, jak po­jechałem w lecie na wystawę ,,Wiek Postępu". Widziała pani tę wystawę?

LAURA

Nie, nie widziałam.

JIM

O, naprawdę wspaniała wystawa. Największe wrażenie zro­biła na mnie Hala Wiedzy. To daje pojęcie, jaka będzie przy­szłość Ameryki; jeszcze wspanialsza niż to, co jest dziś! (pauza; uśmiecha się do niej) Twój brat mówi, że jesteś nieśmiała, Lauro. Czy to prawda?

LAURA

Nnie wiem.

JIM

Wygląda mi pani na dziewczynę niedzisiejszą. Moim zdaniem, to wcale nie jest źle. Chyba nie poczyta mi pani tego za zbytnią poufałość?

LAURA śpiesznie, żeby pokryć zażenowanie

Poczęstowałabym się pańską gumą do żucia, jeżeli... pan po­zwoli, (chrząka) Czy pan śpiewa jak dawniej?

JIM

Ja? Czy śpiewam?

LAURA

Tak. Pamiętam, miał pan piękny głos.

JIM

Kiedy mnie pani słyszała?

Pauza.

GŁOS zza sceny

Dmij, wietrze, daleka jest droga
Do kraju, gdzie czeka nieboga!

Wiatr łódkę kołysze na fali
I biedne serce się żali,

Że tysiąc dzieli nas mil!

JIM

Powiada pani, że mnie słyszała?

LAURA

O, tak! Bardzo często... Pan... chyba... nie przypomina mnie sobie?

JIM uśmiecha się niepewnie

Tak mi się zdawało, że skądś panią znam. Jak tylko otworzy­ła pani drzwi. Nawet imię pani miałem na końcu języka. Ale właściwie nie było to imię. I ugryzłem się w język.

LAURA

A może to były Niebieskie Róże?

JIM zerwał się z szerokim uśmiechem

Niebieskie Róże! Jak Bozię kocham, tak — Niebieskie Róże! To właśnie miałem na języku, gdy pani otwarła drzwi! Czy to nie śmieszne, jakie figle nam płata pamięć? Tylko nie wiązała mi się pani ze szkołą. No tak, to było w liceum. Nie wiedziałem wcale, że pani jest siostrą Szekspira. Boże drogi, przepraszam.

LAURA

Nie przypuszczałam, że może mnie pan pamiętać. Pan mnie prawie nie znał.

JIM

A jakże, znaliśmy się i rozmawiali z sobą, nie?

LAURA

Owszem, rozmawialiśmy z sobą.

JIM

Kiedyś mnie poznała?

LAURA

Och, od razu!

JIM

Jak tylko wszedłem?

LAURA

Kiedy usłyszałam twoje nazwisko, przyszło mi na myśl, że to może ty. Wiedziałam, że Tom znał cię ze szkoły. Więc, jak wszedłeś... od razu cię poznałam.

JIM

No i dlaczego nic nie powiedziałaś?

LAURA bez tchu

Nie wiedziałam, co powiedzieć, taka byłam... zaskoczona.

JIM

A to historia! Wiesz, to doprawdy zabawne!

LAURA

Tak! Rzeczywiście, chociaż...

JIM

Czy nie mieliśmy wspólnych lekcji?

LAURA

Ależ tak.

JIM

Co to było?

LAURA

Lekcje śpiewu... chór!

JIM

Oo!

LAURA

Siedziałam w auli naprzeciw ciebie.

JIM

Oo!

LAURA

W poniedziałki, środy i piątki.

JIM

Teraz sobie przypominam — stale się spóźniałaś.

LAURA

Aha, bo tak trudno mi było wejść po schodach na górę. Mia­łam nogę w żelaznych szynach, to strasznie stukało!

JIM

Nigdy nie słyszałem.

LAURA zadrżała na to wspomnienie

A dla mnie to grzmiało, jakby pioruny biły!

JIM

Popatrz, popatrz — ja tego wcale nie zauważyłem.

LAURA

I wszyscy już siedzieli w ławkach, jak wchodziłam do auli. Musiałam przemaszerować przed całą salą. Siedziałam w ostatniej ławce. Trzeba było stukając nogą wejść na górę — wszyscy się na mnie patrzyli!

JIM

Nie trzeba było się krępować.

LAURA

Wiem, nie bardzo się wstydziłam. Cóż to była za ulga, jak na­reszcie zaczynaliśmy śpiewać.

JIM

O, teraz przypomniałem sobie. Nazywałem cię Niebieskie Róże. Tylko skąd się to wzięło?

LAURA

Nie przychodziłam do szkoły, bo miałam zapalenie płuc. Jak przyszłam, zapytałeś, co się ze mną działo. Odpowiedziałam, że po prostu dłużej chorowałam. Tyś zrozumiał, że róże ho­dowałam, i spytałeś się, czy lubię niebieskie róże. I odtąd stale tak na mnie mówiłeś.

JIM

Aleś chyba się o to nie gniewała?

LAURA

O, nie... to było miłe. Widzisz, prawie nikogo nie znałam...

JIM

Jeśli dobrze pamiętam, toś trzymała się na boku.

LAURA

Nnnigdy... nie miałam szczęścia do... zawierania przyjaźni.

JIM

Niby dlaczego?

LAURA

Niedobrze się zaczęło.

JIM

Uważasz, że z powodu...

LAURA

Tak, to mnie jakoś odgradzało...

JIM

Nie trzeba było zwracać na to uwagi!

LAURA

Wiem, a jednak mi przeszkadzało i...

JIM

Byłaś nieśmiała!

LAURA

Starałam się nabrać odwagi, ale nie mogłam tego...

JIM

Przełamać?

LAURA

No, nie mogłam!

JIM

Uważam, że nieśmiałość należy stopniowo przezwyciężać.

LAURA ze smutkiem

Tak... ale to...

JIM

Wymaga czasu?

LAURA

Właśnie...

JIM

Ludzie przy bliższym poznaniu nie są tacy straszni. O tym powinnaś pamiętać! Każdy ma jakieś kłopoty, nie tylko ty; w gruncie rzeczy wszyscy mają trudności. Myślisz, że tylko tobie się nie wiedzie, że tylko ciebie spotykają zawody. Ale rozejrzyj się wokół, a zobaczysz mnóstwo ludzi tak samo za­wiedzionych jak ty. Na przykład ja — jako uczeń myślałem, że w sześć lat po szkole zajdę znacznie dalej. Właśnie minęło sześć lat. Czy pamiętasz, jaką wspaniałą przyszłość wróżono mi w naszym szkolnym piśmie „Pochodnia"?

LAURA

Tak! Wstaje, idzie do stołu.

JIM

Pisali o mnie, że w jakimkolwiek pójdę kierunku, wybiję się na pewno! Laura wraca z rocznikiem szkolnym. Boże drogi! „Pochodnia"!

Z szacunkiem bierze rocznik do rąk. Uśmiechają się nad nim z podziwem dla tego dzieła. Laura przycupnęła przy Jimie, razem przewracają kartki. Jej nieśmiałość topnieje pod wpływem serdeczności Jima.

LAURA

To jesteś ty w „Piratach z Penzance"!

JIM rozmarzony

Śpiewałem główną partię barytonową w tej operetce,

LAURA z zachwytem

Tak pięknie!

JIM protestuje

Gdzie tam.

LAURA

Tak, tak... cudownie!

JIM

Słyszałaś mnie?

LAURA

Wszystkie trzy razy!

JIM

Nie!

LAURA

Tak!

JIM

Byłaś na wszystkich trzech przedstawieniach?

LAURA spuściła wzrok

Tak.

JIM

Po co?

LAURA

Chciałam.... prosić cię... o autograf na programie.

JIM

I czemuś nie poprosiła?

LAURA

Otaczał cię zawsze taki tłum przyjaciół, że nie mogłam się dostać.

JIM

Trzeba było po prostu...

LAURA

Tak, ale bałam się, żebyś nie pomyślał...

JIM

Nie pomyślał, że co?

LAURA

Och!

JIM wraca do miłych sercu wspomnień

Byłem wtedy oblężony przez kobiety.

LAURA

Miałeś ogromne powodzenie!

JIM

Właśnie.

LAURA

Byłeś taki... miły.

JIM

Psuli mnie w szkole.

LAURA

Wszyscy cię lubili!

JIM

Ty też?

LAURA

Taak... ja... też. Delikatnie zamyka książkę na kolanach.

JIM

No, no, no!... Lauro, daj no ten program. Laura wręcza mu program. Jim podpisuje się zamaszyście, Masz — lepiej późno niż nigdy!

LAURA

Och, jaka miła niespodzianka!

JIM

Mój podpis niewiele jest wart w tej chwili. Ale może jeszcze nabrać wartości. Doznać w życiu zawodu i poddać się to są dwie różne rzeczy. Ja doznałem zawodu, ale wcale się nie poddaję. Mam dwadzieścia trzy lata. A ty?

LAURA

W czerwcu skończę dwadzieścia cztery.

JIM

Do starości daleko!

LAURA

Tak, ale...

JIM

Skończyłaś liceum?

LAURA z oporem

Nie wróciłam już do szkoły.

JIM

To znaczy — rzuciłaś naukę?

LAURA

Na egzaminach końcowych miałam złe stopnie, (wstaje, kła­dzie na miejsce rocznik i program, mówi nienaturalnym gło­sem) Jak się miewa... Emilia Meisenbach?

JIM

Och, ta Niemra!

LAURA

Dlaczego ją tak nazywasz?

JIM

Bo była Niemra.

LAURA

Już z nią nie chodzisz?

JIM

Dawno jej nie widziałem.

LAURA

W kronice towarzyskiej naszego rocznika było, żeście... się zaręczyli!

JIM

Wiem, ale ta propaganda nie trafiła mi do przekonania.

LAURA

To znaczy, że nie byliście po słowie?

JIM

Tylko w bujnej wyobraźni Emilii!

LAURA Och...

Napis: „Coś robiła po wyjściu ze szkoły?"

Jim zapala papierosa, leniwie odchyla się do tylu opierając się na łokciach. Uśmiecha się do Laury tak serdecznie i mi­ło, że rozpala w niej światło wewnętrzne, jak świeczki na ołta­rzu. Została przy stole i obraca w rękach kawałek szkła, żeby pokryć to, co się w niej dzieje.

JIM zamyślony, parę razy zaciągną! się papierosem

Coś robiła po wyjściu ze szkoły? Laura jakby go nie słyszała.

Hej! Laura podnosi wzrok.

Pytam się, coś robiła po wyjściu ze szkoły?

LAURA

Nic specjalnego.

JIM

Coś jednak musiałaś robić, sześć lat to kawał czasu.

LAURA

Tak.

JIM

Więc co robiłaś?

LAURA

Chodziłam na kursy handlowe...

JIM

No i jak ci poszło?

LAURA

Hm, nie najlepiej... musiałam zrezygnować, bo mi... niedobrze się od tego robiło... Jim śmieje się uprzejmie.

JIM

Co teraz robisz?

LAURA

Nie przepracowuję się. Och, proszę nie myśleć, że siedzę z za­łożonymi rękami! Moja szklana kolekcja zajmuje mi masę czasu. Szkło wymaga starannej opieki.

JIM

Jak powiedziałaś? Szkło?

LAURA

Powiedziałam: kolekcja... mam szklaną kolekcję... Chrząknęła, odwraca się od niego — jest bardzo zmieszana.

JIM prosto z mostu

Chcesz wiedzieć, co ci dolega? Kompleks niższości! Wiesz, co to jest? Kompleks niższości mają ci, którzy są zbyt niskiego o sobie zdania! Wiem, jak to wygląda, bo sam miałem ten kompleks. Tylko że u mnie miało to przebieg znacznie łago­dniejszy niż u ciebie. I przeszło mi, jak się zacząłem uczyć sztuki przemawiania, wyrobiłem sobie głos, i jak się okaza­ło, że mam zdolności naukowe. Przedtem nigdy nie przyszło mi na myśl że mógłbym się wybić w jakiejś dziedzinie! Co więcej, choć nigdy tych rzeczy systematycznie nie studiowa­łem, mój przyjaciel twierdzi, że umiem analizować ludzi le­piej niż lekarze specjaliści w tej dziedzinie. Mój przyjaciel może się mylić, ale na pewno umiem przejrzeć każdego. (wyjmuje z ust gumę) Przepraszam. Zawsze wyjmuję gumę z ust, jak straci smak. Zawinę ją w kawałek papieru. Bo jak się komuś guma przylepi do buta, to diabli człowieka biorą. No tak — to by była twoja największa słabość. Brak zaufania do siebie. Nie masz dosyć wiary we własną osobowość. Opie­ram ten sąd na niektórych twoich wypowiedziach, jak rów­nież na pewnych moich własnych obserwacjach. Na przykład to stukanie nogą, które wydawało ci się takie straszne. Powia­dasz, żeś się bała wejść do klasy. I wiesz, coś zrobiła? Rzuciłaś szkolę, zrezygnowałaś z wykształcenia z powodu stukania no­gą, które, jeśli mnie pamięć nie myli, praktycznie nie istniało. Masz mały defekt fizyczny. Ledwie dostrzegalny! Tysiąckrotnie powiększony przez imaginację! Wiesz, jaka jest moja stanow­cza rada? Myśl o sobie jak o przewyższającej innych pod ja­kimś względem!

LAURA

Ale pod jakim?

JIM

No wiesz, Laura! Rozejrzyj się trochę wokół siebie. I co zo­baczysz? Świat pełen jest pospolitych ludzi! Wszyscy się urodzili i wszyscy umrą! Któryż z nich dysponuje jedną dzie­siątą twoich zalet! Albo moich! Albo kogokolwiek innego, na dobrą sprawę... Boże drogi! Każdy ma jakiś jeden atut. A nie­którzy mają ich więcej! (mimo woli przejrzał się w lustrze) Wy­starczy, że sobie uprzytomnisz, co jest twoją mocną stroną! Weź na przykład mnie (poprawia krawat przed lustrem) Tak się składa, że interesuje mnie elektrodynamika. Chodzę na wieczorowe kursy radiotechniki — po pracy na dosyć odpo­wiedzialnym stanowisku w magazynie. I jeszcze uczę się sztuki przemawiania.

LAURA

Och!

JIM

Wierzę bowiem w przyszłość telewizji, (odwraca się do niej) Chcę być gotów, aby pójść w górę wraz z rozwojem tele­wizji. Znaleźć się w jej awangardzie. Prawdę mówiąc, nawią­załem już odpowiednie kontakty i trzeba tylko zaczekać, aż przemysł telewizyjny ruszy z miejsca. Pełną para... (oczy mu się zaświeciły) Wiedza — jest! Pieniądze — są!... Potęga! Oto trójfazowy cykl rozwoju demokracji!

Mówi to wszystko z wigorem i bardzo sugestywnie. Laura wpatruje się w niego. Bezgraniczny podziw stłumił nawet jej nieśmiałość. Jim nagle się szeroko uśmiecha.

Pewnie uważasz, że mam o sobie wygórowane pojęcie!

LAURA

Nieee... ja...

JIM

No, a co z tobą? Czy masz jakieś szczególne zainteresowania?

LAURA

Hm, tak... mówiłam już... mam szklaną kolekcję...

Kaskada dziewczęcego śmiechu dobiega z kuchni.

JIM

Nie bardzo rozumiem, o czym mówisz. Cóż to za szkło?

LAURA

Małe szklane przedmioty, służące głównie dla ozdoby! Są to po większej części zwierzątka zrobione ze szkła, najmniejsze zwierzątka w świecie. Mama nazywa je szklaną menażerią! Je­żeli jesteś ciekaw, obejrzyj sobie tego zwierzaczka! Jeden z naj­starszych. Ma prawie trzynaście lat.

Muzyka: ,,Szklana menażeria."

Jim wyciąga rękę.

Och, uważaj — chuchniesz i się rozpryśnie!

JIM

Wolę go nie ruszać. Mam dosyć ciężką rękę.

LAURA

Proszę, oddaję go w twoje ręce! (kładzie mu figurkę na dłoni) No widzisz... jak delikatnie trzymasz! Podnieś go wyżej, bardzo lubi światło! Widzisz, jak go światło przenika?

JIM

Rzeczywiście świeci się!

LAURA

Właściwie nie powinnam żadnego z nich faworyzować, ale to jest mój ulubieniec.

JIM

A co to ma być?

LAURA

Nie zauważyłeś rogu na jego czole?

JIM

Jednorożec, co?

LAURA

Uhum, uhum!

JIM

Jednorożce wymarły i nie ma ich już na świecie.

LAURA

Wiem!

JIM

Biedne maleństwo, pewnie się czuje samotny.

LAURA uśmiecha się

Ba, jeśli nawet tak jest, to się nie skarży. Stoi na jednej półce z końmi, które nie mają rogów, i jakoś się z nimi do­gadał.

JIM

Skąd wiesz?

LAURA bez namysłu

Nie słyszałam, żeby były jakieś tarcia między nimi.

JIM uśmiecha się szeroko

Nie było tarć, coo? To dobry znak! Gdzie go postawić?

LAURA

Na stole. Lubią czasem zmieniać otoczenie!

JIM przeciąga się

No, no!... Patrz, jaki duży mam cień, gdy się wyciągnę!

LAURA

O, taak... cały sufit zakrył!

JIM idzie do drzwi

Zdaje się, że przestało padać, (otwiera drzwi) Gdzie to grają?

LAURA

W „Paradisie", dansingu naprzeciwko.

JIM

A może byśmy trochę potańczyli, panno Lauro?

LAURA

Och, ja...

JIM

Wszystkie tańce ma pani już zajęte? Pozwoli pani, że zajrzę do jej karnetu? (udaje, że wziął od niej karnet balowy) Rze­czywiście! Będę musiał wkręcić się na waleta.

Orkiestra gra walca: „La Colondrina." Oo, walczyk!

Zaczyna wirować, zrobił parę kółek, wyciąga ręce do Laury.

LAURA bez tchu

Ja... nie umiem tańczyć!

JIM

No i proszę, kompleks niższości!

LAURA

Nigdy w życiu nie tańczyłam!

JIM

Śmiało, spróbuj!

LAURA

Nnie, zaraz bym ci nadepnęła na nogę!

JIM

Ja nie jestem ze szkła.

LAURA

Jak... to się... zaczyna?

JIM

Zostaw to mnie. Wyciągnij ręce, nie za daleko.

LAURA
Tak?

JIM

Trochę wyżej. O! Tylko nie kurczowo, o to właśnie chodzi... żeby swobodnie.

LAURA śmieje się, zdyszana
To nie takie proste.

JIM

Dobra jest.

LAURA

Chyba nie ruszysz mnie z miejsca.

JIM

O ile się założysz? Zaczyna z nią tańczyć.

LAURA

Jak mamę kocham, tak, przegrałabym!

JIM
Leciutko, Laura, poddaj się.

LAURA
Właśnie...

JIM

No!

LAURA
...próbuję!

JIM

Nie tak sztywno... swobodnie!

LAURA

Wiem, ale...

JIM

Rozluźnij mięśnie! O, o! Znacznie lepiej.

LAURA
Naprawdę?

JIM

Dobrze, całkiem dobrze! Okrąża z nią pokój w dosyć koślawym walcu.

LAURA
O, mamo!

JIM

Cha, cha!

LAURA
Ojej!

JIM

Cha, cha, cha! Nagle wpadli na stół. Jim stanął Na cośmy wjechali?

LAURA
Na stół.

JIM

Coś, zdaje się, spadło?

LAURA
Tak.

JIM

Ale chyba nie ten szklany konik z jednym rogiem?

LAURA
Tak!

JIM

Ajejej! Rozbił się?

LAURA

Teraz niczym się nie różni od innych koni.

JIM

Stracił...

LAURA

...róg! Nic nie szkodzi. Nie ma złego, co by na dobre nie wyszło.

JIM

Nigdy mi tego nie darujesz. Na pewno była to twoja ulubio­na figurka.

LAURA

Za niczym specjalnie nie przepadam. Nie ma tragedii. Ty masz piegi i też dobrze. Szkło łatwo się tłucze. Żeby nie wiem jak uważać. Przejedzie samochód ulicą, półki się zatrzęsą i różne kawałki lecą na podłogę.

JIM

A jednak strasznie mi przykro, że to przeze mnie.

LAURA uśmiecha się

Po prostu wyobrażę sobie, że przeszedł operację. Usunięto mu róg, żeby nie uważał się za odmieńca. Oboje się śmieją. Teraz będzie się czuł bardziej swojsko z końmi, które prze­cież nie mają rogów...

JIM

Cha, cha! To bardzo zabawne! (nagle spoważniał) Podoba mi się, że masz poczucie humoru. Widzisz... jesteś... hm.... taka inna! Zupełnie niepodobna do nikogo z moich znajomych, (głos mu zmiękł, stał się niepewny, zabarwił się uczuciem) Nie gniewasz się, że ci to powiedziałem?

Laura jest tak zawstydzona, że słowa nie może wymówić.

Ale to był szczery komplement... Laura nieśmiało skinęła głową, odwraca wzrok.

Przy tobie czuję się tak jakoś... nie wiem, jak to wyrazić! Mam na ogół łatwość formułowania myśli, a tutaj... No i nie potrafię się wysłowić!

Laura dotyka szyi, chrząka i obraca w ręku stłuczonego jedno­rożca. Jim przybiera ton jeszcze czulszy.

Czy ktoś powiedział ci już, że jesteś ładna??

Pauza. Muzyka.

Laura wolno podnosi wzrok, jest zdumiona, potrząsa głową. No więc jesteś ładna! Inaczej niż inne dziewczyny. I tym ład­niejsza.

Mówi ciszej, głos mu chrypnie. Laura odwraca się, jest bliska omdlenia pod naporem nieznanych jej wzruszeń.

Chciałbym, żebyś była moją siostrą. Pod moim wpływem na­brałabyś więcej wiary w siebie. Odmienni ludzie są niepodob­ni do innych, ale nie mają czego się wstydzić. Bo ci inni nie są tacy wspaniali. Jest ich strasznie dużo. A ty jesteś jedna. Oni są wszędzie. Ty jesteś tutaj. Są pospolici, jak... zielsko, a ty... no... ty jesteś... Niebieskie Róże.

Obraz na ekranie: Niebieskie róże.

Muzyka się zmienia.

LAURA

Ale róże... nie mogą być niebieskie...

JIM

Do ciebie to pasuje!.. Jesteś... ładna!

LAURA

Cóż jest we mnie ładnego?

JIM

Wszystko — możesz mi wierzyć! Twoje oczy... twoje włosy... I ładne są twoje ręce! (bierze ją za rękę) Myślisz pewnie, że bujam, bo zostałem zaproszony na kolację i za to chciał­bym powiedzieć ci coś miłego. O, stać mnie na to! Mógłbym odegrać wobec ciebie komedię i powiedzieć ci, Lauro, mnó­stwo miłych słów bez większego przekonania. Ale tym razem jestem szczery. I mówię, co naprawdę czuję. Tak się zło­żyło, że odkryłem u ciebie kompleks niższości, który spra­wia, że nie czujesz się swobodnie wśród ludzi. Ktoś musi przywrócić ci wiarę w siebie, sprawić, byś była dumna — wyzbyła się nieśmiałości, nie odwracała głowy... przestała się czerwienić... Ktoś powinien... Powinien pocałować cię, Lauro!

Jego dłoń wolno przesuwa się w górę po jej ręce i zatrzymuje na plecach. Muzyka nabrzmiewa burzą. Jim nagle odwraca Laurę do siebie i całuje w usta. Kiedy ją puścił, Laura opada na kanapę patrząc przed siebie szeroko rozwartymi oczami. Jim cofa się, szuka w kieszeni papierosa. Napis na ekranie:,,Pamiątka."

Coś ty narobił!

Zapala papierosa, unika jej spojrzenia. Z kuchni dobiega ka­skada dziewczęcego śmiechu Amandy. Laura powoli wsta­je, otwiera dłoń. Wciąż jeszcze trzyma w niej małe stłuczone szklane zwierzątko. Patrzy na nie z czułością i wielkim zdzi­wieniem.

Coś ty narobił! Nie powinienem był tak postąpić. Przeholowa­łem. Nie palisz, prawda?

Laura patrzy na niego, uśmiecha się — nie słyszała pytania. Jim ostrożnie siada przy niej. Laura patrzy na niego bez słowa, czeka. Zakaszlał godnie i trochę się od niej odsunął — wie, że sytuacja jest delikatna, wyczuwa, co się dzieje w jej sercu, i to wprawia go w zakłopotanie. Delikatnie:

Masz ochotę na... miętówkę?

Jakby nie słyszała, tylko oczy jeszcze bardziej jej błyszczą.

Chcesz miętowego cukierka? Jak gdzieś idę, to zawsze mam kieszenie wypchane cukierkami... (wrzucił cukierek do ust; przełknął ślinę, postanawia wyznać całą prawdę: mówi wol­no, ostrożnie) Wiesz, Lauro, jakbyś była moją siostrą, zro­biłbym to samo co Tom. Przyprowadzałbym facetów do domu i przedstawiał siostrze. Oczywiście takich, co by się na niej mogli poznać. Tylko... widzisz... co do mnie to on się pomylił. Możliwe, że niepotrzebnie o tym mówię. Mógł mnie poprosić bez żadnych ubocznych zamiarów. Ale nigdy nie wia­domo. Zresztą nie byłoby w tym nic złego. Cała bieda pole­ga na tym, że ja... mam skrępowane ręce. Nie mogę zapisać numeru twego telefonu i przyrzec, że zadzwonię. Nie mogę zatelefonować w przyszłym tygodniu i poprosić o spotkanie. Uważałem, że lepiej wyjaśnić sytuację, aby nie zaszło niepo­rozumienie, które mogłoby cię zranić...

Pauza. Powoli, bardzo wolno wyraz twarzy Laury się zmie­nia. Jej spojrzenie przenosi się pomału z Jima na szklaną fi­gurkę w ręce. Amanda znów wesoło śmieje się w kuchni.

LAURA słabym głosem

Nie przyjdziesz już nigdy?

JIM

Nie, Lauro, nie mogę. (wstaje z kanapy) Właśnie starałem się wyjaśnić, że... nie jestem wolny. Lauro, ja... mam dziewczynę! Chodzę z nią stale, na imię ma Betty! Tak samo domatorka jak ty, katoliczka, Irlandka, doskonale się z sobą zgadzamy. Poznałem ją zeszłego lata w księżycową noc, na wycieczce statkiem ,,Majestic" w górą rzeki do Alton. No i — miłość od pierwszego wejrzenia!

Napis: „Miłości"

Laura lekko się zatoczyła — chwyta się oparcia kanapy. Jim tego nie zauważył, bo się zachłystuje własnym szczęściem.

Pod wpływem miłości zupełnie się zmieniłem! Laura, sztywno pochylona, kurczowo trzyma się oparcia kana­py i wyraźnie walczy z burzą, która szaleje w jej sercu. Jim nic nie widzi, myślami jest daleko.

Miłość to doprawdy fantastyczna potęga! Miłość... może zmie­nić cały świat, Lauro.

Burza trochę przycichła, Laura się prostuje. Jim znów ją zauważył.

Tak się złożyło, że ciotka Betty zachorowała. Betty dostała te­legram i musiała pojechać. I jak Tom zaprosił mnie na ko­lację, chętnie przyjąłem zaproszenie, nie wiedząc, że ty... że on... że ja... (zaplątał się) Oo... nie wybrnę z tego!

Siada na kanapie. Oczy Laury przygasły, jakby ktoś zdmuch­nął świeczki płonące świętym ogniem na ołtarzu. Laura wy­gląda teraz, jakby została sama na świecie. Jim spojrzał na nią niepewnie.

Proszę cię... powiedz coś.

Laura zagryzła drżące wargi i dzielnie się uśmiecha. Znów otwiera dłoń, w której trzyma stłuczoną figurkę. Delikatnie bie­rze Jima za rękę i podnosi ją na wysokość swej dłoni. Ostroż­nie kładzie mu figurkę na ręce i zaciska ją.

Po co to robisz? Lauro, chcesz, żebym go wziął? Laura skinęła głową.

Ale na co?

LAURA

Na... pamiątkę.

Wstaje, chwiejnym krokiem podchodzi do gramofonu, nakręca go. Napis na ekranie:,,Nigdy nie wiadomo, kiedy nam cegła spad­nie na głowę." Albo obraz: Pan, który złożył wizytę, żegna się powiewając wesoło ręka. W tej chwili Amanda wbiega radośnie do pokoju. W szkla­nym, staromodnym dzbanie wnosi poncz owocowy, a w drugiej ręce trzyma tacę z makaronikami. Na tacy ze złoconymi brzega­mi wymalowane są maki.

AMANDA

Proszę, proszę, proszę! Prawda, że tak cudownie rześko zrobiło się po tym deszczyku! Dzieci, zrobiłam wam orzeź­wiający napój owocowy, (wesoło zwraca się do gościa) Jim, zna pan tę piosenkę o lemoniadzie?

Lemoniada, lemoniada,

Mieszana łopatą w wannie,

I dlatego tak się nada

Starej pannie!

JIM nienaturalnie

Cha, cha! Nie, nigdy tego nie słyszałem.

AMANDA

Co to, Lauro? Taką poważną masz minę!

JIM

Mieliśmy poważną rozmowę.

AMANDA

A to świetnie! Lepiej się młodzi poznali!

JIM niepewnie

Cha, cha! Tak.

AMANDA

Wy, dzisiejsza młodzież, jesteście znacznie poważniej na­strojeni niż moja generacja. Jak byłam panną, cieszyłam się życiem!

JIM
I wcale się pani dobrodziejka nie zmieniła.

AMANDA

Bo dziś odmłodniałam! Taka radosna chwila, proszę pana! (śmieje się, aż jej się głowa trzęsie, rozlewa lemoniadę) Oooo! Sama się. ochrzciłam!

JIM

Zaraz... może pani pozwoli...

AMANDA stawiając dzban

Proszę. Przypomniałam sobie, że mamy jeszcze maraschino z wiśniami, i zaprawiłam nim lemoniadę!

JIM

Po cóż zadawała pani sobie tyle trudu?

AMANDA

Trudu? Jakiego trudu? Uśmiałam się przy tym! Nie słyszał pan, jak dokazywałam w kuchni? Głowę dam, że pana uszy piekły! Powiedziałam Tomowi, że nie zapomnę mu tego, że tak długo chował pana dla siebie. Powinien był przyprowadzić pana znacznie wcześniej! Ale skoro już pan zna drogę do nas, spodziewam się, że będzie tu częstym gościem! Nie co jakiś czas, tylko stale. Och, będziemy się razem wesoło ba­wili! Już to widzę! Mmm, proszę zaciągnąć się powietrzem. Jakie rześkie i jaki piękny ten księżyc! Ja się teraz ulatniam — wiem, gdzie moje miejsce, kiedy młodzi ludzie wdali się w... poważną rozmowę!

JIM

O, nie, pani będzie łaskawa nie odchodzić. Niestety, muszę już iść.

AMANDA

Iść, teraz? Pan żartuje! Przecie wieczór dopiero się zaczyna proszę pana!

JIM

Cóż, pani wie, jak to jest.

AMANDA

Chce pan powiedzieć, że jest pan młodym pracownikiem i go­dziny pracy pana obowiązują. Dobrze, dziś puścimy pana wcześniej. Ale tylko pod warunkiem, że następnym razem zostanie pan dłużej. Jaki dzień panu najbardziej odpowiada? Czy sobota wieczór nie jest najlepszą porą dla was, ludzi pracy?

JIM

Widzi pani, ja, że tak powiem, pracuję na dwie zmiany. Rano i w nocy!

AMANDA

Boże drogi, ależ pan jest ambitny. Pracuje pan także w nocy?

JIM

Nie, łaskawa pani, to nie praca, tylko.... Betty! Stanowczym krokiem idzie po kapelusz. Orkiestra na dansingu gra sentymentalnego walca.

AMANDA

Betty? Betty? Jaka Betty? Piorun ze złowróżbnym trzaskiem rozdarł niebo.

JIM

Oo, po prostu dziewczyna. Dziewczyna, z którą stale chodzę! Uśmiecha się uroczo. Niebo się wali. Napis:,,Niebo się wali."

AMANDA głęboko wzdycha

Ooooo... Czy to poważny romans, proszę pana?

JIM

Mamy się pobrać w drugą niedzielę czerwca.

AMANDA

Oooch — to świetnie! Tom nic nie mówił, że pan jest zarę­czony.

JIM

Bo trzymam to w tajemnicy. Pani wie, jak to jest z kolegami. Od razu wołaliby na mnie ,,Romeo" i ostrzyli sobie języki. (stanął przed owalnym lustrem, wkłada kapelusz, starannie poprawia go na głowie, żeby mu nadać wytworny fason) Spę­dziłem tutaj uroczy wieczór, proszę pani. Oto prawdziwa południowa gościnność, o której tyle słyszałem.

AMANDA

Ależ naprawdę przyjęcie było nader skromne.

JIM

Nie chciałbym sprawiać wrażenia, że uciekam. Ale obiecałem Betty, że ją odwiozę ze stacji do domu. Zanim się dowlokę moim starym gruchotem, pociąg już będzie na stacji. Nie­które kobiety dostają migreny, jak im się każe czekać.

AMANDA

Wiem, wiem — tyrania kobiet! (wyciąga do niego rękę) Do widzenia. Życzę panu szczęścia... i powodzenia. Jednego i dru­giego. Laura też panu życzy. Prawda, Lauro?

LAURA
Tak!

JIM podaje Laurze rękę

Do widzenia, Lauro. Będę strzegł tej pamiątki od ciebie. A ty nie zapomnij dobrej rady, jaką ci dałem, (woła weso­łym tonem) Serwus, Szekspir! Jeszcze raz dziękuję paniom. Dobranoc!

Uśmiecha się pokazując zęby i zamaszystym krokiem wychodzi. Amanda zamyka za nim drzwi, wciąż słodko i dzielnie się uśmiechając. Potem odwraca się tyłem do drzwi i natychmiast na jej twarzy pojawia się osłupienie. Ani ona, ani Laura nie mają odwagi spojrzeć sobie w oczy. Laura przykucnęła przy gramofonie, chce go nakręcić.

AMANDA słabym głosem

Nigdy nie wiadomo, kiedy nam cegła spadnie na głowę. Ja bym w takiej chwili zostawiła gramofon w spokoju. A to do­piero!... Nasz kawaler się żeni! Tom!

TOM z głębi

Słucham, mamo!

AMANDA

Chodź no tu. Powiem ci coś okropnie śmiesznego.

TOM wchodzi z makaronikiem i szklanką lemoniady w ręce

Czy nasz gość już poszedł?

AMANDA

Nasz gość wcześnie nas pożegnał. Ale świetny kawał nam zrobiłeś!

TOM

Co to znaczy?

AMANDA

Nie powiedziałeś nam, że się żeni.

TOM

Jim? Żeni się?

AMANDA

Właśnie nam to zakomunikował.

TOM

A to heca! Nic o tym nie wiedziałem.

AMANDA

To bardzo dziwne.

TOM

Cóż w tym dziwnego?

AMANDA

A nie mówiłeś, że Jim jest twoim najserdeczniejszym przy­jacielem w magazynie?

TOM

Bo i jest, ale skąd mogłem wiedzieć?

AMANDA

W głowie się po prostu nie mieści, abyś nie wiedział, że twój najserdeczniejszy przyjaciel się żeni!

TOM

Magazyn jest miejscem pracy, a nie punktem informacyjnym.

AMANDA

Ty w ogóle nic nie wiesz. Żyjesz we śnie, karmisz się złu­dzeniami! Tom idzie do drzwi. Gdzie ty idziesz?

TOM

Do kina.

AMANDA

Naturalnie, masz spokojną głowę, boś już z nas zrobił idiot­ki! Tyle pracy, przygotowań, takie wydatki! Nowa lampa stojąca, dywan, suknia dla Laury! I po co to wszystko? Po to, żeby ugościć cudzego narzeczonego! Idź do kina, idź! Nie myśl o nas, o matce opuszczonej przez męża, o siostrze na koszu, kalece bez posady. Niech ci nic nie mąci egoistycznej przyjemności! Idź już, idź, idź — do kina!

TOM

Dobra, już idę! Im więcej będziesz krzyczała, że jestem egoi­stą, tym prędzej pójdę, ale wcale nie do kina!

AMANDA

No to idź! Leć na księżyc — ty samolubny fantasto!

Tom rzucił szklankę o podłogę i wybiegł trzaskając drzwiami. Laura krzyknęła — zatrzaśnięte drzwi ucięły jej głos. Teraz słychać lepiej muzykę z dansingu. Tom podchodzi do poręczy, chwyta się jej rozpaczliwie i podnosi głowę, ukazując twarz w zimnym, białym świetle księżyca przedzierającym się do wąskiej otchłani zaułka. Napis na ekranie: „Bądź zdrowa!"

Końcowemu monologowi Toma towarzyszy pantomimiczna sce­na w mieszkaniu. Scenę tę oglądamy jakby przez grubą szklaną ścianę, przez którą głos nie przenika. Amanda pociesza Laurę skuloną na kanapie. Teraz, gdy już nie słyszymy Amandy, jej głupota znikła — Amanda jest pełna godności i tragicz­nego piękna. Ciemne włosy Laury zakrywają jej twarz. Do­piero gdy Amanda przestała mówić, Laura podnosi głowę i uśmiecha się do matki. Amanda, pocieszając córkę, posłu­guje się gestem zwolnionym, pełnym gracji, niemal tanecznym. Gdy skończyła mówić, spojrzała tylko na fotografię męża i wycofała się za zasłonę.

TOM

Nie poleciałem na księżyc. Znalazłem się znacznie dalej, bo czas jest najdłuższą odległością między dwoma punktami... Niedługo potem zostałem wylany z pracy za to, że na wieku skrzyni z butami napisałem wiersz. Opuściłem Saint Louis. Po raz ostatni zszedłem po stopniach schodów przeciwpożaro­wych i od tej chwili wędrowałem śladem mojego ojca stara­jąc się odzyskać w ruchu to, co straciłem w przestrzeni... Wiele podróżowałem. Miasta przelatywały koło mnie jak zwiędłe liście, liście bajecznie kolorowe, lecz oderwane od gałęzi. Chciałem się zatrzymać, ale coś mnie ścigało. Zjawiało się to znienacka, kiedy się najmniej spodziewałem. Może był to strzęp muzyki dobrze mi znanej. A może tylko kawałek przezroczystego szkła... Może szedłem w nocy ulicą w jakimś obcym mieście, zanim znalazłem sobie kompanów. Przechodzę koło oświetlonej wystawy sklepu, w którym sprzedaje się perfumy. Wystawa jest pełna kolorowego szkła, maleńkich przezroczystych buteleczek w delikatnych kolorach, jak ka­wałki rozbitej tęczy. I nagle siostra dotyka mego ramienia. Odwracam się i patrzę w jej oczy... O, Lauro, Lauro, chcia­łem cię porzucić, ale jestem ci wierniejszy, niż to sobie po­stanowiłem. Sięgam po papierosa, przechodzę na drugą stronę ulicy, wbiegam do kina lub do baru i zamawiam whisky, i mó­wię coś do obcego człowieka, który stoi obok... byle tylko zdmuchnąć twoje świeczki!...

Laura pochyla się nad świecznikiem.

...bo dzisiaj błyskawice oświetlają świat! Zgaś swoje świeczki, Lauro... i bądź zdrowa...

Laura gasi świeczki.

Scena zatapia się w mroku.

1

---